جمهوری آرتساخ
کشوری دفاکتو در قفقاز جنوبی (۱۹۹۱–۲۰۲۳) / From Wikipedia, the free encyclopedia
آرتساخ با نام رسمی جمهوری آرتساخ (ارمنی: Արցախի Հանրապետություն Arts'akhi Hanrapetut’yun) یا جمهوری قرهباغ کوهستانی (ارمنی: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն Lernayin Gharabaghi Hanrapetut’yun)[5] کشوری دفاکتو در قفقاز جنوبی بود که قلمرو آن در سطح بینالمللی به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخته شده بود. بین سالهای ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۳، آرتساخ، کنترل بخشهایی از استان خودمختار قرهباغ کوهستانی از جمله پایتخت آن استپاناکرت را در اختیار داشت و از جنگ دوم قرهباغ تا حمله ۲۰۲۳ جمهوری آذربایجان به قرهباغ کوهستانی، زمانی که ارتش آذربایجان کنترل مناطق باقیمانده تحت کنترل آرتساخ را به دست گرفت، منطقهای مستقل در داخل آذربایجان بود. همچنین تنها مسیر دسترسی زمینی آن به ارمنستان پس از جنگ دوم قرهباغ، از طریق گذرگاه لاچین به عرض ۵ کیلومتر بود که تحت نظارت نیروهای حافظ صلح روسیه قرار داشت.[6][7][8]
جمهوری آرتساخ جمهوری قرهباغ کوهستانی | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۹۹۱–۲۰۲۳[persian-alpha 1] | |||||||||
قلمرو تحت کنترل آرتساخ پس از جنگ دوم قرهباغ به رنگ سبز تیره و قلمرو ادعاشده اما کنترلنشده با رنگ سبز روشن و گذرگاه لاچین به رنگ سفید نشان داده شدهاست. | |||||||||
وضعیت | فروپاشی در نتیجه حمله ۲۰۲۳ جمهوری آذربایجان | ||||||||
پایتخت و بزرگترین شهر | استپاناکرت ۳۹°۵۲′ شمالی ۴۶°۴۳′ شرقی | ||||||||
زبان(های) رسمی | ارمنی و روسی | ||||||||
نام(های) اهلیت | آرتساخی | ||||||||
حکومت | جمهوری ریاستی متمرکز | ||||||||
رئیسجمهور | |||||||||
• ۱۹۹۴–۱۹۹۷ (نخستین) | روبرت کوچاریان | ||||||||
• ۲۰۲۳ (آخرین) | ساموئل شهرامانیان | ||||||||
وزیر دولت | |||||||||
• ۲۰۱۷–۲۰۱۸ (نخستین) | آرائیک هاروتیونیان | ||||||||
• ۲۰۲۳ (آخرین) | آرتور هاروتیونیان | ||||||||
قوه مقننه | مجلس ملی | ||||||||
استقلال از اتحاد جماهیر شوروی | |||||||||
۲۰ فوریه ۱۹۸۸–۱۲ مه ۱۹۹۴ | |||||||||
۱۰ دسامبر ۱۹۹۱ | |||||||||
۲۷ سپتامبر–۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ | |||||||||
۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ | |||||||||
۱۹–۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳ | |||||||||
۲۸ سپتامبر ۲۰۲۳ | |||||||||
• فروپاشی رسمی | ۱ ژانویه ۲۰۲۴ | ||||||||
مساحت | |||||||||
• کل | ۳٬۱۷۰[1] کیلومتر مربع (۱٬۲۲۰ مایل مربع) | ||||||||
جمعیت | |||||||||
• برآورد سال مارس ۲۰۲۱[2] | ۱۲۰٬۰۰۰ | ||||||||
• سرشماری ۲۰۱۵[3] | ۱۵۰٬۹۳۲[4] | ||||||||
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۱۹ | ||||||||
• کل | ۷۱۳ میلیون دلار | ||||||||
• سرانه | ۴٬۸۰۳ دلار | ||||||||
واحد پول | (AMD) | ||||||||
منطقه زمانی | یوتیسی+۴ (AMT) | ||||||||
جهت رانندگی | راست | ||||||||
پیششماره تلفنی | +۳۷۴ ۴۷[persian-alpha 2] | ||||||||
کد ایزو ۳۱۶۶ | AM | ||||||||
دامنه سطحبالا | .am، .հայ (دفاکتو) | ||||||||
| |||||||||
امروز بخشی از | جمهوری آذربایجان |
منطقه عمدتاً ارمنینشین قرهباغ کوهستانی که سالهای متمادی محل سکونت و تحت حاکمیت ارمنیها بود، پس از استقلال ارمنستان و جمهوری آذربایجان از امپراتوری روسیه در ۱۹۱۸، مورد اختلاف آنها قرار داشت. پس از تثبیت سلطه اتحاد جماهیر شوروی بر این ناحیه، این حکومت استان خودمختار قرهباغ کوهستانی را درون جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی در سال ۱۹۲۳ ایجاد کرد. در واپسین سالهای اتحاد شوروی، مجدداً منشأ بروز اختلاف بین ارمنستان و آذربایجان شد. رفراندومی در این ابلاست و استان همسایه شاهومیان در ۱۹۹۱، منجر به اعلام استقلال شد. نزاع قومی در پی قتلعام مردم ارمنی از سوی ارتش جمهوری آذربایجان منجر به جنگ قرهباغ بین ۱۹۸۸–۱۹۹۴ شد، که به آتشبس و حفظ مرزهای کنونی ختم شد.