Urrixate jauregia
Jauregi barrokoa Markina-Xemeinen (Bizkaia) From Wikipedia, the free encyclopedia
Urrizeta, Urrixate edo Urrijate[1] Markina-Xemeinen dagoen jauregia da, Plazakola izeneko parajean.[2]
| Urrixate jauregia | |
|---|---|
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Euskal Herria |
| Probintzia | Bizkaia |
| Herria | Markina-Xemein |
| Historia eta erabilera | |
| Irekiera | 1662 |
Historia
1489ko dokumentuetan bada etxearen berri.[3]
Gaur egungo jauregia 1662 urtean eraikia da,[4] lehenago bertan egondako dorretxe baten gainean.[2]
Lehen Karlistaldian (1833-40) Markina-Xemeinen karlistek antolatu zuten atxilotze-eremuan, Urrijate gaixotegi bezala erabili zen: bertan karlisten aldeko gudariak, zein liberalen aldeko presoak artatzen ziren; bertan hildako gaixoak -gehienak liberalak, gaztelarrak eta Espainia hegoaldekoak- Berriatuko kanposantuan ehortzi ziren. Gero, gaixotegia Markinako Bidarte dorrera aldatu zen.[3]
Urrijate dorrea lurrez Xemein da, baina elizaz Berriatuako parrokiaren menpekoa.[3]
Ezaugarriak
Urrixate landa-jauregi barrokoen adibide ona da. Bere ezaugarri nabarmenen artean burdin-sareak daude.[2]
Fatxadan Ibarra, Beitia eta Urrixate familien ezkutua dago kasko, luma eta lanbrekinez hornitua.[1]
Plazakolako multzo arkitektonikoa
Adituen arabera,Plazakolan biltzen diren eraikinen multzoa oso interesgarria da, eta ikertzeak merezi du:[5]
- Burdinola: Artibaiek puntu honetan egiten duen meandro estuak osatzen duen penintsula naturala ur-saltoa egiteko baliatu zuen, ia antapararik eraiki beharrik gabe. Gaur egunean zentral hidroelektrikoa dago bertan.[6] 1796ko erroldan Plaza izeneko bi burdinola agertzen dira.[3]
- Presa.
- Santo Domingo de Guzman edo Santa Rosa ermita katolikoa: 1662 urtekoa.[6] Olagizonen eliza izateko eraiki omen zen. Ermita barruan marmolezko hilobi bat dago, armarriarekin, eta bertan "Panteón de la Familia Ibarra. RIP" irakur daiteke.[3] 1979an ezezagunen eraso bat jasan zuen, sua hartuz eta santuen irudiak erreta.[3][7] 1991ean oso hondatua zegoen, teilatua jausita eta ate barik.[3]
- Zubia: Lekeitiotik eta Markina-Xemeindik datozen bideek bat egiten dute, zubi honen bidez Artibai gainetik Berriatuarantz igarotzeko.
- Urrixate jauregia.
- Labetxea: Urrixateren atze aldean.
- Torretxu baserria: Urrixateren aurrean, errepidearen ondoan.
- Plaza dorrea: Artibaien meandroak sortutako penintsularen gainean. Iturri batzuen arabera XVI. mendekoa,[8] beste batzuek 1704 eta 1796 urteen artean eginikoa dela diote.[3] 1991ean berriztua zegoen, eta Gaytan de Ayala familiarena zen.[3]
- Plaza errota: 1745ean Santo Domingoko bizkondearen jabetzakoa zen; bertan bizi zen bera, baita Jose Idueta errenteroa. 1799an Pablo Goitia zen errotako errentero, 760 errealeko errentarekin.[3]
- Plaza barri.
Torretxu baserria
Urrixate jauregia
Santo Domingo eta Santa Rosa ermita
Zentral hidroelektrikoa
Bestelako jakingarriak
1704 urtean Bartolome Ibarra zen etxearen jabea. 1745etik aurrera, berriz, Santo Domingoko bizkondearen jabetzako bezala agertzen da: eta errenteroak bizi dira bertan (Martin Urkiaga 1745, Jose Maria Salegi 1826). 1991 urtean Valle Lersundi familiakoek erabiltzen zuten, udaldian batez ere.[3] Familia horren kideak dira Alderdi Popularreko De Palacio ahizpak, etxeari atxikimendu handia erakutsi izan diotenak:
- Ana de Palacio.
- Loyola de Palacio. 2006ean hil zenean, bere hil-kapera bertan ezarri zen.[9]
Erreferentziak
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.