txiletar burtzikaria eta toreatzailea From Wikipedia, the free encyclopedia
Concepción Cintrón Verrill, artistikoki Conchita Cintrón, ezizena Diosa Rubia del Toreo (Antofagasta, Txile, 1922ko abuztuaren 9a – Lisboa, Portugal, 2009ko otsailaren 17a) burtziketaren figura izan zen, Peruko toreatzaile erreferentea.[1]
| Conchita Cintrón | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Concepción Cintrón Verrill |
| Jaiotza | Antofagasta, 1922ko abuztuaren 9a |
| Herrialdea |  Peru  Portugal |
| Heriotza | Lisboa, 2009ko otsailaren 17a (86 urte) |
| Heriotza modua | berezko heriotza: bihotz-biriketako geldialdia |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Estatu Batuetako Akademia Militarra |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | toreatzailea eta Burtzikaria |
| Izengoitia(k) | A Deusa de Ouro |
   | |
Aita, Francisco Cintrón Ramos, jatorri espainiarreko eta nazionalitate estatubatuarreko puertorrikarra, Estatu Batuetako West Pointeko Akademia Militarrean graduatu zen bigarren puertorrikarra izan zen. Panamako Infanteria 65 Erregimentuari esleitua, Loyola Verrill ezagutu zuen han, eta harekin ezkondu zen. Txileko Antofagastan jaio zen Conchita, 1920ko hamarkadaren erdialdean. Francisco aitak (karrera militarra utzi zuen) Limara bidali zuten, Perun interesak zituen AEBko merkataritza-enpresa baten ordezkari lanetan. Conchitak hiru urte zituen Limara bizitzera joan zirenean.
Conchitaren haurtzaroa Limako kolonia atzerritarrean garatu zen, Estatu Batuetako beste haur etorkin batzuekin, Limako zezen-giroarekin harremanik izan gabe. Limako Villa María ikastetxean egin zituen eskola ikasketak. Handik gutxira, zaldiketarako grina sortu zitzaion, eta, 12 urte zituela, Ruy da Cámara Zaldiketa Eskolan sartu zen, "El Picadero" izenarekin ezaguna zena. Ruy da Cámara, burtzikari portugaldarra, laster ohartu zen neskaren dohainez, eta Conchita burtziketaren eta oinezko toreaketaren figura bihurtzeko ideia izan zuen. Horrela, bere aholkulari egin zen.[2]
El Picaderon, Conchitak zaldiketaren sekretu guztiak ikasi zituen. Behe-eskola, bi pistatan zamalkatzea, animaliaren bi eskuen gaineko galope bereizigabea, piaffea, trote esekia eta goi-eskola ere ezagutu zituen. Zaldun handia bihurtu zen. Halaxe frogatzen dute erakusketetan eta jauzi-lehiaketetan —oso modan Liman sasoi hartan— izandako arrakastek.
Egun batean, ikasleen ariketen errepertorioan burtziketa praktikak sartzea bururatu zitzaion irakasleari, horretarako aulki bat erabiliz. Conchitak, joko berriak erakarrita, irakasleari gaiari buruzko guztia erakusteko eskatu zion.
1936ko udan, Conchita familiarekin, gurasoen lagun batzuekin eta Ruy eta emaztearekin (Asunción) egun batzuk landan ematen zituen Cañeteko (Limaren hegoaldea) Santa Barbara etxaldean. Etxe hori Zaldiketa Eskolako ohiko hizketakidea zen Manuel Barnechearen jabetzakoa zen. Ruyk zezen oso zakar bat menderatu behar izan zuen, hiltegiko bide kitzikagarriei arazo larriak eragiten ari zena. Ordu erdi geroago, Ruyk Conchita muntatzera gonbidatu zuen, eta hark onartu egin zuen, zalantzarik gabe. Estribuak doitzen ari zitzaizkion bitartean, berriz ere zezenari enketa egin zioten, nekatuta baitzegoen eta ez baitzuen arriskurik sortzen.
1936ko urtarrilean, ongintzazko zezen lehiaketa bat antolatu zen Acho zezen-plazan, 'hipiko-taurino' izaerakoa, jauzi-erakustaldia izan zen, eta, amaiera gisa, Peruko zale batzuek kasta erdiko zekor batzuen zezenketa eta heriotza barne. Horrela, Conchitari lehen aldiz jendaurrean jarduteko aukera eman zitzaion, ordura arte ikasitakoa praktikan jarriz.
Emakume burtzikari baten iragarkiak Limako zezenketa aztoratu zuen eta plaza bete egin zen. Aukera horretan, Conchitaren emanaldia arpoitxo batzuk zortean tokatu zitzaion zekorraren muturrean jartzera mugatu zen. Gero, neskatoaren ausardiak harrituta utzitako ikusleen txalo beroekin erretiratu zen. Hala, Conchitak zezenen mundu profesionalean hasi zuen bere bidea.
Ruyk bere begi-ninia zen Conchita Cintrónek entrenatzeko plazatxo bat eraikitzea erabaki zuen. Ordurako, Conchitak hainbat ekintza publiko egin zituen, baina plazatxo horretan osatu zuen bere artea oinezko toreatzearekin (muleta toreatzea eta hiltzeko zortea). Berak aitortzen zuenez, La Legua Tentaderoa (plazatxoari horrelaxe deitu zitzaion) eta hura osatu zuten kofradeak mugarri dira bere ibilbidean.[3]
Behin, Conchitak 16 urte zituenean, Chucho Solórzano hiltzaile mexikar handiak, orduan bere ospearen gailurrean eta Limako feriarako kontratatutako egonaldian, neska plazatxoan jardunean ikusi zuen, eta Ruy da Camarekin hitz egin zuen Mexikoko hiriburuan aurkezteko. 1939ko ekainean, lurrun itsasontzi batean abiatu zen Conchita Mexikoko lurretara, Ruy eta Asunción lagun zituela. Hala, Conchita Peruko lurretan toreatzen hasi eta Mexikon egin zen toreatzaile.
Chucho Solórzanok eta Rafael Vallejok, Conchitaren ahaldunak, abuztuaren 20an prestatu zuten El Toreo plazako debuta. Zezenketa arrakastatsua lortu zuen, eta emakume-toreatzaile bat ikusteko ikusleek hasieran zuten jakin-mina miretsi egin zen, neskatoak kastadun animalien aurrean nola moldatzen zen ikusita.[4] Astean behin errepikatu zuen, eta arrakasta bera lortu zuen.
1939ko abuztutik 1943ko amaierara arte, Conchitak 211 zezenketa toreatu zituen hiriburuan eta estatuetan, eta 401 zezen hil zituen. Garaiko toreoko pertsonaia garrantzitsuenekin txandakatu zen, eta haren ibilbidea erabat lotuta geratu zen izen hauekin: Fermín Espinosa Armillita Chico, Lorenzo Garza, Luis Castro El Soldado, Luis Procuna, Silverio Pérez, Chucho Solórzano eta garai hartako maisu mexikar handi guztiekin, bihotza betiko grabatu zuten hiru pertsona ahaztu barik: Juanito Gallo, Alberto Balderas eta José González Carnicerito de Méjico —lehena hasiberria, beste biak ospetsuak—, hirurek aurkitu baitzuten heriotza zoritxarreko arratsaldeetan, Conchita Cintrón plazan haiekin zela.
Urte haietan, Mexikoko azoka garrantzitsu guztietan, Diosa Rubia del Toreo/Toreoko Rubia jainkosa[5] deitzen hasi zirenen emanaldia izan zen.
1944an, Conchita Cintrón Perura itzuli zen. Arrakasta ugari izan zituen eta nazionalitatea eman zitzaion. Manuel Prado presidentearekin ere egon zen aurrez aurre. Limako Plaza Monumentala inauguratu zuen eta lehen aldiz burtzikatu zuen Santa Barbarara ere joan zen oinez toreatzera.
Ondoren, Quitora, Caracasera eta Bogotako Santa Fe-ra joan zen. Azken hiri horretan, besteak beste, haurrentzako korrida bat eskaini zuen Santamaría plazan.
Conchita Cintrónek Espainian oinez toreatuta amaitu nahi zuen bere karrera.[6] Horretarako, garai hartan Cintrónen ahalduna zen Ruy da Cámarak Marcial Lalanda (eragin handiko ahalduna eta handik gutxira, Pepe Luis, Manolo Vázquez eta Antonio Ordóñez ahaldundu zituena) toreatzaile ospetsua izendatu zuen bere ordezkari penintsulan, Espainiako araudi zorrotzak hausten laguntzeko, debekatuta baitzegoen emakumezkoek toreatzaileak izatea.
Lisboan geldialdi bat egin ondoren, Campo Pequeño plazan aurkeztu zen —bertan, Portugalgo gizonezko burtzikarien boikota jaso zuen—, Conchita Cintrónek burtzikari egiteko baimena lortu zuen, eta 1945eko Sevillako Ferian egin zuen debuta, azken ordainketan. Arrakasta izan zuen eta Espainian jardun zuen gainerako aukeretan —1945eko maiatzaren 13an, arrakasta bereziz, Garcigranoren zekor bat saretu zuen Tolosako Bentetan—, baina ez zuen lortu oinez toreatzeko eta bere lanak estokearekin amaitzeko baimena. Ate itxiko ongintzazko jaialdietan baino ezin izan zuen oinez toreatu, eta oso maiz egin zuen hori. Espainiako Marokon eta Melillan, ostera, zailtasunak zailtasun, baimena lortu zuen. Hala ere, hurrengo urteetako Espainiako kanpaina labur baina bizian, non Espainiako plaza gehienetan toreatu baitzuen, bere artearen arrastoa utzi zuen, orduko zezenketaren irudi nagusiekin txandakatuz.[7]
1950eko kanpainan Conchita Cintrónen zezen ibilbidea amaitu zen. Lehenik eta behin, Frantziako ikusleei esan zien agur (Frantziako azoka nagusietan parte hartu zuen) Bordelen, denboraldi horretako urriaren 1ean, José Infante Da Cámara jaunaren bi zekor estokeatuta. Espainian hil bereko 18an agurtu zen, Jaenen.[8] Orduan, debekuari aurre eginez, Oliveiraren zezen bat toreatu zuen muletaz. Urte batzuk geroago, 1991n, Nimesen Marie Sararen alternatiba defendatu zuen.[9]
1951ko irailaren 5ean, Francisco de Castello Branco portugaldarrarekin ezkondu zen, Ruyren ilobarekin, eta Lisboatik hurbil bizi izan zen senarrarekin eta seme-alabekin, 2009ko otsailaren 17an hil zen arte.[10]
Bere autobiografia Recuerdos izenburuko lanean idatzi zuen.[11]
Lisboan hil zen 2009ko otsailaren 17an, laurogeita sei urte zituela, bihotz- eta arnas gelditzea zela eta.[12][13]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
