Bulda

Bulda Aita Santuak izenpetu eta zigilatutako agiri nagusia, dogmazko edo bestelako gaiez diharduena^[1]. Izena ezartzen zen berunezko bolatxotik datorkie, agiria legeztatzeko erabilia zena eta latinez bulla izena zuena.

Urbano VIII.ak 1637an emandako bulda

Historia

Hasieran, denetariko gaiez aritzeko erabiliak baziren ere, XV. mendetik aurrera nagusientzat bakarrik erabilia izan da. VI. mendetik erabiliak, izena XIII. mendean hartu zuten eta XV. mendetik aurrera registrum bullarum edo bulden erregistroa izeneko bulegoak bilduak izan ziren.

XVI. mende hasieran, oso ezagun eta eztabaidagarria bihurtu zen Julio II.a aita santuaren bulda, nafar eta frantses errege-erreginak eskumikatzen zituena, eta Nafarroaren inbasioa zelaitu zuena (1512). Egun, buldak Aita Santuak Episcopus, Servus Servorum Dei (euskaraz: "Apezpikua, Jainkoaren Morroiaren Morroi") titulua erabiltzen duen agiri bakarrak dira.

Edukia

Buldaren ezaugarria formatua denez, edozer edukia onargarria da bulda batean: dekretuak, gotzainen izendapenak, barkamenak, eskumikuak, konstituzio apostolikoak, kanonizazioak edo deitzeak.

Edukia kontuan hartua ez da inoiz izan bulda eta entziklikaren arteko ezberdintasunak.

Zerrenda

Artikulu honetan Buldak zerrendatu dira, baina zerrenda ez dago guztiz osatuta. Wikipedia lagun dezakezu zerrenda osatuz.

Data	Bulda	Aita Santua
1059	In Nomine Domini	Nikolas II.a
1079	Libertas ecclesiae
1079	Antiqua sanctorum patrum	Gregorio VII.a
1120 inguru	Sicut Judaeis	Kalisto II.a
1136 (Uztailaren 7)	Ex commisso nobis	Inozentzio II.a
1139 (Martxoaren 29)	Omne Datum Optimum	Inozentzio II.a
1144	Milites Templi	Zelestino II.a
1145	Militia Dei	Eugenio III.a
1145 (Abenduaren 1)	Quantum praedecessores	Eugenio III.a
1155	Laudabiliter	Adrian IV.a
1184	Ad Abolendam	Luzio II.a
1185	Post Miserabile	Inozentzio III.a
1187 (Urriaren 29)	Audita tremendi	Gregorio VIII.a
1192	Cum universi	Zelestino III.a
1199 (Otsailaren 19)	Izenik gabe	Inozentzio III.a
1205	Etsi non displaceat	Inozentzio III.a
1213	Quia maior	Inozentzio III.a
1216 (Abendua)	Religiosam vitam	Honorio III.a
1218	In generali concilio	Honorio III.a
1219	Super speculam	Honorio III.a
1223 (Azaroaren 29)	Solet annuere	Honorio III.a
1231 (Apirilaren 13)	Parens scientarum	Gregorio IX.a
1232 (Otsailaren 8)	Ille humani generis	Gregorio IX.a
1233	Etsi Judaeorum	Gregorio IX.a
1233	Licet ad capiendos	Gregorio IX.a
1235	Cum hora undecima	Gregorio IX.a
1239	Si vera sunt	Gregorio IX.a
1245 (Martxoaren 5)	Dei patris immensa	Inozentzio IV.a
1245 (Martxoaren 13)	Cum non solum	Inozentzio IV.a
1245 (Martxoaren bukaeran)	Cum simus super	Inozentzio IV.a
1247	Lachrymabilem Judaeorum	Inozentzio IV.a
1248 (Azaroaren 22)	Viam agnoscere veritatis	Inozentzio IV.a
1252 (Maiatzaren 15)	Ad exstirpanda	Inozentzio IV.a
1254 (Urriaren 6)	Querentes in agro	Inozentzio IV.a
1263/1264	Exultavit cor nostrum	Urbano IV.a
1264	Izenik gabe	Urbano IV.a
1267	Turbato corde	Klemente IV.a
1274	Ubi Periculum	Gregorio X.a
1296 (Urtarrilaren 20)	Redemptor mundi	Bonifazio VIII.a
1296 (Otsailaren 25)	Clericis Laicos	Bonifazio VIII.a
1297	Super rege et regina	Bonifazio VIII.a
1299 (Ekainaren 27)	Scimus, Fili	Bonifazio VIII.a
1299	De Sepulturis	Bonifazio VIII.a
1300 (Otsailaren 22)	Antiquorum fida relatio	Bonifazio VIII.a
1302 (Azaroaren 18)	Unam Sanctam	Bonifazio VIII.a
1307 (Azaroaren 22)	Pastoralis praeminentiæ	Klemente V.a
1307 (Uztailaren 23)	Rex regnum	Klemente V.a
1308	Fasciens misericordiam	Klemente V.a
1308 (Abuztuaren 12)	Regnans in coelis	Klemente V.a
1310 (Apirilaren 4)	Alma mater	Klemente V.a
1312 (Martxoaren 22)	Vox in excelso	Klemente V.a
1312 (Maiatzaren 2)	Ad providam	Klemente V.a
1312 (Maiatzaren 6)	Considerantes dudum	Klemente V.a
1312 (Maiatzaren 16)	Nuper in concilio	Klemente V.a
1312 (Abenduaren 18)	Licet dudum	Klemente V.a
1312 (Abenduaren 31)	Dudum in generali concilio	Klemente V.a
1313 (Urtarrilaren 13)	Licet pridem	Klemente V.a
1317	Sane Considerante	Joan XXII.a
1318 (Apirilaren 1)	Redemptor noster	Joan XXII.a
1323	Cum inter nonnullos	Joan XXII.a
1425	Izenik gabe	Martin V.a
1435	Sicut Dudum	Eugenio IV.a
1439 (Uztailaren 6)	Laetantur Coeli	Eugenio IV.a
1451 (Urtarrilaren 7)	Izenik gabe	Nikolas V.a
1452 (Ekainaren 18)	Dum diversas	Nikolas V.a
1455 (Urtarrilaren 8)	Romanus Pontifex	Nikolas V.a
1456 (Ekainaren 20)	Cum hiis superioribus annis	Kalisto III.a
1470 (Apirilaren 19)	Ineffabilis providentia	Paulo II.a
1478 (Azaroaren 1)	Exigit sinceræ devotionis	Sixto IV.a
1481 (Ekainaren 21)	Aeterni regis	Sixto IV.a
1484 (Abenduaren 5)	Summis desiderantes affectibus	Inozentzio VIII.a
1493 (Maiatzaren 4)	Inter caetera	Alexandro VI.a
1493 (Ekainaren 25)	Piis Fidelium	Alexandro VI.a
1512	Pastor Ille Caelestis	Julio II.a
1512	Exigit Contumacium	Julio II.a
1513 (Abenduaren 19)	Apostolici Regiminis	Leon X.a
1514	Supernæ	Leon X.a
1520 (Ekainaren 15)	Exsurge Domine	Leon X.a
1521 (Urtarrilaren 3)	Decet Romanum Pontificem	Leon X.a
1537 (Maiatzaren 29)	Sublimus Dei	Paulo III.a
1540 (Irailaren 27)	Regimini militantis ecclesiae	Paulo III.a
1543 (Martxoaren 14)	Injunctum nobis	Paulo III.a
1550 (Uztailaren 21)	Exposcit debitum	Julio III.a
1553 (Apirilaren 28)	Divina disponente clementia	Julio III.a
1555 (Uztailaren 14)	Cum nimis absurdum	Paulo IV.a
1559 (Otsailaren 15)	Cum ex apostolatus officio	Paulo IV.a
1564 (Urtarrilaren 26)	Benedictus Deus	Pio IV.a
1565 (Urtarrilaren 17)	Æquum reputamus	Pio V.a
1570 (Otsailaren 25)	Regnans in Excelsis	Pio V.a
1582 (Otsailaren 24)	Inter gravissimas	Gregorio XIII.a
1586 (Urtarrila)	Coeli et terrae	Sixtus V
1588 (Otsailaren 11)	Immensa Aeterni Dei	Sixto V.a
1653 (Maiatzaren 31)	Cum occasione	Inozentzio X.a
1665	Ad Sacram	Alexandro VII.a
1692	Romanum decet Pontificem	Inozentzio XII.a
1713	Unigenitus	Klemente XI.a
1738	In eminenti apostolatus specula	Klemente XII.a
1773	Dominus ac Redemptor Noster	Klemente XIV.a
1814	Sollicitudo omnium ecclesiarum	Pio VII.a
1824	Quod divina sapientia	Leon XII.a
1850 (Irailaren 29)	Universalis Ecclesiae	Pio IX.a
1868 (Ekainaren 29)	Aeterni Patris	Pio IX.a
1869 (Urriaren 12)	Apostolicæ Sedis Moderationi	Pio IX.a
1871	Pastor aeternus	Pio IX.a
1880 (Uztailaren 13)	Dolemus inter alia	Leon XIII.a
1896	Apostolicae Curae	Leon XIII.a
1910	Quam singulari	Pio X.a
1950 (Azaroaren 1)	Munificentissimus Deus	Pio XII.a
1961 (Abenduaren 25)	Humanae salutis	Joan XXIII.a
1965 (Azaroaren 18)	Dei Verbum	Paulo VI.a
1998 (Azaroaren 29)	Incarnationis mysterium	Joan Paulo II.a

Erreferentziak

1. Harluxet hiztegia

Kanpo estekak

• (Ingelesez) www.britannica.com
• (Ingelesez) Catholic Encyclopedia
• (Ingelesez) Theology Library

• Datuak: Q189867
• Multimedia: Papal bulls / Q189867