From Wikipedia, the free encyclopedia
Harri-zulatzailea mea harkaitzetik bereizten ziharduen langile espezialista zen, eta haren lanaren mende zegoen meategiko gainerako langileen zeregina. Gaur egun, harri-zulaketa herri kirolean dihardutenak dira harri-zulatzaileak.
Antzina-antzinatik ezagutzen dira Bizkaiko burdin hobiak edo meategiak. Horiek Somorrostro inguruan daude eta 30 km luze eta 8 km zabaleko eremua hartzen dute.
Meategiak izatez herri-jabetzakoak izan ohi ziren, eta horiek ustiatzeko eskubidea zuten Bizkaiko jaurerrian bizi ziren guztiek, gainera inolako izapide edo zergarik ordaindu gabe. Nork bere hobia gurutze batekin markatzea nahikoa zen handik burdina ateratzen hasteko. Mea lurrean zulatutako hobietatik ateratzen zen. Zuloak argitzeko, gantzaz egindako kandelak erabiltzen zituzten. Orduko garaietan, sua egiten zuten beta zegoen lekuan mea bigundu eta errazago ateratzeko. Horretarako, pikatxoiak, ziriak, borrak, mailuak eta palankak erabiltzen zituzten. Gero, XVII. mendean, bolboraren erabilera hedatu zen eta horrek aurrerakuntza handia ekarri zuen meatzaritzara. Bolborarekin birrindutako mea idiez tiratutako narretan ateratzen zuten, eta idiak geroxeago zaldiekin ordezkatu zituzten. Ia meategi guztiak udan bakarrik ustiatzen ziren, eta urtearen gainerako aldietan meatzariek baserrian lan egiten zuten. Meatzarien bizimodu horrek horrela iraun zuen aldaketarik gabe urteetan, ia XIX. mendearen erdialde arte.
Aldi horretan, meatzaritza errotik aldatu zuten aurrerakuntzak etorri ziren. Lehenbizi aipatu beharrekoa 1825ean onartu zen Meategien Lege Nagusia da, horrek besteak beste, langileek autonomo izaera galdu eta soldatapekoak izatea ekarri baitzuen. Era berean, burdinaren eskaria areagotu egin zen (siderurgiaren modernizazioaren ondorioz) eta erabilera zabaldu. Hala, ohiko meazuloetan aurkitzen ziren burdin gezaren adarrak edo galeriak, burdinoletarako mea ematen zutenak, utzi eta labe garaietarako behar zen kanpanil edo errubioa ateratzen hasi ziren.
Gainera, garai hartako (1849 eta 1863 bitartea) legeriak baimena ematen zuen erauzketa leku berrietara zabaltzeko. Lege horrek, aldi berean, lurrazpiko jabetza eskubideak eratu zituenez, ordutik aurrera lur azpia pribatua izatera aldatu zen. 1896ko Sozietate Anonimoen Legeak kanpoko enpresak etortzeko aukera eman zuenez, laster agertu ziren Henry Bessemerrek 1856an asmatutako prozedura berrirako behar zen fosforo gutxiko mearen bila (Europa osoan holako mea gutxi zegoen) zetozen enpresak. Azken gerra zibilaren amaierarekin (1876) etorri zen foruen ezeztapenarekin, aldaketa historikoen multzoa osatu zen.
Bizkaiko meategi zonako meatzetan 20.000tik gora langilek lan egin zuten XIX. mendearen amaiera aldera. Horiek era askotako lanbideetan aritzen ziren, eta lanbide horietan gogorrenetakoa zen harri-zulatzailearena.
Julio Lazurtegik (La industria minera de la provincia de Vizcaya) dioenez, 1910ean, bost meategitatik lau aire zabalekoak ziren, edota erretenetan erauztekoak. Halako meategietan lan egiten zuten 10 langiletik 9k; gainerakoek lurrazpiko meatzetan jarduten zuten.
Datuak: Q12258901Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
