Remove ads
Dorotea Barnés González (Iruñea, 1904ko abenduaren 21a - Fuengirola, 2003ko abuztuaren 4a) nafar kimikaria izan zen. Espainiako aitzindarietako bat izan zen kimikan, bai ikerketan bai irakaskuntzan, Zilar Aroan.[1] Doktorea eta institutuko katedraduna. Bere ikerketa-lana funtsezkoa izan zen Espainiako kimika-sailetan Raman espektroskopia bezalako teknikak txertatzeko. Gerra Zibila zela eta, Frantzian erbesteratu zen. Gerra ondoren, 1940an, itzuli zen Espainiara, baina irakaskuntzarako gaitasunik gabe utzi zuten. Doroteak ez zuen berriro ikertu.
| Dorotea Barnés | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Dorotea Barnés González |
| Jaiotza | Iruñea, 1904ko abenduaren 21a |
| Herrialdea |  Nafarroa Garaia, Euskal Herria |
| Heriotza | Fuengirola, 2003ko abuztuaren 4a (98 urte) |
| Familia | |
| Aita | Francisco Barnés Salinas |
| Haurrideak | |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Unibertsitate Zentrala Smith College |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | kimikaria |
Remove ads
Gurasoak Dorotea González eta Francisco Barnés Salinas ziren. Francisco Barnés andaluziar katedradun zen, 1931n diputatu eta Instrukzio Publikoko eta Arte Ederretako ministro izan zen 1933an, Manuel Azañaren gobernuarekin, eta 1936an Santiago Casares Quirogaren eta José Giralen gobernuarekin. Dorotea hiru ahizpa izan zituen (Adela, Petra eta Ángela), eta, hiru neba (Francisco, Urbano eta Juan), Gurasoek alabek nahi zuten tokiraino ikasteko eskubidea zutela uste zuten. Laurek unibertsitate-ikasketak egin zituzten, Dorotea eta Adela Kimikan lizentziatu ziren, Petra Farmazian eta Ángela Arabiar Filologian.
.jpg)
Adela Barnés Gonzálezek eta Petra Barnés Gonzálezek lizentziaturako aparteko saria jaso zuten 1932an, Dorotea ahizpak kimikako doktoretza lortzen zuten urte berean, aparteko sariarekin.
Doroteak batxilergoa egin zuen Avilako Institutuan, aita katedraduna baitzen, eta 20 urterekin Madrilera joan zen inauguratu berri zen Institución Libre de la Enseñanza delakoan Irakaskuntzarako Erakunde Librearen sormen-eremuan sartzeko. 1918 Madrilgo Complutense Unibertsitatean matrikulatu zen eta 1931 Zientzia Kimikoetan lizentziatu zen aparteko sariarekin. 1928tik, Espainiako Fisika eta Kimika Elkartera eta Madrilgo Señoritas Egoitzako Foster Laborategira joan zen, María de Maeztuk zuzendutakoa. Horri guztiari esker, Batzordeak Ikasketak Zabaltzeko beka jaso zuen (une hartan Espainian zegoen erakunderik liberalena, baina bekadunen %13 baino ez ziren emakumeak).[2] 1929an, Northamptoneko Smith College, Massachusetts, espektro-analisiaren tekniken arloko ikerketan espezializatu zen, Gladys Anslow-en zuzendaritzapean, Yaleko Unibertsitateko Fisikako doktore eta Smith College-ko Kimika Saileko irakasle.
1930ean, zistinaren xurgapen-espektroaren eta ezaugarri kimiko batzuk argitaratu zituen, eta lan horrekin lortu zuen Smith Collegek emandako Master Degree of Science. «Sterling Chemistry Laboratory» taldean, azido nukleikoen konparaziozko azterketa bat garatu zuen bakterio patogenoetan. Analisi kimikoari aplikatutako espektroskopia arloko zientzialari aurreratuenetako bat izan zen. Mary Louise Foster-ekin eta aipatutako Gladys Anslow-ekin batera.
1931 Espainiara itzuli zen eta Madrilgo Fisika eta Kimikako Institutu Nazionalean, Espektroskopia Atalean eta Miguel Catalán zuzendari zela, Rosa Bernís Madrazo, Josefina González Aguado, Pilar de Madariaga Rojo, Pilar Martínez Sancho, Carmen Mayoral eta María Paz García del Valle.[3] Catalánek agindu zuen 1932an Grazera (Austria) joatea Friedrich Kohlrauschekin lan egiteko. Handik hiru hilabetera, Espainiara itzuli zen, eta Raman teknikari buruzko lehen azterketa argitaratu zuen gaztelaniaz.
Espektroskopian espezialista espainiar handiena zela behin betiko onartu zuen 1933an Madrilen egindako Kimika Garbi eta Aplikatuari buruzko Nazioarteko IX. Kongresuan.
Urte horretan bertan ezkondu zen eta Madrilgo Lope de Vega Institutuko Fisika eta Kimika katedra lortu zuen. Bertan, irakasle aritu zen haurdun geratu zen arte, eta baimena eman zioten erditu arte eta 40 egun gehiago.
2018an, zientzialarien taula periodikoan sartu zen, mundu osoko zientzialariekin batera, Mendeléyevek argitaratu zueneko 150. urteurrena ospatzeko, Elementu Kimikoen Taula Periodikoaren Nazioarteko Urtea izendatu zutelako.[4]
Remove ads
Alaba Gerra Zibilaren hasieran jaio zen. Aitaren aholkuari jarraituz, Carcasonan (Frantzia) erbesteratu zen.
Haren neba, Juan, 1937ko borroka hil zen, Frantzisko gatibu egon zen 1938 arte eta Frantziara erbesteratu ondoren, 1938 Mexikora joan zen. Erbestealdi errepublikano espainiarrean, Mexikok erbesteratuta bizi izan zituen bere neba-arrebak Urbano, Adela, Angela, Petra eta senarra. Adelak eta Petrak beren prestakuntzaren araberako lanpostuak aurkitu zituzten.
Doroteari eta haren ahizpa Adelari espedientea ireki zieten Espainiako irakasle-eskolako garbiketa frankistaren esparruan, 36-38 bitartean. 1941eko irailaren 16an eman zen Doroteari irakaskuntzarako desgaikuntza zigorra ezartzen zion dekretua. Zigor bera jarri zitzaion Adelari. Zehapena Espainian bakarrik aplikatzen zen, eta, beraz, Adelak Mexikon irakasten jarraitu ahal izan zuen jubilatu arte.[5] Dorotea Espainian geratu zen alabarekin eta senarrarekin, ikasgeletara eta laborategietara itzuli gabe.[6] Fuengirolan hil zen 2008ko abuztuaren 4an.[7][8]
Remove ads
Biografia batzuetan esaten da Doroteak 1996an hauxe esan zuela:
"ni senarrak atera ninduen zientziatik".
Esaldi hori Espainiako aitzindariak zientzietan liburutik hartu da, zehazki 110. oharretik, 283. orrialdeko oinean. Carmen Magallónek epilogoan azaltzen du bere ustez esperientzia zatikatua: [9]
Esperientzia zatikatua deitzen diot bizi-tarte berritzaileetarako lekua duen existentzia horri, zeinak ateak ireki baitzizkien ondorengo emakumeei, jarraian edo gainjarrita egokitze-tarteekin, non eguneroko bizitzarako oreka ez-heroikoa bilatzen baitzuen.
Kritikari batzuen iritziz, Dorotea Barnés genioaren kasurik lizunenetako bat da, emakumearen gaineko botere maritalak zapuztutakoa; botere horri, legez, men egin behar zion, eta gerra-marko bategatik.[10] Hainbesteraino non bere biografia gehienetan ez baitira ezagutzen ez hildako lekua ez eguna.
Zalantzarik gabe, Dorotea Barnések, Espainian zientziaren arloan aitzindaria zenak, egindako ikerketaren garrantzia azpimarratzekoa da.[11]
Remove ads
- 2018ko uztailean, “Herstóricas. Historia, Mujeres y Género” eta “Autoras de Cómic” taldeek kultura- eta hezkuntza-izaerako proiektu bat sortu zuten, emakumeek gizartean egin zuten ekarpen historikoa agerian jartzeko eta ez egoteari buruzko hausnarketa egiteko, karta-joko batean oinarrituta. Gutun horietako bat Barnés Gonzálezi eskainia dago.
- 2018an, zientzialarien taula periodikoan sartu zen, mundu osoko zientzialariekin batera.[4]
- Mari Karmen Gil Fombellida: "Dorotea Barnés González kimikari nafarraren aurkako garbiketa politiko bikoitza", Mari Karmen Gil Fombellida eta Jose Ramon Zabala Agirre (koord.): Científicos y científicas en el exilio de 1936-1939. Zientzialariak 1936-1939ko erbestealdian, Hamaika Bide Elkartea, 2018, 489-494 or. ISBN: 974-84-09-08521-7.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads