Abkhaziera[1] (Аҧсуа бызшәа) abkhazen hizkuntza da. Kaukasoar hizkuntzen artean Ipar-mendebaldeko kaukasoar familiakoa da, abazera, adigera, kabardera eta ubykherarekin batera.
| Abkhaziera | |
|---|---|
| Аԥсуа бызшәа — Аԥсшәа | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Georgia eta Turkia |
| Hiztunak | 105.000 |
| Ofizialtasuna | Abkhazia |
| Eskualdea | Kaukasia |
| UNESCO sailkapena | 2: kaltebera |
| Araugilea | Ez du |
| Hizkuntza sailkapena | |
| Kaukasoar hizkuntzak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | SOV hizkuntza, hizkuntza eranskaria, hizkuntza ergatiboa eta hizkuntza polisintetikoa |
| Kasu gramatikalak | nominatiboa eta adverbial case (en)  |
| Alfabetoa | alfabeto zirilikoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | ab |
| ISO 639-2 | abk |
| ISO 639-3 | abk |
| Ethnologue | abk |
| Glottolog | abkh1244 |
| Wikipedia | ab |
| UNESCO | 1076 |
| IETF | ab |
Abkhazeraz Ashvy deritzo abkhaziera erabiltzen den lurraldeari. Herritarrei, ostera, apsua deritze. Nazioartean abkhaz, abkhazian, abxaz eta abxazo izenak erabiltzen dira hizkuntza hau izendatzeko.
Abkhazieraren geografia-eremua
Abkhazak Abkhazia izeneko lurralde menditsuan bizi dira, Itsaso Beltzaren hego-mendebaldean, Georgia estatuan, Kaukaso lurraldean. Abkhazia eskualde autonomoa da Georgia barruan, eta praktikan, Errusiar Federakundearen babesaz, independente dihardute abkhazek, Georgiarekiko loturak eguneroko bizimoduan etenda. Izan ere, 1992an georgiarrek Abkhazia menderatu zuten arren, 1993an abkhazek garaipena lortu zuten. Mingrelako georgiar lurraldean, eta Turkiako zonalde batzuetan zabaldurik ere badago hizkuntza.
Hiztun kopurua
1989an egindako erroldaren arabera, Sobietar Batasunean 103.000 ziren abkhazak, horietako 93.000 Abkhazian bertan. Abkhazak gutxiengoa dira Abkhazian, populazioaren %17 baino ez dira-eta. Abkhaziako gainerako herritarrak, jatorriz, %44 georgiarrak dira, %16 errusiarrak eta %15 armeniarrak, 1979ko erroldaren arabera.
Abkhazieraren hizkuntza ezaugarriak
Abkhaziera hizkuntzak abazerarekin eta ubykherarekin hizkuntza-taldea osatzen du, eta berezitasun linguistiko hauek dauzkate: kontsonante-sistema konplexua (abkhazerak 58-67 kontsonante; dialektoen arabera, abazerak 63); SOA hitz-hurrenkera (euskarak bezala); subjektuarekiko, osagarri zuzenarekiko eta zehar-osagarriarekiko aditz-komunztadura (euskarak bezalakoa); eta egitura ergatiboa (euskarak bezala). Horiek dira, besteak beste, hainbat hizkuntzalarik euskararen eta hizkuntza kaukasoarren arteko antzinako senidetasuna aldarrikatzearen arrazoia. 1954tik, alfabeto zirilikoa erabiltzen du hizkuntzak[2].
Idazketa sistema
| Letra | Izena | Transliterazioa | IPA Balioa |
|---|---|---|---|
| А а | А | a | /ɑ/ |
| Б б | Бы | b | /b/ |
| В в | Вы | v | /v/ |
| Г г | Гы | g | /ɡ/ |
| Гь гь | Гьы | g' | /ɡʲ/ |
| Гә гә | Гәы | gə | /ɡʷ/ |
| Ӷ ӷ | Ӷы | ġ | /ʁ/ |
| Ӷь ӷь | Ӷьы | ġ' | /ʁʲ/ |
| Ӷә ӷә | Ӷәы | ġə | /ʁʷ/ |
| Д д | Ды | d | /d/ |
| Дә дә | Дәы | də | /d͡b/ |
| Е е | Е | e | /ɛ/ |
| Ж ж | Жы | ž | /ʐ/ |
| Жь жь | Жьы | ž' | /ʒ/ |
| Жә жә | Жәы | žə | /ʒᶣ/ |
| З з | Зы | z | /z/ |
| Ӡ ӡ | Ӡы | ʒ | /d͡z/ |
| Ӡә ӡә | Ӡәы | ʒə | /d͡ʑᵛ/ |
| И и | Иы | i | /j, jɨ, ɨj, i/ |
| К к | Кы | k | /kʼ/ |
| Кь кь | Кьы | k' | /kʼʲ/ |
| Кә кә | Кәы | kə | /kʼʷ/ |
| Қ қ | Қы | k̢ | /kʰ/ |
| Қь қь | Қьы | k̢' | /kʲʰ/ |
| Қә қә | Қәы | k̢° | /kʷʰ/ |
| Ҟ ҟ | Ҟы | k̄ | /qʼ/ |
| Ҟь ҟь | Ҟьы | k̄' | /qʼʲ/ |
| Ҟә ҟә | Ҟәы | k̄° | /qʼʷ/ |
| Л л | Лы | l | /l/ |
| М м | Мы | m | /m/ |
| Н н | Ны | n | /n/ |
| О о | О | o | /ɔ/ |
| П п | Пы | p | /pʼ/ |
| Ԥ ԥ | Ԥы | ṗ | /pʰ/ |
| Р р | Ры | r | /r/ |
| С с | Сы | s | /s/ |
| Т т | Ты | t | /tʼ/ |
| Тә тә | Тәы | t° | /t͡pʼ/ |
| Ҭ ҭ | Ҭы | t̢ | /tʰ/ |
| Ҭә ҭә | Ҭәы | t̢° | /t͡pʰ/ |
| У у | Уы | u | /w, wɨ, ɨw, u/ |
| Ф ф | Фы | f | /f/ |
| Х х | Хы | x | /χ/ |
| Хь хь | Хьы | x' | /χʲ/ |
| Хә хә | Хәы | x° | /χʷ/ |
| Ҳ ҳ | Ҳы | x̢ | /ħ/ |
| Ҳә ҳә | Ҳәы | x̢° | /ħᶣ/ |
| Ц ц | Цы | c | /t͡sʰ/ |
| Цә цә | Цәы | c° | /t͡ɕᵛʰ/ |
| Ҵ ҵ | Ҵы | c̄ | /t͡sʼ/ |
| Ҵә ҵә | Ҵәы | c̄° | /t͡ɕʼᵛ/ |
| Ч ч | Чы | č | /t͡ʃʰ/ |
| Ҷ ҷ | Ҷы | Ӵ | /t͡ʃʼ/ |
| Ҽ ҽ | Ҽы | ċ | /t͡ʂʰ/ |
| Ҿ ҿ | Ҿы | ċ̨ | /t͡ʂʼ/ |
| Ш ш | Шы | š | /ʂ/ |
| Шь шь | Шьы | š' | /ʃ/ |
| Шә шә | Шәы | š° | /ʃᶣ/ |
| Ы ы | Ы | y | /ɨ/ |
| Ҩ ҩ | Ҩы | o̩ | /ɥ ~ ɥˤ/ (< */ʕᶣ/) |
| Џ џ | Џы | ǰ | /d͡ʐ/ |
| Џь џь | Џьы | ǰ' | /d͡ʒ/ |
| Ь ь | ' | /ʲ/ | |
| Ә ә | ° | /ʷ,ᶣ,ᵛ/ |
Ikus, gainera
Erreferentziak
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
