خط تراز[1] (خطوط هم‌تراز)[2] یا خط کانتوری (به انگلیسی: contour line) تابعی دو متغیرهٔ منحنی شکل است که نتیجهٔ تابع مقداری ثابت‌است.[3] در نقشه‌نگاری معمولاً خط تراز را برای نقاطی که دارای ارتفاع مساوی از سطح پیش‌فرض که معمولاً سطح آب‌های آزاد است، در نظر می‌گیرند و به اختصار به آن کانتور می‌گویند.[4]
نمودار کانتوری
نمودار کانتوری (به انگلیسی: Contour plot) به عنوان یک نمایش گرافیکی از روابط بین سه متغیر عددی در دو بعد استفاده می‌شود. دو متغیر برای محور X و Y و متغیر سوم Z، برای سطوح کانتور می‌باشد. سطوح کانتور به صورت منحنی رسم می‌شود و نواحی بین منحنی‌ها که مقادیر درون‌یابی هستند را می‌توان به صورت غیر رنگی یا رنگ‌بندی‌های مشخص نمایش داد.[5]
نقشه کانتور
یک نقشه کانتور (به انگلیسی: contour map)، نقشه‌ای است که توسط خطوط کانتور ترسیم می‌گردد.
انواع
اغلب اوقات خطوط کانتوری دارای نام مشخصی هستند که با واژهٔ "هم" (برابر واژهٔ "iso-" به معنای "برابر") آغاز می‌شود، مانند خط هم‌باران، هم‌فشار، هم‌فشار و…. این نام‌ها بیشتر در هواشناسی رایج است که ممکن‌است چندین نقشه با متغیرهای گوناگون با هم دیده شوند.
هم‌مسافت
خط هم‌مسافت خطی‌است با فاصلهٔ یکسان نسبت به یک نقطه، خط یا چندضلعی مشخص.
هم‌نگاشت
در جغرافیا واژهٔ هم‌نگاشت برای خطوط کانتوری به‌کار می‌رود که نمی‌توان متغیرهای آن را به‌صورت نقطه‌ای نشان داد و این متغیرها را باید از یک منطقه جمع‌آوری نمود (مانند تراکم جمعیت).
در هواشناسی واژهٔ هم‌نگاشت برای هر نوع خط کانتوری به‌کار می‌رود.
هواشناسی
خطوط کانتوری در هواشناسی بر اساس داده‌های نقطه‌ای است که از ایستگاه‌های هواشناسی دریافت شده است. نقشه هواشناسی داده‌های جمع‌آوری‌شده مانند فشار واقعی هوا در یک زمان مشخص یا میانگین فشار در یک دوره زمانی را نمایش می‌دهد.
فشار هوا
خط هم‌فشار خطی‌است که نقاط دارای فشار یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند. در هواشناسی فشار جو نسبت به سطح آب‌های آزاد نمایش داده می‌شود.
دمای هوا
خط هم‌دما خطی است که نقاط دارای دمای یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند.
بارندگی
خط هم‌باران خطی است که نقاط دارای میزان بارندگی یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند.
باد
خط هم‌سرعت باد خطی است که نقاط دارای سرعت باد یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند.
جغرافیای طبیعی و اقیانوس‌نگاری
فرازا و ژرفا
منحنی میزان یا منحنی تراز، در یک نقشهٔ توپوگرافی منحنی است که همهٔ نقاط هم‌ارتفاع زمین را به هم وصل می‌کند. منحنی‌های میزان همدیگر را قطع نمی‌کند و کوچک‌ترین محیط بسته در این نقشه‌ها، بلندترین نقطه یا پایین‌ترین نقطه می‌باشد.
خط‌های کانتوری هم‌ارتفاع یکی از راه‌های نمایش ارتفاع از سطح دریا یا ارتفاع (فرازا) و ژرفا بر روی نقشه هستند. با استفاده از این خطوط ناهمواری‌ها قابل تشخیص هستند. نقشه توپوگرافی جزو این مجموعهٔ نقشه‌ها است که نمایش‌دهندهٔ دره‌ها و کوه‌ها و شیب زمین‌است و درجهٔ شیب زمین در نقاط مختلف را مشخص می‌نماید.[6] فاصلهٔ خطوط کانتور در نقاط متوالی ممکن‌است متفاوت باشد و به کمک همین فاصلهٔ کانتورها می‌توان مکان‌هایی را که شیب بیشتر یا کمتر دارند را تشخیص داد.[7] زمانی که فاصله‌های خطوط کانتوری با یکدیگر کمتر باشند شیب زمین در آن نقطه تندتر است و زمانی که فاصله بیشتر باشد نشان‌دهندهٔ شیب کمتر زمین‌است.
قوانین مربوط به منحنی‌های میزان
- قانون ۱: هر خط حدفاصل (خط کنتور) نمایشگر خطوطی است که کاملاً هم ارتفاع هستند.
- قانون ۲: خطوط حدفاصل هیچ‌گاه با یکدیگر برخورد نمی‌کنند.
- قانون ۳: رفتن از یک خط حدفاصل به یک خط حدفاصل بالاتر، نشان دهندهٔ افزایش ارتفاع می‌باشد.
- قانون ۴: هر چقدر، خطوط حدفاصل به همدیگر نزدیکتر باشند، شیب زمین تندتر و هر چقدر فاصلهٔ این خطوط با همدیگر بیشتر باشد، شیب زمین ملایم‌تر است.
- قانون ۵: تعدادی خطوط حدفاصل بسته، نشانگر یک تپه یا یک کوه می‌باشند، اما اگر این خطوط بسته به صورت هاشور زده باشند، نمایشگر یک حفره بر روی سطح زمین می‌باشند.
- قانون ۶: خطوط حدفاصل در یک دره که رودخانه دارد در نقاط سرچشمه رودخانه و بالای تپه به صورت شکل V در می‌آیند.
- قانون ۷: بر روی یک قله یا در عمق یک دره با ارتفاع یکسان ممکن است تعدادی از خطوط حدفاصل تکرار شوند. این معمولاً در مورد دره‌های هم سطح یا قله هم ارتفاع اتفاق می‌افتد.
جستارهای وابسته
منابع
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
