Lan duina oinarrizko lan-printzipio eta lan-eskubideak errespetatuz egiten dena da, egindako ahaleginarekiko bidezko eta proportziozko ordainketa ahalbidetzen du, edozein motatako bereizkeriarik gabe; gizarte-babesarekin egiten da, eta gizarte-elkarrizketa barne hartzen duena.[1][2][3][4]
Lan duinak duintasuna ematen dio langileari, eta bere gaitasunak garatzeko aukera ematen dio.[1]
Lanaren Nazioarteko Erakundearen arabera, "Lan duina funtsezkoa da pertsonen ongizaterako. Diru-sarrera sortzeaz gain, aurrerapen sozial eta ekonomikoa errazten du, eta pertsonak, familiak eta komunitateak indartzen ditu."[5][6]
Garapen Jasangarriaren 17 helburuen barruan, 8.a da «Hazkunde ekonomiko iraunkorra, inklusiboa eta jasangarria, okupazio betea eta produktiboa eta mundu guztiarentzako lan duina sustatzea».[7][8][9]
Munduko okupaziorik eza 170 milioikoa izan zen 2007an, eta ia 202 milioikoa 2012an; 75 milioi inguru emakume eta gizon gazteak ziren. Mexikon, 10 pertsonatik 6k ez zuten gizarte-segurantzarik (% 56,6 CONEVAL). 2015)[10]
Mundu mailan, 2016. eta 2030. urteen artean behar den okupazio-kopurua, lan-merkatura sartzen diren pertsonek lan-adinean dauden munduko populazioaren hazkunde-erritmoari eusten diotelako soilik, 470 milioi da. Kopuru horrek 30 milioi azio inguru.[11]
Lan duinak pertsonek lan-bizitzan dituzten nahiak laburbiltzen ditu. Lanpostu produktibo bat lortzeko aukera ematen du, bidezko diru-sarrera, lanpostuko segurtasuna eta familientzako babes soziala, garapen pertsonalerako eta gizarteratzeko aukera hobeak, gizabanakoek beren iritziak eman, beren bizitzei eragiten dieten erabakietan antolatu eta parte hartzeko askatasuna, eta guztientzako aukera- eta tratu-berdintasuna, bai gizonentzat bai emakumeentzat.[12]
90eko hamarkadan (XX. mendea) eta XXI. mendeko lehenengoan, aldaketa teknologikoak bultzatutako Europako ekonomia askok berregituratze sakona izan zuten. Globalizazioak eta informazioaren gizartearen etorrerak, informazioaren teknologiekin, ekonomiaren tertziaritza bizkortu zuten. Horren ondorioz, industria-sektoretik zerbitzu-sektorera egokitu ziren produkzio-baliabideak. Ez dago oinarririk esateko aldaketa teknologiko horrek desokupazioa areagotzen duela. Baina langile askoren ezagutzak zaharkituta geratu ziren eta trebetasun berriak behar izan ziren.
Modernitate berri baten aurrean gaude.[13] Ordena posttradizional baten inguruan eraikitako gizarte bat, non gizabanakoa gero eta ingurune zabalago eta globalago baten eraginpean jartzen baita, urruneko gertaera eta eraginen ondorioen mende, oso hurbilekoak balira bezala eragiten diotenak. Langilea mugigarri bihurtzen da, gertuen dituen mugetatik aldentzen da (nahiz eta oraindik lotura indartsuak dituen instantziekin, tokikoekin, familiakoekin edo herri-lurrekin), geografia ezagun batetik eta aurreko belaunaldien esperientziatik deskonektatzen da. Gizartea —eta, jakina, lan-merkatua— banakatu egiten da.
Langileek mugikortasun geografikoa eta funtzionala onartu behar dute, inoiz egin ez duten bezala. Produkzioaren antolaketa malguak etengabeko aldaketara eta arriskuak hartzeko premiara bultzatzen ditu. Lanaren gizartetik arriskuaren gizartera igarotzen gara, eta bertan ahultzen da prekarioa, banakakoa eta zehaztugabea dena. Gizarte industrialaren eta arriskuaren arteko aldea da aberastasunaren ekoizpen- eta banaketa-logika aldatu egin dugula, eta arriskua sortzeko eta banatzeko logika erabili dugula. Logika hori etorkizuneko mehatxuen multzotzat hartzen da, une bakoitzean hartutako erabakien araberakoa. Erabaki horiek gero eta zailagoak eta konplexuagoak dira, eta hausnarketa, informazio espezializatua eta, askotan, laguntza profesionala eskatzen dute (Beck, 2007).
Lan-merkatuaren indibidualizazioa eta malgutasuna Bigarren Mundu Gerraren ondoren ezagutu genuen industria-gizartearen amaieraren ondorio dira. Lehen gizartean bere lanbidearen, klasearen eta kontsumo-gaitasunaren arabera egituratzen zen gizabanakoa aske geratzen da orain, baina, aldi berean, bere biografia eraikitzera behartuta dago identitatea, karrera profesionala eta izaera erabiliz brikolaje moduko bat egitera.
Langileak, bere kalifikazioan bakarrik oinarrituta, erabakiak hartu behar ditu zalantzazko bere etorkizunera egokitzeko. Modu arduratsu eta autonomoan egin beharko du, baina orientazioa, informazioa eta laguntza aditua beharko ditu. Hori da gizarte zalantzagarri, malgu eta indibidualizatu baten sintoma argienetako bat. Horri dagokionez, lan-merkatu trantsizionala deritzona da proposamen berri bat: ikuspegi berri bat, langilearen bizitza osoan arriskua kudeatzeko tresnak eskaintzen dituena. Trantsizioko lan-merkatuak lan-egoera desberdinetan zehar langilearen mugikortasuna ahalbidetzen eta sustatzen dutenak dira, besteak beste, okupazioaren eta langabeziaren arteko trantsizioak, enpresak, lanbideak, kontratu-motak, lan ordaindua edo borondatezkoa. Merkatua fluxuen bidez ikusteko modu bat da, eta ez stock-en bidez. Ongizate-estatuaren politiken ikuskera errotik aldatzen da horrela, eta, jakina, okupazio-politikak ere bai. Politika horiek ezingo dira programa gisa hartu, laguntza gisa baizik. [14]
"Lan duina" kontzeptua Juan Somaviak sortu zuen, Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE, OIT) zuzendari nagusi gisa 1999an egindako lehen txostenean.
Globalizazio-prozesuaren eta globalizazioaren gizarte-dimentsioari erantzuteko beharraren ondorioz, 1990eko hamarkadan mundu osoan izan zen langileen eskubideen narriaduran sartu zen termino hori.
Lan duinaren kontrako egoerak dira:
- Nahitaezko lana (esklabotza)[15]
- Haurren lana
- Ekonomia informala
- Laneko jazarpena
- Langileen sindikazioa edo sindikatuen jarduna eragotzi edo zailtzea
- Lan kontratu idatzirik ez izatea
- Lan kontratu ulertezinak, langileak hitz egiten ez duen hizkuntza batean idatziak edo langilearengandik kanpoko epaitegietara bidaltzen direnak.[16]
- Lan ustiapena, mota guztietan:
- - Ezarritako atsedenaldiak ez errespetatzea.
- - Lan batzuk egiteko kontratua izatea eta maila handiagoko beste batzuk egitea.
- - Lanaldi partzialeko kontratua duen pertsonan lanaldi osoan lan egitea
- - Lan-baldintza osasungaitzak
- - Benetan soldatapekoak direnak langile autonomo gisa kontratatuak izatea[11]
- - Soldata edo aparteko orduak ez ordaintzea edo berandu ordaintzea.
- - Aldi baterako kontratuak lotzea benetan finkoa den lanpostu baterako[17]
- Lan duina galaraziko duen lan-legeria aldarrikatzea
- Behar adina maiz egiten diren eta behar adina hertsatzeko gaitasuna duten ikuskapen eta zehapenen bidez betearaztea.[18]
- Langileen salaketa anonimoak jaso eta ikuskapen horien bidez egiaztatzeko mekanismoak
Thailandia
2011tik, Thailandiako etxez etxeko langileak Etxez Etxeko Langileak Babesteko Legeak eta Babes Sozialeko politika batek babesten ditu.[19][20]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
