برلین
پایتخت آلمان / From Wikipedia, the free encyclopedia
بِرلین یا بِرلِن (آلمانی: [bɛʁˈli:n] ( شنیدن))[9] پایتخت و بزرگترین شهر جمهوری فدرال آلمان از نظر وسعت و جمعیت است.[10] این شهر با بیش از ۳٫۸۵ میلیون نفر جمعیت،[11] پرجمعیتترین شهر اتحادیه اروپا بر اساس جمعیت درون محدودهٔ شهری محسوب میشود.[4] برلین یکی از ایالتهای آلمان بهشمار میرود و توسط ایالت براندنبورگ محصور شده و پوتسدام، پایتخت براندنبورگ، در نزدیکی آن قرار دارد. منطقهٔ شهری برلین حدود ۴٫۵ میلیون نفر جمعیت دارد و بنابراین پرجمعیتترین منطقه شهری در آلمان است.[5][12] منطقه کلانشهری برلین/براندنبورگ حدود ۶٫۲ میلیون نفر جمعیت دارد و پس از منطقه کلانشهری راین-رور، دومین منطقهٔ بزرگ کلانشهری آلمان و ششمین منطقهٔ بزرگ کلانشهری از نظر تولید ناخالص داخلی در اتحادیه اروپا محسوب میشود.[13]
برلین | |
---|---|
لقب(ها): | |
مختصات: ۵۲°۳۱′۱۲″ شمالی ۱۳°۲۴′۱۸″ شرقی | |
کشور | آلمان |
ایالت | برلین |
مدیریت | |
• هیئت حاکمه | مجلس نمایندگان برلین |
• شهردار برلین | کای واگنر (CDU) |
• آرا در بوندسرات | ۴ (از ۶۹) |
• کرسی در بوندستاگ | ۲۹ (از ۷۳۶) |
مساحت | |
• شهر/ایالت | ۸۹۱٫۳ کیلومتر مربع (۳۴۴٫۱ مایل مربع) |
• شهری | ۳٬۷۴۳ کیلومتر مربع (۱۴۴۵ مایل مربع) |
• کلانشهری | ۳۰٬۵۴۶ کیلومتر مربع (۱۱۷۹۴ مایل مربع) |
بلندی | ۳۴ متر (۱۱۲ پا) |
جمعیت (۲۰۲۴)[4] | |
• شهر/ایالت | ۳۵۷۶۸۷۳ |
• شهری | ۴۸۹۰۳۶۳ |
• کلانشهری | ۶۱۴۴۶۰۰ |
• تراکم کلانشهری | ۲۰۱/کیلومتر مربع (۵۲۰/مایل مربع) |
نام اهلیت(ها) | برلینی (در فارسی) Berliner (مذکر), Berlinerin (مؤنث) (در آلمانی) |
تولید ناخالص داخلی | |
• شهر/ایالت | €۱۷۹٫۳۷۹ میلیارد (۲۰۲۲) |
• کلانشهر | €۲۶۸٫۱۷۹ میلیارد (۲۰۲۲) |
منطقه زمانی | یوتیسی +۰۱:۰۰ (CET) |
• تابستانی (DST) | یوتیسی +۰۲:۰۰ (CEST) |
پیششماره(های) تلفن | ۰۳۰ |
زمینکدیابی | NUTS Region: DE3 |
کد ایزو ۳۱۶۶ | DE-BE |
پلاک خودرو | B |
دامنه سطحبالای عمومی جغرافیایی | .berlin |
وبگاه |
برلین در امتداد رودخانهٔ شپری ساخته شده است که در غرب شهر در محلهٔ شپانداو به هافل میریزد. این شهر دارای دریاچههایی در محلههای غربی و جنوب شرقی است که بزرگترین آنها موگلزی است. حدود یک سوم از وسعت شهر از جنگلها، پارکها و باغها، رودخانهها، کانالها و دریاچهها تشکیل شده است.[14]
اولین سند تاریخی از برلین به قرن سیزدهم برمیگردد[9] و این شهر بر سر دو مسیر مهم تجاری تاریخی قرار داشته است.[15] برلین به ترتیب پایتخت مارگرافنشین براندنبورگ (۱۴۱۷–۱۷۰۱)، پادشاهی پروس (۱۷۰۱–۱۹۱۸)، امپراتوری آلمان (۱۸۷۱–۱۹۱۸)، جمهوری وایمار (۱۹۱۹–۱۹۳۳) و آلمان نازی (۱۹۳۳–۱۹۴۵) بوده است. برلین در طول عصر روشنگری، نئوکلاسیسیسم و انقلابهای ۱۸۴۸–۱۸۴۹ آلمان قطبی علمی، هنری و فلسفی بوده است. در طی دورهٔ گروئندرتسایت، رونق اقتصادی ناشی از صنعتیسازی باعث افزایش سریع جمعیت در برلین شد. برلین دهه ۱۹۲۰ سومین شهر بزرگ جهان از نظر جمعیت بود.[16]
برلین بعد از جنگ جهانی دوم و به دنبال اشغال شهر، به وسیلهٔ دیوار برلین به دو بخش برلین غربی و برلین شرقی تقسیم شد.[17] برلین شرقی پایتخت آلمان شرقی بود و پس از وحدت آلمان در سال ۱۹۹۰، برلین بار دیگر پایتخت کل آلمان شد.
اقتصاد برلین بر فناوری پیشرفته و بخش خدمات متکی است که طیف گستردهای از صنایع خلاق، استارت آپها، مراکز تحقیقاتی و شرکتهای رسانهای را در بر میگیرد.[18][19] برلین به عنوان قطب حمل و نقل هوایی و ریلی قاره عمل میکند و دارای شبکهٔ حمل و نقل عمومی پیچیدهای است. گردشگری در برلین این شهر را به یک مقصد جهانی محبوب تبدیل کرده است.[20] صنایع مهم شامل فناوری اطلاعات، مراقبت از سلامت، مهندسی پزشکی، زیستفناوری، صنعت خودروسازی و الکترونیک هستند.
برلین چندین دانشگاه از جمله دانشگاه هومبولت برلین، دانشگاه فنی برلین و دانشگاه آزاد برلین را در خود جای داده است. باغوحش برلین پربازدیدترین باغ وحش در اروپا است. استودیو بابلسبرگ اولین مجموعه استودیوی فیلمبرداری بزرگ در جهان است و فیلمهای بسیاری در برلین ساخته شدهاند.[21]
برلین همچنین دارای سه مکان در فهرست میراث جهانی یونسکو است: جزیره موزه، کاخها و پارکهای پوتسدام و برلین و ساختمانهای مسکونی مدرنیسم برلین.[22] از دیگر بناهای تاریخی میتوان به دروازه براندنبورگ، ساختمان رایشستاگ، پوتسدامر پلاتس، یادبود یهودیان کشتهشدهٔ اروپا و یادبود دیوار برلین اشاره کرد. برلین موزهها، گالریها و کتابخانههای متعددی دارد.