From Wikipedia, the free encyclopedia
Makroekonomian, bigarren sektore ekonomikoa ekonomiaren hiru esparruetako bat da, manufaktura bere gain hartzen duena. Kontzeptu horrek produktu bukatu eta erabilgarriak (kontsumorako produktuak edo kapitala) ekoizten dituzten edo eraikuntzan aritzen diren industriak hartzen ditu.
Bigarren sektoreak, normalean, lehenak naturatik lortutako lehengaiak hartzen ditu eta horiekin beste enpresentzat, esportazioetarako edo kontsumitzaileentzako produktu erabilgarri bukatuak ekoizten ditu. Prozesu hori egiten duten industriek energia, lantegiak eta makinak darabiltzate. Hiru elementuon kontsumoaren arabera, bigarren sektorea bi azpitaldetan banatzen da: industria astuna (energia, lantegi eta makineria ugari behar duenean) eta industria arina (energia, lantegi eta makineria gutxiago beharrezkoak dituenean).
Produktu bukatuak ekoizteko prozesuan, industria askok hondakinak eta kutsadura sortzen dituzte (ekonomian askotan kanpo-eragin negatibo kontzeptuaren barruan sartzen direnak). Ehungintza edo autogintza, adibidez, ezagunak dira haien kutsadura eta hondakin mailengatik.[1]
Hala eta guztiz ere, bigarren sektorea tradizionalki garrantzitsutzat hartu izan da herrialdeen hazkunde ekonomikoa eta garapena bultzatzeko. Industrien esportazioa askotan Barne Produktu Gordinaren igoerarekin lotu izan da, honek errenten eta zerga-errenten (gobernuek zergen bidez lortzen dituzten diru-sarrerak) hazkundea bultzatzen duelarik.[2]
Bigarren sektoreak lehen sektoreko produkzioa hartzen du (lehengaiak) eta enpresa edo kontsumitzaile nazionalei saltzeko eta esportatzeko egokiak diren produktu bukatuak sortzen ditu (hirugarren sektoreko banaketaren bidez). Industria horietako askok energia kantitate handiak kontsumitzen dituzte, kasu gehienetan fabrikak behar eta makinak erabiltzen dira eraldatzeko prozesua aurrera eramateko. Askotan, kantitate horien arabera, sailkatzen dira ekonomia arinak edo astunak izan daiteke. Hondakinerako eta hondar-berorako materialak ere sortzen dituzte, ingurumen-arazoak edo kutsadura eragin dezaketenak. Ikerketa gehienen arabera, aldaketa klimatikoa sektore honekin hasi zen. Adibide klasikoen artean hurrengoak aurki ditzakegu: ehungintza, mota guztietako industria astunak, automobilen fabrikazioa edota artisautza.
Sektore hau historikoki lau zatitan banandu da. Lehenengoa artisautza da, industria iraultzara arte garrantzi handiena zuena zen. Baina azken bi mendeetan, herrialde garatuetan batez ere, pisua galtzen joan da. Bigarren lekuan industria dago. Azken urteetan garrantzitsuena izan da, horregatik lan honetan bere bilakaera historikoa eta gaur egun bizitako aldaketak aztertuko ditugu. Gainera aurrerago ikusiko dugun moduan gaur egungo Euskal Herria ezin da ulertu industria gabe. Ondoren eraikuntza dago, azpisektore hau honek gizateria guztian zehar bere alboan egon da eta. Noski bertan ingeniaritza eta arkitekturan izandako aldaketekin batera lan egiteko era guztiz aldatu da. Azkenik, energia elektrikoaren sektorea dago. Lehen mailako energien bitartez elektrizitatea lortzen da. Argi dago prozesu hau egiteko modu asko daudela. Ondoren, batzuei buruz hitz egingo dugu.
Bigarren sektorea osatzen duten lan moten artean, industria handiena da herrialde gehienetan. Aipatzekoa da industriak duen garrantzia herrialde bat edo eremu geografiko batean garapen eta hazkunde ekonomikoa lortzeko. Manufakturatutako produktuak esportatzen dituzten herrialdeek BPG-ren hazkunde handiagoa sortzeko joera dute eta horrek errentak eta, beraz, gastu publikoak, hala nola osasuna eta azpiegiturak eta finantzatzeko beharrezkoak diren diru-sarrerak handitzen laguntzen du. Estatu aberatsek gauza bat amankomunean badute industria indartsua da. Herrialde garatuen artean, ondo ordaindutako lanpostuen iturri garrantzitsua da klase ertainarentzat, kontsumoaren indizeak igotzen dituelako. Gainera, klase ertain horretan kalitatezko lanpostuak sortzen dira (mota guztietako ingeniaritzak), eta horrek hurrengo belaunaldiek ekonomian mugikortasun sozial handiagoa izatea errazten du.
Ekoizpen industriala lortzeko behar duguna ekoizpen-faktore gisa ezagutzen da, eta hainbat motatakoa izan daiteke:
Naturak ematen dizkigun baliabideak dira, eta gizakiakeraldatu eta produktuak egiten ditu. Animalia-jatorrikoak izan daitezke (abeltzaintza-baliabideak), landare-jatorrikoak (nekazaritza- eta baso-baliabideak) edo mineral-jatorrikoak (lurpetik ateratzen diren arrokak). Animalia eta landare jatorrikoak jatorri organikokoak direla esaten da. Mineralak bi motatakoak izan daitezke. Metalezkoak izan daitezke, hala nola hematiteak (hortik lortzen da burdina) edo bauxita (hortik lortzen da aluminioa), eta ez-metalezkoak izan daitezke (hainbat metalen nahasketaz osatutako arrokak), hala nola granitoa, gatza, eta abar. Batzuek jatorri fosileko lehengaiez ere hitz egiten dute (ikatza, petrolioa eta gas naturala), baina beste batzuk jatorri mineralekoak dira. Mineralen kontzentrazio-eremuei aztarnategi deitzen zaie. Naturatik ateratzeko, gizakiak meategiak edo meategiak sortzen ditu. Lehen sektoreko jarduera bat da (baliabideak lortzea), eta bigarren sektorearekin batera aztertu ohi da, harreman handia duelako. Aztarnategiak lurpean badaude, lurpean (gutxi eta galeriak), dragatuta (itsas hondotik materiala aterata) edo zulatuta (aztarnategira iristeko zulaketa birakaria). Gainazalean badaude, aire zabalekoak dira aztarnategiak. Meatzaritzaren errendimenduak merkatuaren eskariaren araberakoak dira, baita eskatutako maila teknologikoaren eta erauzketa-kostuaren araberakoak ere. Meatzaritza-jarduerak hainbat arazorekin du zerikusia: ingurumen-inpaktua, ekosistemak suntsituz edo kutsadura sortuz, baliabideak agortzea gehiegizko ustiapenagatik eta birziklatze eskasagatik, eta gizarte-borrokak, baliabide horiek kontrolatzeko aztarnategiak eta gatazka armatuak dauden eskualdeko biztanleekin.
Naturak ematen dizkigun baliabideak dira, eta gure makinetarako energia (indarra) industrietatik, garraioetatik edo etxeko erabileratik lortzen dugu. Bi motatakoak izan daitezke: ez berriztagarriak, agortu daitekeen kopuru mugatua osatzen dutelako, edo berriztagarriak, agortezinak direlako. Energia ez-berriztagarriek abantaila bat dute: merkeagoak dira, baina kutsatzaileak dira, CO2 (karbono dioxidoa) isurtzen dute atmosferara, ingurumenari eta osasunari kalte eginez. Gainera, eremu geografiko zehatzetan kokatuta daude.
Berriztagarriak, aldiz, ingurumena errespetatzen dute eta eskuragarriagoak dira, ia herrialde guztietan baitaude. Arazoa da garestiagoak direla eta sortutako energia metatzea zaila dela, eta, beraz, gainkarga edo hornikuntza falta arazoak daudela. Horregatik guztiagatik, energia berriztagarriak ezin dira garatu Estatuaren babesik gabe, ez inbertsio publikoekin, ez onuragarri zaien legeriarekin.
Berriztagarriak ez diren energia-iturriak ikatza, petrolioa eta gas naturala dira. Hiru horiek erregai fosilak dira, hau da, material organikoaren deskonposiziotik datoz. Bero-ahalmen handia dutenez, erregai gisa erabiltzen dira zentral termikoetan (elektrizitate bihurtzen dira) eta etxeetarako galdaretan (bero-energia bihurtzen dira). Lehen mailako energia-iturri horietatik abiatuta, naturatik zuzenean lortzen direlako, beste energia batzuk sortzen dira, hala nola elektrizitatea edo petrolioaren deribatuak: gasolina, gasolioa, kerosenoa, fabriken eta ibilgailuen barne-errekuntzako motorretan erregai gisa erabiltzen direnak. Beste baliabide ez-berriztagarri bat uranioa da, zentral nuklearretan erabiltzen dena. Liberatutako energia aprobetxatzen da atomoak galdatzeko prozesu bat egiten denean. Energia nuklearrak ez du gas kutsatzailerik sortzen, baina istripu nuklearrak izateko arriskua dago, eta hondakin nuklearrak sortzen ditu, kontu handiz biltegiratu beharrekoak, ingurumenean kalterik eragin ez dezan.
Energia berriztagarrien iturriak honako hauek dira: giza indarra, animalien indarra, energia mekanikoa sortzeko erabiltzen dena, energia hidraulikoa, errotak dituen uraren erorketa aprobetxatzen duena, zentral hidroelektrikoak urtegietan, eguzki-izpiak bi modutan aprobetxatzen dituen eguzki-orubea: eguzki-energia termikoa, ura berotzen duten eguzki-panelak dituena (eguzki-energia kontzentratua edo CSP) edo eguzki-energia geinikoa, haize fotoboltaikoa baliatzen duen panel fotovoltaikoekin (PV). Lehen mailako energia-iturri horietatik abiatuta, naturatik zuzenean lortzen direlako, beste energia batzuk sortzen dira, hala nola elektrizitatea edo landare-olioetatik lortzen diren bioerregaiekin egindako erregaiak.
Behar duten lehengai, energia, instalazio eta kapital (diru) kopuruaren arabera, hiru mota ezar ditzakegu:
Ekoizpenaren hartzailearen arabera, hiru mota ezar ditzakegu:
Garapen teknologikoa oso handia bada, puntako industriei buruz ari gara (informatika, robotika, mikroelektronika)
Kapitala (dirua) jarri dutenek, hau da, inbertitzaileak, kontuan hartuz, honako sailkapena egin daiteke:
Denborarekin, enpresa industrialek kontzentratu egiten dira, hau da, aliatu edo elkartu egiten dira. Kontzentrazio horizontala da jarduera berean aritzen diren enpresak batzen direnean, lehia saihesteko. Kontzentrazio bertikala da produktu bat egiteko, erauzteko, eraldatzeko eta merkaturatzeko fase guztietan esku hartzen duten enpresak elkartzen direnean.
Bigarren sektorearen lehenengo aztarnak artisautzan topatzen ditugu. Artisautza gizonarekin sortu zen eta urteetan zehar izan zuen bilakaeran parte hartu zuen. Gizakiak naturako elementuak erabiltzen ikasi zuenean, hala nola harriak leuntzen, pintura naturalak egiten eta zura zizelkatzen, artisautza forma hartzen hasi zen. Adituak ez dira ados jartzen bere jatorriari buruz hitz egiterakoan, hipotesi anitz daude eta. Sarreran aipatu den moduan bigarren sektorearen barruan pisu gehien duen arloak industria da. Herrialde gehienetan bigarren sektorean agertzen diren beste motak ia ez dute garrantzirik. Hori dela eta industriaren historian sartuko gara.
Gertakizun batek gauzak aldatu baditu industrian eta bigarren sektorean Industria Iraultza izan zen. XVIII. mendearen bigarren zatiak lan egiteko era aldatzen hasi zen Ingalaterrako iparraldean. Momentu horretara arte, gizakiek gauzak banaka ekoizten eta sortzen zituzten, baina historian lehen aldiz energiak mugitutako makinen bidez ondasunak eskala handian fabrikatzea lortu zen.
Orduz geroztik, industriak izugarrizko bilakaera izan du, eta denboraren ikuspegiak aukera eman die historialariei hainbat fase aipatzeko, eta horien akotazioa egiteko, besteak beste, energia-iturri, lehengai edo industria-sektore jakin batzuen nagusitasuna erabili ohi da. Herrialde kapitalista garatuenen industrializazioaren hainbat etapa proposatu dira, batez ere, Europa mendebaldekoak eta Ipar Amerikakoak. Zenbait egilek azken garaietarako «Hirugarren Industria Iraultza» (eta laugarrena ere) bezalako adierazpenak egin dituzten arren, soilik Lehen eta Bigarren Industria Iraultzak guztiz onartuta daude adituen artean.
Lehen Industria Iraultzak XVIII. mendetik 1870 urtera iraun zuen. Bere energia iturri nagusiena lurrinatik etorri zen eta gehien bat Ingalaterran gertatu zen. Bestalde, Bigarren Industria Iraultza 1870. urtetik lehen mundu gerrara arte garatu zen. Aldaketa industrial hauek Europa osora zabaldu ziren eta petrolioa oinarri bezala erabili zen. Lehen Industria Iraultzak aldaketa erraldoiak ekarri zituen garai hartako Europara. Lehenik eta behin, biztanleria izugarri hasi zen eta pixkanaka-pixkanaka nekazariak bere teknikak hobetu zituzten teknologia berriei esker. Gertaera honek hirien hazkundea lortu zuten, azken finean lan egiteko modu berriekin pertsona gutxiago behar ziren landa eremuetan. Ezin dira ahaztu lurrin makinaren ekarpen guztiak. hasieran asmakizun hau bakarrik industria textiletan erabiltzen zen, urteekin ordea hainbat esparru berrietara zabaldu zen. Meategietan eta metalezko lantegietan izandako eraginak jende guztia harritu zuen. Bere posibilitateak ikusi ondoren, garraioetan erabiltzen hasi ziren. Horrela lehenengo trenak eta lurrinezko itsasontziak sortu ziren.
Bigarren Industria Iraultzan, 1870etik aurrera, panorama nabarmen aldatu zen. Aldaketek industria-konplexu osoari eragin zioten. Antolamenduaren ikuspegitik, enpresek tamaina eta izaera aldatu zituzten. Adam Smithek predikatutako liberalismoaren ideiek indarra hartu zuten. Aitzitik, industria berrietarako behar ziren inbertsioen bolumen handiak banketxeek horietan parte hartzea bultzatu zuen. Horrela, finantza eta industria korporazio erraldoiak sortzen hasi ziren eta askotan monopolioak ziren.
Nazioen esparruan, ingelesen nagusitasunak nazio ezberdinen arteko lehia bortitzari utzi zion lekua. Frantzia eta Alemania, eta baita Estatu Batuak eta Japonia ere, lehen mailako potentzia industrial bihurtu ziren, britainiarren nagusitasuna arrakastaz ahultzeko gai zirenak. Etapa honen hedapen ikusgarrian eta lehengaiak lortzeko nahiz ondoriozko ondasunak esportatzeko premian, inperialismo kolonialistaren motibazio nagusia ikusi da, nahiz eta puntu hori oraindik historialariek eztabaidatu duten.
Bigarren sektoreak, lehengaiak ondasun edo salgai bihurtzearekin eta eraldaketarekin zerikusia duten herrialde bateko jarduera ekonomiko guztiak hartzen ditu, produktu berriak fabrikatzeko zein merkatuaren beharrak zuzenean hornitzeko oinarri gisa erabiltzen direnak, garrantzitsuenak, artisautza, industria, eraikuntza eta energiaren lorpena dira.
Espainiako artisautza 38.000 enpresak baino gehiagok osatzen duten ekoizpen-sektorea da, 125.000 pertsonari ematen die lana eta 4.042 milioi euroko BPGa du.
Artisau baten lana da, normalean pertsona batek eskuz egiten duena, makinen edo automatizazioen laguntzarik gabe. Artisautza jarduera material gisa serieko edo industriako lanetik bereizten da. Artisautza eskuz landu behar da, eta zenbat eta prozesu industrial gutxiago izan, orduan eta artisauagoa izango da. Artisautza objektu erabat kulturala da, honek esan nahi duena lekuaren, testuinguru sozialaren, paisaiaren, klimaren, baliabideen eta historiaren arabera aldatu dezakeela da.
Artisautza askotarikoa da Espainian, eta autonomia-erkidego bakoitzak hainbat identifikazio-produktu ditu.
Gainera, ehungintzaren sektorean ordezkaritza zabala du, Granadako Alpujarra, Zamorako jarapak eta antzeko beste batzuk Leonen, Ezcarayn, Lorcan eta Galizian. Bordatuak, Salamancako, Segoviako edo La Orotavakoak, esaterako) eta parpailak (Andaluzian eta Almagron ohikoak), ohikoena “el de Bolillos” izanik, oso hedatua dagoena.
Industria, energia erabiliz, lehengaiak produktu prozesatu, erdi landu edo ultra-prozesatu bihurtzeko helburu duen jarduera da. Industria honen garapenak materialak, makineria eta giza baliabideak behar ditu. Oinarrizko helburu etikoaren (ekologia: oinarri ekologikoa) eta jarduera motaren arabera, eremu sektorialetan banatzen dira, ekoizten dituzten produktuen arabera, eta hainbat industria mota daude.
Fabrikazio-prozesua lehengaiak azken produktu bihurtzeko urratsa da. Fabrikazio-prozesua produktuaren diseinuarekin eta produktua fabrikatzeko erabilitako materialen zehaztapenekin hasten da. Material horiek fabrikazio-prozesuaren bidez aldatzen dira, eskatutako osagai bihurtzeko.
Fabrikazioaren sektoreak lotura estua du ingeniaritzarekin eta diseinu industrialarekin. Ipar Amerikako fabrikatzaile handien adibide batzuk General Motors Corporation, General Electric, Procter & Gamble, AbbVie, Unilever, General Dynamics, Boeing, Pfizer, Precision Castparts eta Fiat Chrysler Automobiles dira. Europan, adibidez, Volkswagen Group, Siemens, BASF eta Michelin. Asiako adibideak Toyota, Yamaha, Panasonic, LG, Samsung, Godrej & Boyce eta Tata Motors dira.
XIX. mendetik, industria izan da ekonomiaren sektore autoeragilea. Bigarren Mundu Gerrara arte, industria zen barne-produktu gordinari (BPG) ekarpen handiena egiten zion sektore ekonomikoa, eta eskulan gehien zuen sektorea. Orduz geroztik, makinen hobekuntzak eta zerbitzuen garapenak produktibitatea handitzea ekarri dutenez, bigarren tokira igaro da. Hala ere, funtsezkoa izaten jarraitzen du, garapen industrialik gabe ez baitago zerbitzurik.
Europako inbertsio-kapitala nekazaritza-aberastasunaren metaketatik dator. Nekazaritzako kapitalak produktuak merkatura eramateko beharrezkoak diren ibilgailu industrialetan eta garraio-ibilgailuetan inbertituko du.
Hasiera batean, industria-produktuek lurraren produktibitatea handituko dute, eta, horrela, eskulana liberatuko dute industrian aritzeko, eta nekazaritza-produktuen soberakinak lortuko dituzte, gero eta handiagoa den landa-eremukoak ez diren biztanleak elikatzeko. Beraz, nekazaritzak nahikoa lanpostu eta oinarrizko produktu ematen dizkio industria kapitalari. Horiek guztiak beharrezko baldintzak dira industria-iraultza garatzeko.
Hirugarren munduko herrialdeetan eta industria osteko herrialde batzuetan, kapitala atzerriko inbertsiotik dator. Atzerriko inbertsioak beharrezko azpiegitura ezarri du eskulanak sortutako aberastasuna eta kapital-irabaziak ateratzeko; ez du beharrezko eskulana nekazaritzako lanetatik askatu, baizik eta behar den lana bakarrik libratu du. Hasieran, esklabotzara jo behar izan zuen lana bermatzeko. Hala ere, egitura ekonomikoaren aldaketek eta gizarte tradizionalaren suntsipenak kapital-hornidura nahikoa ziurtatu dute.
Manufaktura industriaren forma oinarrizkoena da; hitzak eskuz egitea esan nahi du, baina ekonomian lehengaia erabilgarritasun jakin bateko produktu bihurtzea esan nahi du. Erabiltzen dugun ia guztia prozesu horren emaitza da, eta manufaktura den ia guztia lantegi handietan egiten da.
Industria motak dira lehengaiak azken kontsumoko edo tarteko kontsumoko produktu bihurtzen dituzten enpresak sailkatzeko kategoriak.
Industriak hainbat irizpideren arabera sailka daitezke, jarraian azalduko dugun bezala:
Arkitekturaren eta ingeniaritzaren alorretan, azpiegiturak egiteko artea edo teknika da eraikuntza. Zentzu zabalagoan, eraikuntza esaten zaio egin aurretik, aldez aurretik proiektu eta plangintza jakin bat edukitzea eskatzen duen guztiari.
Lehen biztanleak kobazuloetatik irteten hasi ziren unetik agertu zen eraikuntza. Hasieran, gizon batek buztinezko etxebizitzak eraiki zituen, baina prozesuan harria erabiltzen hasi ziren. Hala ere, denboraren poderioz, gizakia aldatu egin zen, hiri osoak agertu ziren, babesa behar zuten estatuak. Beraz, harresiak eta egitura defentsiboak eraiki behar izan ziren, eta horrek arkitekturaren garapena bultzatu zuen. Beren estatusa nabarmendu nahi zuten gobernari batzuek luxuzko jauregiak eta etxeak eraiki zituzten.
Eraikuntza ezaguna egin zenean, pertsona eraikuntzarako material eta teknologia berriak sortzen edo saiatzen hasi zen. Eraikin asko Estatua aberatsa zen materialarekin egin ziren. Adibidez, erregistroen arabera, jakina zen X. mendean Mosku egurrez egina zegoela. Harrizko elizak baino ez ziren eraiki.
XVIII. mendetik aurrera, hiriak eraikitzeko eta hiria garatzeko lehen planak agertu ziren. Eraikuntzarako baldintza bereziak ezarri ziren (3 edo 5 urte). Langileek denborarik ez bazuten, objektua beste langile bati ematen zitzaion. Eraikuntzan ere aplikatzen ziren legeak zeuden, eta horrek diziplina handia ematen zien langileei.
Eraikuntzaren garapen aktiboa XX. mendearen hasieran gertatu zen, baina ejekuzioa eskulan astunaren laguntzarekin egin zen, eta eraikuntzako ekipoa ia ez zen erabili. Normalean, sustatzaile pribatuak eraikitzen zituzten, eta hauek oinarri material ahula zuten.
Obraren tamaina txikia, eskulan merkea eta baldintza klimatiko txarrak zirela eta, eraikuntzako makinen ekoizpena oso maila baxuan zegoen, eta horrek eraikinen eraikuntza moteldu besterik ez zuen egin.
Hala ere, denbora tarte labur baten ondoren, teknologiak eta eraikuntzako ekipoak (hondeamakinak, karrakagailuak, hormigoi-makinak) erabili ziren eskulana sinplifikatzeko. Eraikuntzaren beste alderdi batzuk ere mekanizatu ziren, eta horrek eraikuntza-denbora murriztea ahalbidetu zuen.
SESBen bost urteko lehen planen urteetan jauzi handi bat iritsi zen, eraikuntzarako makina berriak sortzen hasi baitzen, kudeaketa besterik behar ez zuena, eta produkzioa handitu egin zen. Gainera, Bigarren Mundu Gerraren ondoren arrakasta handia lortu zen Estatua berrezarri eta berrezartzeko ingeniaritzan. Fabriken eta enpresen lehen industrializazioa eta automatizazioa hasten da.
Arkitekturaren eta, oro har, eraikuntzaren garapenarekin, teknologia erabat berriak aplikatzen hasi ziren. Pisu izugarria jasan dezaketen hormigoizko barietate berriak egin ziren. XXI. mendeko eraikuntza lurraren azterketarekin hasten da, eta horrek egituraren epe luzeko funtzionamendua bermatzen du.
Gailu, material eta ekipo guztiz berriak erabiltzen hasi ziren, eta, horri esker, etxeak eraiki ditzakegu hilabeteetan. Garatzaileek abantaila asko ematen dizkiete etorkizuneko maizterrei, eta horiek bizitza errazagoa egiten diete pertsonei.
Oso denbora gutxian hormigoi armatuzko egiturak eraikitzea ahalbidetzen duen eraikuntza monolitikoa ere oso ezaguna egin da. Eraikuntza hori da seguruena eta ohikoena, eta josturarik eza ere badu ezaugarri. Horrek nabarmen areagotzen du isolamendu termikoa eta akustikoa, eta egituraren pisua murrizten du.
Energia-sektoreak barne hartzen ditu energia-iturriak erauzteko jarduerak. Energia horiek energia erabilgarri bihurtzean, baita garraiatzean ere.
Energia-iturriak hainbat aplikaziotarako energia erabilgarria ematen duten baliabideak dira. Industria-jarduera garatu ahal izateko hornidura energetiko egokiaren mende dago.
Bi energia-iturri mota handi bereiz ditzakegu. Naturan mugatuta dauden eta agor daitezkeen baliabideak erabiltzen dituztenak (adibidez, petrolioa) energia ez-berriztagarriak deiturikoak dira, eta agortezinak ez diren baliabideak erabiltzen dituztenak (adibidez, eguzkia edo haizea), hau da, energia berriztagarriak.
Espainia desoreka energetikoaren eta kanpoarekiko mendekotasunaren adibide argia da, energia-kontsumoa ekoizpena baino handiagoa da. Espainian, autohornikuntza % 22,1koa da; inportazioen zati handi bat ikatzak, petrolioak eta gasak osatzen dute.
Energia berriztagarria iturri natural agortezinetatik lortzen den energia da, duten energia kopuru izugarriagatik edo baliabide naturalen bidez birsortzeko gai direlako.
Energia berriztagarrien iturriak, energia berdea izenez ere ezagutzen direnak, 7 dira Lurrean. Hala ere, denak ezin dira modu berean aprobetxatu herrialde guztietan. Zehazki, energia berriztagarriak Espainian energia hidraulikoa, energia eolikoa eta eguzki-energia dira.
Energia berriztaezinak, naturan kantitate mugatuetan dauden energia-iturriak dira, eta horiek guztiak kontsumitu ondoren, ezin dira ordezkatu, ekonomikoki bideragarria den ekoizpen- edo erauzketa-sistemarik ez dagoelako. Lau motatako energiak bereizten dira energia berriztaezinetan:
Ikatzaren ekoizpena 13 arrotan kokatzen da, eta horien artean hiru nabarmentzen dira (Asturias, Leon eta Palentzia), baina ez dute autohornidurarik onartzen eta inportatu beharra dago. Arazoak dira aztarnategi aberatsak agortu egin direla, beste batzuek ustiapenerako zailtasunak dituztela eta eskaria murriztu egin dela. Helburua zentral termikoetan elektrizitatea sortzea da.
Lehenengo postuan dago kontsumoan. Ekoizpen nazional ez-garrantzitsua. Tarragonan petrolio-plataforma bat dago, itsas hondotik petrolioa ateratzen duena. Aplikazio ugari ditu (garraioa eta industria). Espainiak fintzeko gaitasun handia du (petrolioa gasolina edo gasolio bihurtzea).
Abantailak: bero-ahalmen handia, gutxiago kutsatzen du eta prezioa baxua da. Aljeria eta Libiatik inportatzen da, autohornikuntza ez baita nahikoa. Aplikazioak erabilera industriala, transformazioa elektrizitatean eta etxeko erabileran dira. Ekoizpen nazionala Euskal Herrian kokatzen da.
Elektrizitatea ekoizteko aplikatzen da. Kanpokoaren mende gaude uranioaren hornidurari, teknologiari eta istripu nuklearren arriskuei dagokienez. 1984tik ez da zentralik eraiki, baina inguruko beste herrialde batzuetatik inportatzen jarraitzen da energia mota hori.
Industria 4.0 gizadiaren bilakaera tekniko-ekonomikoaren laugarren aldi hipotetiko bat deitzen duten adierazpenak dira, Lehen Industria Iraultzatik aurrera.
4.0 Industriaren kontzeptu honek mundua Laugarren Industria Iraultza dei daitekeenaren atarian dagoela adierazten du (hau da, industriaren garapenean mugarri garrantzitsu baten hurbileko data batean, fase berri bat edo etapa berri bat hasi dela esatea justifikatzen duena) .4.- Lurrunezko makinaren garapenaren eta mekanizazioaren ondoren (XVIII. mendearen bigarren erdia), elektrizitatearen garapenaren ondoren (XIX. mendearen amaiera eta etxerako azken etapa).
Industria-egituraketa berriaren edo 4.0 industriaren kontzeptu hori Hannoverreko Azokan (industria-teknologiaren aretoan) maneiatu zen lehen aldiz 2011.20 urtean, eta azoka berean baina 2013an, kontzeptu hori eta bere inplikazioa zehazten dituen txosten xehatu bat aurkeztu eta defendatu zuen lantalde hautatu batek.
Kontsumoaren eremuen bilakaera, kontsumo-eskari gero eta handiagoa eta berrikuntzaren etengabeko bilaketa funtsezko elementuak dira 4.0 izeneko industria-negozioaren ereduan, tresna teknologiko eta digitaletan oinarrituta. 4.0 Industria Iraultza izan da sektore honetan inplementazio teknologikoa lortzeko ardatz nagusia. IoT, Big Data, robotika eta IA teknologietan oinarritzen da, besteak beste, eta prozesuak optimoagoak eta eraginkorragoak izatea ahalbidetzen du, produktibitate handiagoa bultzatzeko.
Lau etapa nagusi bereiziko ditugu: lehena 1855etik 1959ra, bigarrena 1959tik 1973ra, hirugarrena 1973tik 1986ra eta laugarrena 1986tik gaur egunera.
Iraultza industriala Espainian hasi zen, Europako gainerako herrialdeetan bezalaxe, baina mantsoago eta irregularrago, eta Katalunia, Euskal Herria eta Madril bakarrik industrializatu ziren, nekazaritzakoak izanik Espainiako gainerako herrialdeak; horri Espainiako Iraultza Industrialaren porrota deitu zaio. Tortellak eta Casaresek atzerapen edo porrot hori azaltzen dute, Espainia Mediterraneoko herrialdeen ereduaren barruan kokatuz, nekazaritza atzeratuago baitago klima eta jabetzaren egitura dela eta. Nekazaritzaren atzerapen horrek industriaren atzerapena azalduko luke. Gainera, gure industrializazio berantiarraren faktore garrantzitsu bat Europako herrialdeek meatze-baliabideak ustiatzea izan zen, eta bereziki Frantziak eta Ingalaterrak, nahiz eta azpiegiturak irabazi, lehengaien esportatzaile bihurtu ginen.
Hirurogeiko eta hirurogeita hamarreko hamarkadetan, garapen planak sortu ziren, Frantziako ereduari jarraiki, hazkunde ekonomikoa bultzatzeko. Espainiak industria-iraultza osoa lortu du behin betiko. Espainia Europako merkatuetara zabaltzen hasi da. Faktore endogenoek (eskulan merkea) laguntzen diote Espainiako ekonomiaren hazkundeari, baina batez ere, faktore exogenoek:
Prozesu horretan, INI (Industriaren Institutu Nazionala) errentagarritasun gutxien zuten sektoreez arduratu zen: meatzaritzaz, energiaz eta ontzigintzaz. Denon poderioz, industriak eta ondasunak ugaritzen ziren. Gainera, ekipo-ondasunetarako eta oinarrizko industriarako (siderurgia eta kimika) fabrikaziotik kontsumo-ondasunetarako industrietara (automobilak, etxetresna elektrikoak) aldatu zen. Urte horietan hazkunde ekonomiko handia izan zen eta BPGren hazkundea urteko % 7ra iritsi zen. Ordainketa-balantza orekatu egin zen. Aldi berean, nekazaritza tradizionalaren krisia gertatu zen, landa-exodoarekin batera, eskualdeak jendez hustu zituena eta hirigintza- eta industria-pilaketa handiak sortu zituena.
Zerbitzuen sektorearen pisua, batez ere turismoari esker, nabarmen handitu zen, eta Espainiako ekonomiaren tertziarizazioa hasi zen, hurrengo etapetako ezaugarria izango dena.
1973ko krisiak eragin handia izan zuen Espainian, haren garapena faktore exogenoetan oinarritu baitzen. Horrela, kanpoko emigrazioa eten, turismoa geldiarazi eta hiriburu asko aberriratu ziren. Krisi horrek bereziki eragin zien maniobra-industriei, hala nola siderurgiari, ehungintzari eta ontzigintzari, hasiera batean estatuaren laguntzetara jo behar izan baitzuten. Krisi ekonomikoa frankismoaren amaierako krisi politikoak elikatu zuen.
1982an, PSOEk gehiengo absolutu nahikoa lortu zuen, eta, horri esker, beharrezkoa zen industria-birmoldaketari aurre egin ahal izan zion. Gainera, langile-ideologia baten eramaile izateak bidea erraztu zion langileekin, lanpostu asko galdu baitziren siderurgiako maniobra-industrietan, itsasontzietan edo ehungintzan Kantauri isurialdean, Euskal Herrian, Katalunian, Valentziako Erkidegoan edo Mendebaldeko Andaluzian. Aldaketa edo birmoldaketa hori beharrezko egiten zuten arrazoiak honako hauek ziren: eskulan merkeagoa zuten NPIen (herrialde industrializatu berriak) lehia, petrolioaren garestitzea eta teknologiaren bidez produktibitatea handitzeko beharra.
Berriz industralizatzeko premiazko eremuak sortu ziren, inbertsio publikoa zuten industriak berraktibatuz. ZUR aplikatu zen eskualdeak Vigo, Ferrol, Bahía de Cádiz, Asturiasko Printzerria, Bilboko Itsasadarra, Madril eta Bartzelona izan ziren. Neurri horiek ez dira oso eraginkorrak izango, ez baitzuten emaitza onik eman Madrilen eta Bartzelonan izan ezik.
Etapa horretan, EBn integratzeak eta globalizazio-prozesuak industriaren bilakaera eragin zuten. Politika berriak honako hauek izan ziren:
Etapa horretan, etxebizitzaren sektorea pribatizatu egin zen, filosofia neoliberalari jarraituz. Kreditu pribatuari mugarik jarri gabe, higiezinen prezioa izugarri igo zen, eta irabazi handiko negozio bihurtu zen. Espainiara inbertsio asko iristen ziren kanpotik etekinaren bila. Inbertsioak batez ere bankuei (kontsumoari kreditua ematen ziona) eta eraikuntzarekin lotutako enpresei egin zitzaizkien. Horren ondorioz, eraikuntzaren industriaren pisua handitu egin zen.
Burtsako espekulazio-jokoek mesfidantza-giroa sortu zutenean, inbertitzaileek bat-batean kendu zituzten inbertsioak (burbuilaren ziztada), eta eraikuntzaren sektorea hondoratu egin zen. Orain krisia inoiz baino sakonagoa da; izan ere, pribatizazioek eta Estatuaren pisua murrizteak oso txikia utzi dute, eta ezin izan diote aurre egin krisiari inbertsio publikoarekin (1970eko hamarkadakoarekin saiatu zen bezala).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
