Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea[1] (LPEE, ingelesez: Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC) petrolio-ekoizle diren hamabi herrialdek osatutako kartela da. Herrialde kide dira: Aljeria, Angola, Ekuador, Iran, Irak, Kuwait, Libia, Nigeria, Qatar, Saudi Arabia, Arabiar Emirerri Batuak eta Venezuela. Kartelaren egoitza nagusia Vienan dago 1965etik[2], eta herrialde kideen energia ministroen aldizkako bilerak antolatzen ditu. Indonesia 2008an irten zen LPEEtik, petrolio inportatzaile bihurtu baitzen, baina berriro kartelera itzultzeko desioa agertu zuen, baldin eta berriro esportatzaile bihurtuko balitz[3].
| LPEE | ||
|---|---|---|
| ||
 | ||
| Datuak | ||
| Izen laburra | OPEC, OPEL, OPEP, OPEP, OPEP, OPEP, OPEP, OPUL, АПЕК, OPEP, ETOP, OPEP, ОПЕК, ОПЕК, ОПЕК, אופ״ק, אָפּע״ק, ოპეკი, МЭЕҰ, 油組, 油组, 油組, ABEP, ONEP, LPEE, ՆԱԵԿ, 欧佩克 eta 歐佩克 | |
| Mota | nazioarteko erakundea, Interes-taldea, gobernu arteko erakundea eta Kartela | |
| Jarduera sektorea | petrolioaren industria | |
| Herrialdea | internationality (en)  | |
| Jarduera | ||
| Ekoizpena | ||
| Agintea | ||
| Idazkari orokorra | Haitham al-Ghais (en) | |
| Egoitza nagusi (2009–) | ||
| Osatuta | ||
| Zeren jabe | Deutschmeister-Palais (en) | |
 | ||
| Historia | ||
| Sorrera | 1960ko irailaren 14a | |
| Sorlekua | Bagdad | |
webgune ofiziala     | ||
Munduko petrolio-ekoizpenaren % 43 eta munduko petrolio-erreserben % 81 LPEEko herrialdeetan daude[4]. Petrolio gordinaren esportazioetan duen nagusitasuna, 2016ko hirugarren hiruhilekorako, % 34,9 inguruan aurreikusten da[5]. Gainera, munduko ekoizpenaren % 40 biltzen du, munduko petrolioa ekoitzi beharreko ahalmen osoaren baliokidea, eta horrek, de facto, petrolioa esportatzen duten herrialdeen erakundea bihurtzen du petrolio-merkatuaren banku zentral. 1970eko hamarkadan, petrolio ekoizpenaren murrizketen ondorioz, petrolioaren prezioak eta LPEEren diru sarrerak eta aberastasuna izugarri igo ziren, eta horrek ondorio gogor eta zailak ekarri zizkion munduko ekonomiari. 1980ko hamarkadan, LPEE ekoizpen-helburuak ezartzen hasi zen bere nazio kideei; oro har, ekoizpenak murrizten direnean, petrolioaren prezioek gora egiten dute. Hori berriz gertatu da erakundeak, 2008an eta 2016an, gehiegizko eskaintza murrizteko hartutako erabakien ondorioz.
1960ko eta 1970eko hamarkadetan, LPEEk arrakastaz berregituratu zuen petrolioa ekoizteko munduko sistema, erabakiak hartzeko agintea eta irabazi gehienak petrolioa ekoizten duten herrialdeen esku geldi zitezen. 1980ko hamarkadaz geroztik, LPEEk eragin mugatua izan du munduko petrolio horniduran eta prezioen egonkortasunean; bada, kideak gezurretan ibiltzen dira maiz elkarren arteko konpromisoetan, eta kideen konpromisoek islatzen dute zer egingo zuketen LPEE egon ez balitz ere[6]. 2016aren amaieran, LPEE+ izeneko talde handiago bat sortu zen petrolio gordinaren munduko merkatuaren gaineko kontrol handiagoa izateko[7].
LPEEren estatutuen arabera, bere helburu nagusia kartelaren interesak, banaka zein talde gisa, zaintzeko beharrezkoak diren bitartekoak zehaztea da. Horrez gain, petrolioaren nazioarteko merkatuetako salneurriak egonkortzeko moduak eta bitartekoak jartzea da beste xedeetako bat, gorabehera kaltegarri eta ez beharrezkoak saihestuz, betiere nazio ekoizleen interesak eta haiek dituzten diru-sarrera premiak babestuz; petrolio hornidura erregularra eta eraginkorra segurtatzea nazio kontsumitzaileei, eta kapitalen itzulera bidezkoa bermatzea petrolioaren industriari.
Egoitza
LPEEk Genevan (Suitza) izan zuen egoitza 1960 eta 1965 artean; gero, Vienara eraman zuen, Austriako gobernuak emandako erraztasunei esker. LPEEk eragin handia izan dezake petrolioaren merkatuan, bereziki ekoizpen maila murriztea edo handitzea erabakitzen badu[8].
Kideak
Afrika, Asia eta Hego Amerikako hamahiru herrialdek osatzen dute LPEE[9].
| Herrialdea | Eskualdea | Afiliazioaren iraupena[10][11] | Populazioa (2022)[12][13] |
Eremua (km2)[14][15] |
Petrolio-ekoizpena (upel/egun, 2023) [O 1][17] |
Frogatutako erreserbak (upel/egun, 2022)[18][15] |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Aljeria |
Iparraldeko Afrika | 1969tik | 44.903.220 | 2.381.740 | 1.183.096 | 12200.000.000 |
 Kongoko Errepublika |
Erdialdeko Afrika | 2018tik[19] | 5.970.000 | 342.000 | 261.986 | 1.810.000.000 |
 Ekuatore Ginea |
Erdialdeko Afrika | 2017tik | 1.674.910 | 28.050 | 88.126 | 1.100.000.000 |
 Gabon |
Erdialdeko Afrika |
|
2.388.990 | 267.667 | 204.273 | 2.000.000.000 |
 Iran |
Ekialde Hurbila | 1960tik[O 2] | 88.550.570 | 1.648.000 | 3.623.455 | 208.600.000.000 |
 Irak |
Ekialde Hurbila | 1960tik | 44.496.120 | 437.072 | 4.341.410 | 145.020.000.000 |
 Kuwait |
Ekialde Hurbila | 1960tik | 4.268.870 | 17.820 | 2.709.958 | 101.500.000.000 |
 Libia |
Iparraldeko Afrika | 1962tik | 6.812.340 | 1.759.540 | 1.225.430 | 48.360.000.000 |
 Nigeria |
Mendebaldeko Afrika | 1971tik | 218.541.210 | 923.768 | 1.441.674 | 36.970.000.000 |
 Saudi Arabia |
Ekialde Hurbila | 1960tik | 36.408.820 | 2.149.690 | 9.733.479 | 267.190.000.000 |
 Arabiar Emirerri Batuak |
Ekialde Hurbila | 1967tik[O 3] | 9.441.130 | 83.600 | 3.393.506 | 113.000.000.000 |
 Venezuela |
Hego Amerika | 1960tik | 28.301.700 | 916.445 | 750.506 | 303.220.000.000 |
| Denera LPEE | 491.757.880 | 10.955.392 | 28.956.906 | 1.240.970.000.000 | ||
| Denera munduan | 7.951.150.000 | 510.072.000 | 81.803.545 | 1.564.441.000.000 | ||
| LPEEren % | % 6.18 | % 2.14 | % 35.39 | % 79 | ||
LPEE+
LPEEeko kide ez diren hainbat herrialdek ere parte hartzen dute erakundearen ekimenetan, hala nola borondatezko hornikuntza mozketetan, LPEEko kide eta LPEEko ez diren kideen artean politika-helburuak gehiago lotzeko[20]. LPEE+ izenez ezagutzen den herrialdeen multzo solte honek barne hartzen ditu: Azerbaijan, Bahrain, Brunei, Brasil, Kazakhstan, Malaysia, Mexiko, Oman, Errusia, Hego Sudan eta Sudan hartzen ditu barnean[21][22].
LPEE+ kide diren herrialdeen arteko lankidetzak, 2017an, Lankidetza Adierazpena (LA) ezartzea ekarri du, eta hainbat aldiz luzatu da arrakasta nabarmena dela eta. LAk, izan ere, LPEEkoak diren eta LPEEkoak ez diren herrialdeen arteko lankidetza eta koordinazio esparru gisa balio du. Gainera, LPEE+-eko kideek lankidetza-ahalegin gehiago egiten dituzte Lankidetza Gutunaren bidez (LG), epe luzerako lankidetzarako plataforma bat eskaintzen duena. LGk petrolioaren eta energiaren merkatu globalaren baldintzei buruzko elkarrizketa eta iritzi-trukea errazten ditu, eta bere helburu nagusiari: energia-hornidura ziurtatzea eta egonkortasun iraunkorra sustatzea, mesede egiten dio ekoizle, kontsumitzaile, inbertitzaile eta ekonomia globalari[23].
Behatzaileak
1980ko hamarkadatik, Kanada, Egipto, Mexiko, Norvegia, Oman, Errusia eta petrolio-esportatzen duten beste nazioetako ordezkariak LPEEren bilera askotan parte hartu dute behatzaile gisa. Antolamendu horrek politikak koordinatzeko mekanismo informal gisa balio du[24].
Kide berriak
Petrolio gordina esploratzen ari diren Uganda eta Somalilandia LPEErekin bat egin dezakete etorkizunean, 2024-2025 arteko ekoizpen data berriekin, LPEE LPEE+en hedatzearekin eta esplorazioan dauden herrialde berriak, LPEEren Gutunaren irizpidea petrolio gordina ekoiztea baita.
Utzitako kideak
| Herrialdea | Eskualdea | Kidetza urteak[10] | Populazioa (2022)[12][13] |
Eremua (km2)[14] |
Petrolio ekoizpena (upel/egun, 2023)[17] |
Frogatutako erreserbak (2022)[15]:22. or. |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Angola |
Hegoaldeko Afrika |
|
35.588.987 | 1.246.700 | 1.144.402 | 2.550.000.000 |
 Ekuador |
Hego Amerika |
|
18.001.000 | 283.560 | 475.274 | 8.273.000.000 |
 Indonesia |
Hego-ekialdeko Asia |
|
275.501.000 | 1.904.569 | 608.299 | 2.250.000.000 |
 Qatar |
Ekialde Hurbila | 1961–2019[27] | 2.695.122 | 11.437 | 1.322.000 | 25.244.000.000 |
Petrolioa bolumen txikitan esportatzen duten herrialdeentzat, LPEEeko kide gisa duten negoziazio-ahalmen mugatua ez luke justifikatuko LPEEeko produkzio-kuotek eta kidetzaren kostuek ezarritako zamak. Ekuador LPEEtik atera zen 1992ko abenduan, ez baitzegoen prest urtero 2 milioi dolarreko bazkidetza-kuota ordaintzeko, eta garai hartan LPEEk baimentzen zion kuota baino petrolio gehiago ekoitzi zezakeela uste baitzuen[28]. Geroago, Ekuador 2007ko urrian sartu zen berriro, eta, azkenik, 2020ko urtarrilean alde egin zuen[29]. Ekuadorreko Energia eta Baliabide Natural Berriztaezineko Ministerioak, 2020ko urtarrilaren 2an, baieztatu zuen Ekuadorrek LPEE utzi zuela adierazpen ofizial baten bitartez[26]. Antzeko kezkengatik, Gabonek kidetasuna eten zuen 1995eko urtarrilean[30]; 2016ko uztailean sartu zen berriro.
2008ko maiatzean, Indonesiak iragarri zuen LPEE utziko zuela urte horren amaieran, bere kidetasuna iraungitzen zenean, petrolio-inportatzaile garbi bihurtu baitzen eta bere ekoizpen-kuota bete ezin zuelako[31]. 2016ko urtarrilean sartu zen berriro erakundean[10], baina, urte amaieran, bere kidetzaren beste «aldi baterako etenaldia» bat iragarri zuen LPEEk produkzioaren % 5eko murrizketa eskatu zuenean[32].
Qatarrek, 1961ean erakundean sartu ondoren, 2019ko urtarrilaren 1ean utzi zuen LPEE gas naturalaren ekoizpenean zentratzeko, gas natural likidotuaren (GNL) moduan munduko esportatzailerik handiena baita[33][34].
LPEEk 2023ko azaroan egindako bilera batean, Nigeriak eta Angolak, Saharaz hegoaldeko Afrikako petrolio ekoizle handienak, LPEEren kuoten aurrean desadostasuna adierazi zuten; haien arabera, petrolioaren ekoizpena areagotzeko eta atzerriko erreserbak sustatzeko ahaleginak blokeatzen ari ziren. 2023ko abenduan, Angolak iragarri zuen LPEE uzten zuela, erakundearen ekoizpen-kuoten eskemarekin ados ez zegoelako[35].
Bagdadeko hitzarmena
1960ko irailaren 14an, LPEEren lehen biltzarrean onartu zen Irak, Iran, Kuwait, Saudi Arabia eta Venezuelako ordezkariek Bagdaden sinatutako hitzarmena. Hitzarmen horretan, herrialde kideen petrolio-politika bateratzeko aurreikuspenak egin ziren, eta, helburu horrekin, Herrialde Esportatzaileen Erakundea izeneko organismo iraunkorra eratzea erabaki zen.
Irakeko Errepublikak gonbidatuta, Lurralde Petrolio Esportatzaileen Konferentzia, Irak, Iran, Kuwait, Saudi Arabia eta Venezuelako Errepubliketako ordezkariez osatua, aurrerantzean kide deituko direnak, Bagdaden bildu dira 1960ko irailaren 10etik 14ra, eta honako hau erabaki zuten:
- Kideek beharrezko garapen-programa asko dituztela martxan, beren petrolio-esportazioetatik datozen sarrerek finantzatuta, batez ere.
- Kideek, hein handi batean, petrolioaren diru-sarrerak erabili behar dituztela urteko aurrekontu nazionala orekatzeko.
- Petrolioa aberastasun galkorra dela eta agortzen doan heinean beste aberastasun batzuekin ordezkatu behar dela.
- Munduko nazio guztiek, beren bizi-mailari eusteko eta hobetzeko, ia erabat petrolioa izan behar dutela energia sortzeko lehen mailako iturritzat.
- Petrolioaren prezioaren edozein gorabeherak nahitaez eragiten dio «Kideen Programen» martxari, eta dislokazio kaltegarria da, ez bakarrik haien ekonomiarentzat, baita nazio kontsumitzaile guztientzat ere. Ebazpen hauek hartzea erabaki du:
1. Ebazpena
- Kideek ezin izango dute gehiago arduragabe gelditu petrolio-konpainiek orain arte izan duten jarreraren aurrean prezio-aldaketak egiterakoan;
- Kideek petrolio konpainiek prezioak egonkor eta beharrezkoak ez diren gorabeheretatik libre mantentzea eskatuko dutela; kideak gaur egungo prezioak berrezartzen saiatuko direla, eskura dituzten bitarteko guztiak erabiliz, murrizketen aurretik ziren mailetara, eta, egoera berriren bat sortzen bada eta petrolio-konpainien arabera prezioak aldatu behar badira, konpainia horiek kontsultan sartu beharko dutela kaltetutako kidearekin edo kideekin egoera zehatz-mehatz azaltzeko;
- Kideek prezioen egonkortasuna ziurtatzeko sistema bat aztertu eta formulatuko dutela: besteak beste, ekoizpena erregulatuz nazio ekoizleen eta kontsumitzaileen interesei behar bezalako arreta eskainiz; herrialde ekoizleei diru-sarrera egonkorrak ziurtatuz; nazio kontsumitzaileei energia-iturri hori modu eraginkor, ekonomiko eta erregularrean hornituz, eta petrolioaren industrian inbertitzen dutenei beren kapitalean bidezko irabazia ziurtatuz;
- Konferentzia honek aho batez hartutako edozein erabaki aplikatzearen ondorioz, konpainia interesdunen batek herrialde kide baten edo gehiagoren aurkako zuzeneko edo zeharkako edozein errepresalia hartuz gero, beste ezein kidek ez du tratamendu onuragarriko eskaintzarik onartuko, dela esportazioak gehitzeko, dela prezioak hobetzeko, konpainia horietako batek edo gehiagok aho batez hartutako erabakia aplikatzea etsiarazteko eskainiz gero.
2. Ebazpena
- 1. Ebazpenean xedatutakoa betetzeko, biltzarrak Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundea (LPEE) izeneko erakunde iraunkorra eratzea erabaki du. Erakunde horretako kideek kontsulta erregularrak egin ahal izango dituzte, kideen politikak koordinatu eta bateratzeko eta, besteak beste, 1. Ebazpeneko 2. paragrafoan aipatutako egoerak gertatzen diren bakoitzean kideek hartu beharreko jarrera zehazteko.
- Konferentzia honetan ordezkatuta dauden herrialdeak petrolioa esportatzen duten herrialdeen erakundearen kide fundatzaileak izango dira.
- Funtsezko petrolio-esportazio kopurua duen edozein herrialde izan daiteke kide, baldin eta erakundea sortu zuten bost kideek aho batez onartzen badute.
- Erakundearen helburu nagusia da kide diren herrialdeek petrolio-politikak bateratzea eta herrialde kideen interesak banaka edo kolektiboki babesteko bitarteko onenak zehaztea.
- Erakundea, gutxienez, urtean bi aldiz bilduko da, eta, behar izanez gero, sarriago, kide den herrialde bateko edo besteko hiriburuan edo komeni den beste edozein tokitan.
a) Erakundearen lana antolatzeko eta koordinatzeko, Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeko idazkari bat ezarriko da. b) Herrialde bakoitzeko kide batek, gutxienez, osatutako azpibatzorde bat Bagdaden bilduko da 1960ko abenduaren 1a baino lehen, idazkaritzaren egiturari eta funtzioei buruzko araudiaren aurreproiektua lantzeko eta hurrengo biltzarrari aurkezteko; idazkariaren lehen urterako aurrekontua proposatu eta idazkaritzarentzat egokiena den egoitza aztertu eta proposatuko du.
Erreferentziak
Oharrak
Bibliografia
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
