Amerikarteko Giza Eskubideen Gortea (gaztelaniazko siglak, Corte IDH) Amerikako Estatuen Erakundearen organo judizial autonomoa da, eta San Josen du egoitza, Costa Rican. Giza Eskubideei buruzko Amerikako Konbentzioa eta Giza Eskubideei buruzko beste itun batzuk aplikatzea eta interpretatzea du helburu, Giza Eskubideen Amerikarteko Sistema deiturikoaren mende baitaude.
| Amerikarteko Giza Eskubideen Auzitegia | |
|---|---|
| Datuak | |
| Mota | international court (en)  |
| Agintea | |
| Egoitza nagusi | |
| Historia | |
| Sorrera | 1979 |
| webgune ofiziala | |
Giza eskubideak babesteko eskualdeko hiru auzitegietako bat da, Giza Eskubideen Europako Auzitegia eta Afrikako Giza Eskubideen eta Herrien Auzitegiarekin batera.
1969ko azaroan, Giza Eskubideei buruzko Amerikarteko Konferentzia Espezializatua egin zen Costa Ricako San Josen. Bertan, Estatu Batuetako Antolakundeko Estatu Kideetako ordezkariek Giza Eskubideei buruzko Amerikako Konbentzioa idatzi zuten, eta 1978ko uztailaren 18an jarri zen indarrean, Estatu kide batek hamaikagarren berreste-tresna ezarri baitzuen.[1]
Hogeita bost nazio amerikarrek berretsi edo atxiki dute Konbentzioa: Argentina, Barbados, Bolivia, Brasil, Kolonbia, Costa Rica, Txile, Dominika, Ekuador, El Salvador, Granada, Guatemala, Haiti, Honduras, Jamaika, Mexiko, Nikaragua, Panama, Paraguai, Peru, Dominikar Errepublika, Surinam, Trinidad eta Tobago, Uruguai eta Venezuela[1]
Ondoren, bi herrialdek uko egin diote:
- Trinidad eta Tobago (1998ko maiatzaren 26an), heriotza zigorra erabiltzen jarraitu nahi zuelako.[1] Ondoren berriro, berrestu zuen erreserba horrekin. [erreferentzia behar]
- Venezuela (2012ko irailaren 10ean).[2]
Dominikar Errepublika (2014 azaroaren 4ean)[3] Batzordeak bere konstituzioaren aurkako erasoa egin zuela esan baina ez zuen Hitzarmenaren salaketa formala egin.[4] Peru ere saiatu zen, baina ez zuen prozesu egokiari jarraitu.[5][6]
Auzitegiak funtzio jurisdikzionala eta kontsulta-funtzioa betetzen ditu:[7]
Funtzio jurisdikzionala
Auzitegiak kasu bat ebatzi baino lehen, Konbentzioaren 48. artikulutik 50. artikulura bitartean ezarritako prozedurak agortu behar dira. Batzordeak eskubideen ustezko urraketen salaketak jasotzen ditu. Salaketa jaso ondoren, bidezkoa bada, Batzordeak informazioa eskatuko dio Gobernuari, planteatutako gaia aztertuko du eta, beharrezkoa bada, ikerketa egingo du. Adiskidetasunezko konponbidea bilatu behar da. Ondoren, adiskidetasunezko konponbiderik lortzen ez bada, Batzordeak txosten bat egingo du, eta bertan egoki iritzitako ondorioak, proposamenak eta gomendioak azalduko ditu.[8]
Auzitegiaren ebazpenak nahitaezkoak dira. Estatu batek ezin ditu bere barne-zuzenbideko xedapenak eskatu tratatuetan hartutako betebeharrak ez betetzeko. Hain zuzen ere, betebehar horietako bat da Gorteko auzi batean parte hartzen duten estatuek organo horren erabakia betetzeko konpromisoa hartzen dutela.
Kontsulta-funtzioa
Amerikako Konbentzioak Gorteari esleitu zion "orain arte inolako nazioarteko auzitegiren esku utzi den kontsulta-funtziorik handiena". OEAko kide diren estatu guztiek IDH Gortearen iritzia eska dezakete, Estatuak San Joseko Ituna berretsi duen ala ez kontuan hartu gabe. Era berean, OEAko organo nagusi guztiek Gortearen iritzia ere eska dezakete. NBEk edo Europako Sistemak ez bezala, Amerikarteko Sisteman, IDH Gorteak bere iritzia eman dezake OEAko estatu kide baten barne-zuzenbidearen bateragarritasunari buruz eta Giza Eskubideen arloan hartu dituen nazioarteko betebeharrei buruz.
| Urtea | Kasua | Epaia |
|---|---|---|
| 1999 | Caracazo vs. Venezuela | |
| 2001 | Olmedo Bustos kasua eta beste batzuk vs. Txile | [9] |
| Barrios Altos kasua vs. Peru | ||
| 2003 | Bulaco vs. Argentina | |
| Mapiripango sarraskiaren kasua vs. Kolonbia | ||
| Molina Theissen kasua vs. Guatemala | [5] | |
| 2004 | Masacre Plan de Sánchez kasua vs. Guatemala | [6] |
| Myrna Mack Chang kasua vs. Guatemala | ||
| Herrera Ulloa vs. Costa Rica | ||
| 2005 | Mapiripango sarraskiaren kasua vs. Kolonbia | |
| Niña Yean eta Bosico vs. Dominikar Errepublika | ||
| Montero Aranguren eta beste batzuk (Retén de Catia) vs. Venezuela | ||
| 2007 | Cantoral Huamaní eta García Santa Cruz vs. Peru | |
| 2008 | Bayarri kasua vs. Argentina | |
| 2009 | Anzualdo Castro vs. Peru | |
| Brewer Carías kasua vs. Venezuela | ||
| Ferrnandez Ortega kasua eta beste batzuk vs. Mexiko | ||
| Rosendo Cantú kasua eta beste bat vs. Mexiko | ||
| González eta beste batzuk (Campo Algodonero) vs. Mexiko | [10][11] | |
| 2012 | Atala Riffo y niñas vs. Txile | |
| Artavia Murillo eta beste batzuk vs. Costa Rica | ||
| Sarayakuko Kichwa herri indigenaren kasua vs. Ekuador | ||
| 2013 | Osorio Rivera eta senideak vs. Peru | |
| Santo Domingoko sarraskia vs. Kolonbia | [17] | |
| 2015 | Granier eta beste batzuk (Radio Caracas Televisión) vs. Venezuela | |
| Espinoza Gonzáles vs. Peru | ||
| 2016 | Flor Freire vs. Ekuador | |
| 2018 | Genero identitateari eta sexu bereko bikoteen berdintasun eta bereizkeriarik ezari buruzko kontsulta iritzia | [19] |
| 2020 | Guzmán Albarracín eta beste batzuk vs. Ekuador |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
