ابوالقاسم ناصرالملک
سیاستمدار ایرانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
ابوالقاسم خان قراگوزلو سرابندی (۱۲۴۵ – ۴ دی ۱۳۰۶ خورشیدی) معروف به ناصرالملک، اولین وزیر مالیه (دارایی) ایران، از رجال سیاسی دوره ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه بود. در دوره اول مجلس شورای ملی وزارت مالیه را بر عهده داشت و در اواخر عمر رئیس ایل قاجار و پیش از رسیدن احمدشاه به سن قانونی نایبالسلطنهٔ ایران بود و همچنین اولین مترجم ایران و اولین ایرانی و مسلمان در بین کشورهای اسلامی بود که در دانشگاه آکسفورد(کالج بالیول، آکسفورد) تحصیل نمود.
ابوالقاسم ناصرالملک | |
---|---|
![]() تصویری از ناصرالملک | |
نخستوزیر ایران (رئیسالوزرای ایران) | |
پادشاه | محمدعلیشاه قاجار |
وزیر خارجه ایران | |
وزارت مالیه | |
حکمران کردستان | |
اطلاعات شخصی | |
زاده | ابوالقاسم خان قراگوزلوی سرابندی ۱۲۴۵ خورشیدی شورین، سنگستان، همدان |
درگذشته | ۴ دی ۱۳۰۶ تهران |
ملیت | ![]() |
محل تحصیل | دانشگاه آکسفورد |
پیشه | سیاستمدار |
لقب(ها) | ناصرالملک |
پس از مرگ محمودخان ناصرالملک فرمانفرما سرابندی تمام دارایی و مناصب او، از جمله حکومت همدان به نوهاش، ابوالقاسم خان سرابندی منتقل شد. پس از انتخاب میرزا علیخان امینالدوله بهعنوان صدراعظم، در سال ۱۲۷۵ خورشیدی ناصرالملک به سمت نخستین وزیر مالیه منصوب شد و با کنار رفتن امینالدوله در سال ۱۲۷۷ ابوالقاسمخان هم از وزارت مالیه کنار رفت و پس از آن مأمور حکومت کردستان شد. ناصرالملک پس از پیروزی انقلاب مشروطه در کابینههای میرزا نصراللهخان مشیرالدوله، سلطانعلیخان وزیرافخم و امینالسلطان وزیر مالیه بود. در اولین اقدام دستور داد که در وزارتخانه میز و صندلی بگذارند.[1] نمایندگان مجلس شورای ملی پس از ساقط کردن کابینه میرزا احمدخان مشیرالسلطنه در نشستی محرمانه و خصوصی میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک را نامزد رئیسالوزرایی کردند.[2]
محمدعلیشاه نیز بر این تصمیم صحه نهاد و فرمان رئیسالوزرایی ناصرالملک را در سوم آبان ماه ۱۲۸۶ صادر کرد. وی بهخوبی میدانست که ناصرالملک مجری خواستههای دولت انگلستان است و طبعاً با وی که با روسها مناسبات نزدیک دارد راه سازش پیش نخواهد گرفت ولی برای اینکه حسن نیت خود را به اثبات برساند، تن به این انتخاب تحمیلی داد تا جلوی هرگونه شِکوه و شکایت را از نمایندگان گرفته باشد. ناصرالملک بعد از چند روز مشورت با نمایندگان بدون خواستن نظر شاه، وزیران خود را به مجلس معرفی کرد و چون بیشتر افراد این کابینه با هم ارتباط خانوادگی داشتند به «کابینه خانوادگی» مشهور شدهاست.
محمدعلی شاه با اقدامات ناصرالملک رئیسالوزرا مخالف بود و حکم قتل او را صادر کرد. ناصر الملک با وساطت جورج چرچیل، نایبرئیس سفارت انگلیس در تهران، از مرگ نجات یافت و از ایران خارج شد. او به لندن رفت و تا سال ۱۲۸۹ به ایران بازنگشت. او یکی از دشمنان سرسخت محمدعلی شاه محسوب میشد و در تمام طول دوران حضور در لندن درصدد براندازی حکومت او بود. هر چه بعدها محمدعلی شاه از او خواست که به ایران بیاید؛ اما او که از مقاصد شاه اطلاع داشت این درخواست را نپذیرفت.
پس از خلع محمدعلی شاه و جانشینی احمدشاه دوازده ساله، عضدالملک نایب السلطنه شد و پس از فوت وی در ۳۱ شهریور ۱۲۸۹ مجلس در فردای آن روز رأی به انتخاب ناصرالملک به عنوان نایب السلطنه داد. ناصرالملک جمعاً ۴۶ ماه نایبالسلطنه ایران بود.[3]
ناصرالملک، سپهدار تنکابنی را مأمور تشکیل کابینه کرد و از او خواست به بهانه اینکه دیگر خطری مشروطیت را تهدید نمیکند مجاهدین را خلع سلاح کند.
در رویداد اخراج مورگان شوستر آمریکایی زمانی که مجلس (دورهٔ دوم) تن به اولتیماتوم روسها نداد، ناصرالملک مجلس را منحل کرد. در نتیجه این اقدام دومین دوره مجلس شورای ملی نیز پیش از سر آمدن مهلت قانونی در تاریخ ۳ دی ماه ۱۲۹۰ هجری شمسی منحل شد و گروههای بسیاری از نمایندگان و هیئت دولت به فرمان نایبالسلطنه تبعید و تعداد زیادی از جراید آزادیخواه توقیف شدند.[4] بدین ترتیب عملاً نوعی دیکتاتوری به وجود آورد و از برگزاری انتخابات مجلس تا زمانی که احمدشاه به سن قانونی نرسیده بود خودداری کرد.
بعد از تاجگذاری احمدشاه به بریتانیا رفت.
ناصرالملک از طائفه سرابندی قراگوزلوهای کبودراهنگ همدان بود . وی به دنبال آشنا شدن با زبان و ادبیات انگلیسی در بازگشت خود ابتدا نمایشنامه تاجر ونیزی اثر شکسپیر را با عنوان داستان شورانگیز بازرگان وندیکی ترجمه کرد و پس از آن نیز اتلو شکسپیر را با عنوان داستان غمانگیز اتللو مغربی در وندک به فارسی برگرداند.