Munduko Bankua (laburtua: MB) finantzan eta laguntzan espezializatutako erakunde multinazionala da. Adierazitako helburua pobrezia murriztea da, interes txikiko maileguen, banku mailako interesik gabeko kredituen eta garapen bidean dauden nazioentzako laguntza ekonomikoen bidez. 189 herrialdek osatzen dute[1]. 1944ko ekainean sortu zen Bretton Woodseko akordioaren barruan. Washington Hirian du egoitza, Ameriketako Estatu Batuetan.
| Munduko Bankua | |
|---|---|
 | |
| Working for a World Free of Poverty | |
| Datuak | |
| Izen laburra | WB, BM, BM, BM eta BM |
| Mota | nazioarteko finantza-erakundea |
| Jarduera sektorea | Garapenerako lankidetza |
| Herrialdea | Ameriketako Estatu Batuak |
| Jarduera | |
| Kidetza | Confederation of Open Access Repositories (en)  eta DataCite (en) |
| Honen parte | Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua, Nazioarteko Garapen Elkartea, Nazioarteko Finantza Korporazioa, Multilateral Investment Guarantee Agency (en) eta International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) |
| Erabilitako hizkuntza | ingeles |
| Agintea | |
| Lehendakaria | Ajaypal Singh Banga (en) |
| Zuzendaria | Kristalina Georgieva |
| Zuzendaritza-taldea | Robert L. Garner (en) eta Eugene R. Black, Sr. (en) |
| Egoitza nagusi |
|
| Osatuta | |
| Historia | |
| Sorrera | 1945eko abenduaren 27a |
webgune ofiziala      | |
1945ean, Bigarren Mundu Gerra amaitu aurreko negoziazioen esparruan, gaur egun Bretton Woodseko finantzasistema bezala ezagutzen dena jaio zen. Horrela deitzen zaio hirian zegoen hotel jabe baten izen konplexuarengatik, New Hampshire. XX. mendearen bigarren erditik aurrera izan ziren garapen-politikak ulertzeko funtsezko bi erakundeek osatzen zuten: berreraikuntzako eta Sustapeneko Nazioarteko Bankuak (BIRF) eta Nazioarteko Diru Funtsak (NDF).
Europako nazioei gerraostean hiriak berreraikitzen laguntzeko asmotan sortu zen, baina pixkanaka bere funtzioak zabalduz joan ziren eta beraiekin elkar lanean arituko ziren erakunde gehiago sortu ziren. Gaur egun Munduko Bankuaren Taldea (MBT) deritzona integratuz.
Munduko Bankuaren Egitura
Munduko Bankuak 130 herrialde baino gehiagotan ditu bulegoak, 10 langiletik gora eta beste 5000 inguru aldi baterako edo aholkulari gisa. Munduko Bankuak 8.100 milioi dolar estatubatuar eman zizkien garapen-bidean dauden herrialdeei 2002. urtean, eta 11.500 milioi kreditu gehiago 35 eta 40 urte bitarteko eperako.
Munduko Bankuaren Taldeko (MBT) kideak
- Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua (BSNB, 189 herrialde kide). 1945ean sortua, garapen bidean dauden herrialdeetan eta kreditu gaitasuna duten diru-sarrera ertaineko herrialdeetan pobrezia murriztea du helburu, kudeaketa ekonomikoaren arloko finantza aholkularitza emanez. Zalantzarik gabe, MBTren adar nagusia da, eta harena izan behar du honako erakunde bateko kide izateko.
- Nazioarteko Sustapen Elkartea (NSE, 173 herrialde kide). 1960an sortua, Munduko Bankuak (MB) urtean 6.000 eta 7.000 milioi dolar inguruko kredituak ahalbidetzen duten ekarpenak egiten dituzte, ia interesik gabe, pobreentzat jotzen diren 79 herrialdeei. AIFk paper garrantzitsua jokatzen du, "garapen bidean" dauden herrialde askok ezin dutelako finantzaketarik jaso merkatu baldintzetan. Horrek oinarrizko zerbitzuak eraikitzeko dirua ematen du (hezkuntza, etxebizitza, edateko ura, saneamendua), produktibitatea eta enplegua areagotzeko erreformak eta inbertsioak sustatuz.
- Nazioarteko Finantza Korporazioa (NFK, 185 herrialde kide). 1956an sortu zen, eta sektore pribatuaren bidez herrialdeen garapen ekonomikoa sustatzeaz arduratzen da. Merkataritza-bazkideek garatze bidean dauden herrialdeetako enpresa pribatuen bidez inbertitzen dute kapitala. Bere eginkizunen artean epe luzeko maileguak ematea dago, baita bezeroei eta inbertitzaileei arriskuak kudeatzeko bermeak eta zerbitzuak ematea ere.
- Inbertsioak Bermatzeko Erakunde Aldeaniztuna (IBEA, 181 herrialde kide). Erakundea 1988an sortu zen, eta herrialde azpigaratuetan atzerriko inbertsioa sustatzea du helburu. Inbertsiogileei bermea ematen die merkataritzakoak ez diren arriskuek eragindako galeren aurka, hala nola, desjabetzea, moneta-aldaezintasuna, transferentzien murrizketak, gerrak edo istiluak.
- x
NFKk eta IBEAk, Ombudsman eta Aholkulariaren Bulegoa (CAO*) dute. Bulego horrek aholkularitza independentearen eta kaltetutako komunitateek egindako erreklamazioei erantzuteko funtzioak ditu.
Gobernadoreen batzarra
Estatu kide bakoitza Gobernadoreen Batzarrean ordezkatuta dago, eta herrialde horiek Bankuaren azken erabakiak hartzeko ahalmena dute. Bere eginkizunen artean daude estatu kideak onartzea edo bertan behera uztea, finantza-baimenak eta aurrekontuak egitea eta BIRFaren diru-sarreren banaketa zehaztea.
Gobernadoreak urtero biltzen dira, edo gehiengo ordezkariak, gutxienez botoen bi herenak, hala eskatzen duenean. Karguaren iraupena bost urtekoa izango da, eta berriz hautatzeko eskubidea izango du. Batzordeak, zuzendari exekutiboekin batera, Bankuaren lehendakaria aukeratzeko parte hartzen du.
Gobernadoreen Batzordeak zuzendari exekutiboen esku uzten du proiektu eta erabakien ardura, honako kasu hauetan izan ezik: kide berriak onartzea, kapitala Bankuaren akzioen bidez handitzea edo murriztea, kide bat etetea eta Bankurako sarrera garbien banaketa zehaztea.
Zuzendari exekutiboa
Zuzendari exekutiboen helburua proiektuak garatzea eta Bankuaren eragiketa eta gidaritza gauzatzea da. Direktorioa 12 zuzendari exekutibo titularrek eta 12 ordezkok osatzen dute (azken horiek erabakiak hartzen parte hartzen dute, baina ez dute boto-eskubiderik); bi urtean behin aukeratzen dira. 2010eko azaroaren 1etik aurrera, zuzendarien kopurua 25era igo zen. Hautatutako zuzendari exekutiboen kopurua handitzeko, Gobernadoreen Batzarraren erabakia behar da, boto-eskubide osoaren % 80ko gehiengoarekin. 1992ko azaroaren 1a baino lehen, 22 zuzendari exekutibo zeuden, eta horietatik 17 aukeratuak ziren. 1992an, Bankuan sartu ziren kide berrien kopurua ikusita, kopuru hori 20ra igo zen. Bi eserleku berriek, Errusiak eta Suitzaren inguruko talde berri batek, 24ra igotzea eragin zuten. 2010eko azaroaren 1etik aurrera, kopuruak bat egin zuen gora, 25 guztira izatera iritsi arte.
Akzio gehien dituzten bost kideek (gaur egun Estatu Batuak, Japonia, Alemania, Frantzia eta Erresuma Batua) bost zuzendari exekutibo izendatu dituzte. Horietako bat da, 2011tik, Caroline D. Anstey. Txinak, Errusiako Federazioak eta Saudi Arabiak bere zuzendari exekutiboa aukeratu dute. Gainerakoak beste kideek izendatzen dituzte. Botoa emateko eskubidearen banaketa aldatu egiten da erakunde batetik bestera, Munduko Bankuaren taldearen barruan.
Lehendakaria
MBko presidentea kideek aukeratzen dute, eta direktorio exekutiboko presidentea da, baina ez du boto-eskubiderik. Bere eginkizunen artean negozioak gidatzea dago; Bankuko funtzionarioak eta langileak antolatu, izendatu eta kargutik kentzea, pertsonal-buru gisa jokatuz.
Aholku Batzordea
Bankuaren egituraren barruan, Kontseilu Aholku-emailea dago, Gobernadoreen Batzordeak izendatutako zazpi pertsonak osatua, gutxienez. Bankuen, merkataritzaren, industriaren, nekazaritzaren eta lanaren interesak biltzen ditu, Bankuari politika orokorreko gaietan aholku emateko. Kontseilari horiek bi urtez jarraituko dute karguan, eta berriro aukeratzeko eskubidea izango dute.
Dirua eta botoak
Munduko bankuan diruaren ekarpenak ehunekotan ezberdintzen dira, eta horrek boto-kopurua aldatzen du[2].
| Herrialdea | Boto kopurua | Zenbatekoa |
| Estatu Batuak | 385.210 | % 15,98 |
| Japonia | 166.152 | % 6,89 |
| Txina | 107.302 | % 4,45 |
| Alemania | 97.282 | % 4,03 |
| Frantzia | 91.112 | % 3,78 |
| Erresuma Batua | 91.112 | % 3,78 |
| India | 70.631 | % 2,93 |
| Errusia | 67.231 | % 2,79 |
| Saudi Arabia | 67.231 | % 2,79 |
| Italia | 64.080 | % 2,66 |
| Kanada | 59.026 | % 2,45 |
| Brasil | 54.217 | % 2,25 |
| Herbehereak | 46.537 | % 1,93 |
| Espainia | 44.867 | % 1,86 |
| Mexiko | 40.827 | % 1,69 |
Munduko Bankuaren Talde guztiak kide diren herrialdeenak dira. Herrialde bat Bankuan sartzen denean, kapital-harpidetza bermatzen du, berme horren ehuneko txiki bat bakarrik ordainduta. Diruaren gainerakoa ageriko ordainlekua da eta berme blindatua da, hau da, zorraren ordainketa ziurtatzen du. Esleitutako kapitalaren harpidetza herrialdearen aberastasunarekiko proportzionala da.
Bankuko kideak bi kategoriatan banatzen dira: herrialde garatuak (I. zatia) eta herrialde mailegu-hartzaileak (II. zatia), NGEren (Nazioarteko Garapen Elkartea) estandarren arabera.
Maileguetan erabil daitezkeen Bankuaren funts gehienak ez dira kapitalaren harpidetzetatik etortzen. Dirua munduko finantza-merkatuetan saldutako bonuetatik dator. Ondoren, mailegu-hartzaileei beren akziodunei ordaindu behar diena baino interes-tasa handiagoa ezartzen die. Bankuaren bonuak, azken batean munduko gobernuek bermatzen dituztenez, inbertsio nabarmen sendotzat hartzen dira. Inbertitzaile pribatu eta instituzional batzuek bonu horiek erosteko aukera dute.
Bozketa
Kapital harpidetzak herrialde bakoitzaren aberastasunarekiko proportzionalak dira, eta horietako bakoitzaren boto kopurua zehazten dute: adibidez, egunerako, AEBek botoen % 16,38 kontrolatzen dute; Japoniak, % 7,86; Alemaniak, % 4,48; Frantziak, % 4,30; eta Britainia Handiak, % 4,30. Aitzitik, Afrikako 24 herrialdek guztizkoaren % 2,85 baino ez dute kontrolatzen elkarrekin.
Mailegu motak
Arestian aipatutako erakundeen bidez, MBk bost mailegu mota erabiltzen ditu, eta 150 bat naziotako inbertsio, garapen instituzional eta politika publikoen alderdiak kontrolatzen ditu.
1) Proiektuentzako maileguak: horrelako maileguak berariazko proiektu bat garatzeko ematen dira, hala nola errepideak, arrantza-proiektuak, azpiegitura oro har.
2) Mailegu sektorialak, BSNB eta NSE bidez: mailegu horiek herrialde bateko ekonomiaren sektore osoa gobernatzen dute, hau da, energia, nekazaritza eta abar. Horiek sektore horretarako politika eta lehentasun nazionalak zehazten dituzten baldintzak dakartzate.
3) Mailegu instituzionalak: gobernu-erakundeak berrantolatzeko balio dute, beren politikak merkataritza askera bideratzeko eta enpresa transnazionalak (ETN) merkatu eta eskualdeetara mugarik gabe iristeko. Bestalde, Legebiltzarraren onespenik gabeko gobernu-egiturak aldatzeko balio dute, Bankuaren jarraibideen arabera.
4) Egitura-doikuntzako maileguak: era horretako maileguak, teorikoki, kanpo-zorraren krisia arintzeko sortu ziren, baliabide ekonomiko nazionalak esportaziorako ekoizpen bihurtzeko eta enpresa transnazionalak ekonomia mugatu bihurtzeko. Hegoaldeko herrialdeek doikuntza horiek eta ondoriozko austeritate-neurriak izan dituzte.
5) Fondo Galdurako maileguak: Itzulerarik gabeko moneta-truke gisa sortu zen mailegu-emaile bat, mailegatutako diru hori berriz jasotzen ez duena.
1993. urtean, BGNB (Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua) izan zen bere mailegu-hartzaile nagusia, goitik behera, Mexiko, India, Brasil, Indonesia, Turkia, Txina, Filipinak, Korea, Argentina, Kolonbia, Maroko eta Nigeria. BGNBren maileguak banaka negoziatzen dira, bost urteko epea barne, amortizatu beharrik gabe; ondoren, gobernu mailegu-hartzaileek 15-20 urteko epea dute zorra merkatuko interes-tasetan amortizatzeko. Bankuak ez du inoiz zorra berregituratzen, ezta mailegu bat ezeztatzen ere. Iturri publiko eta pribatuetan duen eraginagatik, Bankua bezeroen lehen hartzekodunen artean dago.
Bankuko lehendakariak
Lehendakarien zerrenda[3]:
- Eugene Meyer, 1945 - 1946,
- John J. McCloy 1947 - 1949,
- Eugene R. Black, 1949- 1963,
- George D. Woods, 1963 - 1968,
- Robert McNamara, 1968 - 1981,
- Alden W. Clausen, 1981 - 1986,
- Barber B. Conable, 1986 - 1991,
- Lewis T. Preston, 1991 - 1995,
- James D. Wolfensohn, 1995 - 2005,
- Paul Wolfowitz, 2005- 2007,
- Robert Zoellick, 2007 - 2012,
- Jim Yong Kim, 2012- 2019,
- David Malpass, 2019-oraina.
Historia
Munduko Bankua 1944an sortu zen Bretton Woods-eko Konferentzian, beste hiru erakunderekin batera, Nazioarteko Diru Funtsa (NDF) barne. Munduko Bankuak eta NDFk Washington DCn dute egoitza, eta elkarrekin lan egiten dute. Hala ere, 1945eko abenduaren 27an Bretton Woods-eko Akordioak nazioartean berretsi ziren arte ez zen funtzionatu formalki.
Herrialde asko Bretton Woods-eko Konferentzian ordezkatu baziren ere, Estatu Batuak eta Erresuma Batua ziren presentzia handiena zutenak eta negoziazioak menderatu zituztenak.
1944-1969
1969 baino lehen, Munduko Bankuak garapenerako eta berreraikuntzarako emandako maileguak nahiko txikiak ziren. Bankuko langileek bazekiten bankuarekiko konfiantza sortu behar zela. Kontserbadorismo fiskala gobernatzen zuen, eta maileguek irizpide zorrotzei jarraitzen zieten[5].
Frantzia izan zen Munduko Bankuaren mailegu bat jaso zuen lehen herrialdea. Garai hartako Bankuaren presidenteak, John McCloyk, Frantzia aukeratu zuen beste eskatzaile batzuk baino lehen (Polonia eta Txile). Mailegua 250 milioi dolarrekoa zen, eskatutako kopuruaren erdia, eta baldintza oso zorrotzekin batera zegoen. Aurrekontu orekatua lortzeko, Frantziak onartu egin zuen, eta zor hori beste gobernu batzuen aurrean itzultzea lehenetsi behar izan zuen. Munduko Bankuak gertutik kontrolatu zuen funtsen erabilera, Frantziako gobernuak baldintzak betetzen zituela ziurtatzeko. Gainera, mailegua onartu aurretik, Estatu Batuetako Estatu Departamentuak Alderdi Komunistako kideak apartatu izan beharko liratekeela eskatu zion Frantziako gobernuari. Frantziako gobernuak eskakizuna bete eta gobernuko alderdi komunista atera zuen koalizioatik. Ordu gutxitan onartu zen mailegua Frantzian[5].
1947an Marshall Plana zabaldu zenean, Europako herrialde asko beste iturri batzuetatik laguntzak jasotzen hasi ziren. Lehia horri aurre eginez, Munduko Bankuak Europaz kanpoko herrialdeetara aldatu zuen bere gunea. 1968. urtera arte, maileguak diru-sarrerak sortuko zituzten azpiegiturak eraikitzera bideratuta zeuden, hala nola portuak, autobide-sareak eta energia-instalazioak, eta diru-sarrera nahikoa sortuko zuten herrialdea mailegua itzultzera bideratzeko.
1968–1980
1968tik 1980ra bitartean, garatze-bidean zen munduan, pertsonen oinarrizko beharrak asetzen jarri zuen arreta bankuak. Zerbitzu-emaileendako maileguen neurria eta kopurua handitu egin zen neurri handi batean, gizarte-zerbitzuen eta beste sektore batzuen azpiegiturak zabaltzeko mailegu gisa[6].
Aldaketa horiek Robert McNamarari egotzi behar zaizkio, zeina Lyndon B. Johnsonek[5] izendatu baitzuen 1968an lehendakaritzarako. McNamarak bankuaren diruzainari, Eugene Rotbergi, eskatu zion kapital-iturri berriak bilatzeko, iparraldeko bankuetatik harantzago, horiek izan baitziren ohiko lehen iturriak Rotbergek bono globalen merkatua erabili zuen bankuaren kapital erabilgarria handitzeko. Pobrezia arintzearen ondorioz, hirugarren munduaren zorra azkar hazi zen. 1976tik 1980ra, munduko garapen-zorra urteko batez besteko % 20ra igo zen.
1980an, Munduko Bankuaren Administrazio Auzitegia sortu zen, Munduko Bankua Taldearen eta bere langileen arteko liskarrak erabakitzeko, okupazio-kontratuak ez betetzeagatik egindako alegazioei edo erabakiei buruzkoak.
1980–1989
1980an, Alden W. Clausen-ek, Jimmy Carter AEBetako presidentearen hautagaiak, ordeztu zuen McNamara. Clausenek McNamara taldeko kide asko ordezkatu zituen eta ikuspegi ideologiko berria sortu zuen. Ikuspegi berri horren adierazgarri izan zen 1982an Anne Kruegerrek Hollis B. Chenery ekonomialaria bankuaren buru izateko hartu zuen erabakia. Krueger garapenerako finantzaketari buruz eta Hirugarren Munduko gobernuak "errenta-bilatzaileak" deskribatzeari buruz egin zuen kritikagatik nabarmendu zen.
1980ko hamarkadan, Hirugarren Munduaren zorra ordaintzeko maileguak eta garapen-bidean dauden nazioen ekonomiak optimizatzeko diseinatutako egitura-doikuntzako politikak izan zituen ardatz bankuak. 1980ko hamarkadaren amaieran, UNICEFek jakinarazi zuen Munduko Bankuaren egitura-doikuntzen programek "Asiako, Latinoamerikako eta Afrikako dozenaka milioi haurren osasuna, elikadura- eta hezkuntza-mailak murriztea" eragin zutela.
1989–oraina
1989aren hasieran, talde askoren kritika gogorrari erantzunez, bankua bere maileguetan ingurumen-taldeak eta GKEak sartzen hasi zen, hainbeste kritika eragin zituzten garapen-politiken aurreko ondorioak arintzeko[7]. Halaber, agentzia bat sortu zuen, Montrealgo Protokoloaren arabera, ozono-geruza eta Lurreko atmosfera babesteko neurriak ezartzeko, eta 2015erako, atmosferan ozonoa suntsitzen duten substantzia kimikoen erabilera % 95 murrizteko. Ordutik, "Sei Gai Estrategiko" izenarekin ezagutzen dituenekin bat, bankuak hainbat politika gehigarri aplikatu ditu ingurumena zaintzeko eta, aldi berean, garapena sustatzeko. Adibidez, 1991n, bankuak iragarri zuen deforestaziotik babesteko, bereziki Amazoniatik, ez zuela finantzatuko ingurumenean eragin negatiboa duen garapen komertzialik edo azpiegitura-proiekturik.
Ondasun publiko globalak sustatzeko, Munduko Bankua gaixotasun kutsakorrak (malaria, adibidez) kontrolatzen saiatzen da, txertoak planetako hainbat tokitara banatuz eta horiei aurre egiteko indarrak elkartuz. 2000. urtean, bankuak "HIESAren aurkako gerra" iragarri zuen, eta 2011n, Bankuak Tuberkulosia Geldiarazteko Elkartea elkartu zuen[8].
Ildo horretatik, 2010ean proiektu bat jarri zuen abian Seychelleetan, MAGIC izeneko tokiko turismoa sustatzeko. Haren atzetik, TIME proiektua abiatu zen 2012an.
Tradizioz, eta Estatu Batuen eta Europaren arteko isileko akordio baten bidez, Munduko Bankuaren lehendakaria beti hautatu izan da Estatu Batuek proposatutako hautagaien artean.
2012ko martxoaren 23an, AEBko lehendakariak, Barack Obamak iragarri zuen Estatu Batuek Jim Yong Kim izendatuko zutela Bankuko lehendakari eta 2012ko apirilaren 27an hautatu zuten[9].
Kritikak
MBk gutxien garatutako herrialdeetan egiten duen lana kritikatzen da. Honako alderdi hauek aipatzen dira:
- MBk ingurumen-kalte masiboa eragin zuten proiektuak finantzatu ditu, adibidez:
- Sardar Sarovar presa, Indiako Narmada ibaiaren gainean, 240.000 pertsona baino gehiago lur pobreetako lekuetara mugitu zituena, edateko urik eta elektrizitaterik gabe;
- Polono-ekialdeko Garapen Eskema, Brasilen, oihan tropikalaren kolonizazioa eta Britainia Handiaren antzeko tamaina zuen eremu baten baso-soiltzea eragin zuena;
- Mun ibaiaren gaineko Pak Mun presa, Thailandian 1994an inauguratua, ibaiaren arrantza-baliabideak erabat suntsitu zituena, eskualdeko arrantzaleak pobreziara murriztuz eta ibaiaren arroan Thailandia, Laos, Kanbodia eta Vietnamen bizi diren pertsona kopuru kontaezin baten dieta goitik behera aldatuz;
- Indiako Singraulin, aire zabaleko hamabi ikatz meategi daude. Meategiek ura, uztak eta fauna iktikoloa kutsatu dituzte. 300.000 pertsona baino gehiago birkokatu behar izan zituzten proiektua osatzeko, eta horietako asko kokaleku prekarioetara joan ziren, lurrerako sarbiderik eta oinarrizko saneamendu-instalaziorik gabe.
- MBk herrialde industrializatuen interesen alde egiten du. Kritikoek uste dute:
- Garapen bidean dauden herrialdeetara hondakin arriskutsuak edo toxikoak esportatzen lagundu du;
- Herrialde industrialen industria kutsatzaileak garapen bidean dauden herrialdeetan birkokatzea bultzatu da.
- MBren proiektuek nekazari txikien baldintzak okertzen dituzte:
- Biziraupeneko nekazariek, oso gutxitan, inoiz ez bada, jasotzen dituzte presa handiek eragindako ureztapen- eta energia-onurak;
- Biziraupeneko uztak labore industrialekin ordeztea bultzatzen da, baita horretarako egokiak ez diren eremuetan ere, nekazariak are gehiago pobretuz.
- MBk dirua mailegatu die giza eskubideak irekita eta etengabe urratzen dituzten gobernuei:
- Maileguak eman zaizkie oinarrizko eskubideak urratzeagatik aitortutako diktadurei, hala nola Txileri, Uruguairi, Argentinari eta Paraguairi 1970eko hamarkadan, Filipinei Ferdinand Marcosen diktadurapean edo Indonesiari Suharto azpian.
- Bankuak dio maileguen dirua ez dela erabili herritarrei zuzenean kalte egiten dieten jardueretan, baina funts horiek onartzean, baliabide batzuk askatu ziren, diktadura-gobernuek jarduera kaltegarri eta errepresiboetan erabili ahal izan zituztenak.
- Pertsonak eta komunitateak nahitaez birkokatzeak sufrimendua eta penak eragin ditu:
- Indonesian (Transmigration programa, Transmigration program 1980ko hamarkadan) eta Brasilen daude politika horien adibideak.
- Oro har, lekualdatutako nekazariek eremu pobreagoetan eta nekazaritza-errendimendu txikiagoetan amaitzen dute.
- MBren proiektuek herri indigenen eskubideak mehatxatu dituzte:
- Bankuak 1982an herri indigenei eragiten dieten proiektuetarako gidak eman zituen arren (Tribal Projects and Economic Development Guidelines), 1996an BMko abokatuetako batek publikoki adierazi zuen ez zituztela inoiz jarraitu, eta barnean herri indigenen interesak babesteko arau nabarmen ahulagoak erabiltzen direla.
Beharbada kritikarik gogorrena, MBren eta Nazioarteko Diru Funtsaren artean partekatutakoa, honakoa da: erakunde horiek bultzatutako egiturazko doikuntza-politikek kostu sozial izugarriak ezarri dizkietela garapen bidean dauden herrialdeetako talde kalteberei.
Munduko Bankuaren ekintza askotan kontrako bi arrazoirengatik ere kritikatzen da. Alde batetik, garapen bidean dauden herrialde askotan jardunean dauden gobernuak uzkur dira ustelkeriaren aurkako neurriak hartzeko eta benetako hauteskundeak antolatzeko. Bestalde, globalizazioaren aurkako mugimenduek Munduko Bankuari leporatzen diote hobeto asetzen dituela nazioz gaindiko enpresa handien beharrak tokiko biztanleenak baino. MBko (eta Nazioarteko Diru Funtseko) legitimitate-krisiek erreforma-proiektuak sortzen dituzte, gardentasunaren eta demokraziaren nahia komunean dutenak, batetik, eta erakunde horien helburuak eta esku hartzeko metodoak zalantzan jartzen dituztenak, bestetik.
Beste kritika hedatu bat AEBen eragin handia da. Askok uste dute Munduko Bankua Estatu Batuen gehiegizko eragin politikoaren pean dagoela, blokeatzeko duen gaitasunagatik, MBren jabetzan duen pisu handiagatik (munduko ekonomian duen pisuaren ondorio bat). Joseph Stiglitzek Europako herrialdeak kritikatu zituen jabetzaren banaketa hau baimentzeagatik eta, beraz, Munduko Bankuak igarotako garai txarren erantzule izatea leporatu zien[10][11][12].
Munduko Bankuari ere kritika gogorrak egin dizkiote. Paul Wolfowitz MBko presidente izendatu zuten 2005ean AEBek. Bi urte geroago, faboritismo kasu batean sartu zuten Munduko Bankuaren barruan Shaha Riza kolaboratzailearekin, eta 2007ko ekainean uko egin behar izan zion. Horrez gain, 2018ko txosten batean langileen % 25ek sexu-abusuaren biktima izan zela salatu zuen[13]. 2010ean akziodunen erreforma bat jarri zen abian, garapen bidean dauden herrialdeei pisu handiagoa eta ordezkaritza hobea emateko.
2007an Robert Zoellicken izendapena ere kritikatu zuten. Joseph Stiglitz Ekonomiako Nobel saridun eta Munduko Bankuko buru ohiak esan duenez, Robert Zoellicken izendapena "Paul Wolfowitzenaren jarraipena da. Robert Zoellickek nekazal protekzionismo estatubatuarra defendatu zuen AEBko merkataritza negoziazioen ardura zuenean. Munduko Bankuko presidente izango denez, herrialde txiroen aurrean herrialde garatuen alde egiten duten nekazaritza-laguntzak desegin nahi ditu[14][15].
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
