![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Portrett_av_Sophus_Lie.jpg/640px-Portrett_av_Sophus_Lie.jpg&w=640&q=50)
Sophus Lie
matematikari norvegiarra / From Wikipedia, the free encyclopedia
Marius Sophus Lie (1842ko abenduaren 17a – 1899ko otsailaren 18a) Norvegiako matematikaria izan zen, simetria jarraituaren teoria sortu zuena, eta geometria eta ekuazio diferentzialen azterketan aplikatu zuena. [1]
Sophus Lie | |
---|---|
![]() | |
Bizitza | |
Jaiotzako izen-deiturak | Marius Sophus Lie |
Jaiotza | Nordfjordeid (en) ![]() |
Herrialdea | ![]() |
Heriotza | Oslo, 1899ko otsailaren 18a (56 urte) |
Hobiratze lekua | Vår Frelsers gravlund (en) ![]() |
Familia | |
Ezkontidea(k) | Anna Lie (en) ![]() |
Seme-alabak | |
Anai-arrebak | |
Hezkuntza | |
Heziketa | Osloko Unibertsitatea (1859 - |
Hezkuntza-maila | Doktoretza |
Tesi zuzendaria | Carl Anton Bjerknes Cato Maximilian Guldberg (en) ![]() |
Doktorego ikaslea(k) | Élie Cartan Gerhard Kowalewski (en) ![]() Kazimierz Żorawski (en) ![]() Hans Frederick Blichfeldt (en) ![]() Georg Scheffers (en) ![]() Charles L. Bouton (en) ![]() Arthur Tresse (en) ![]() Edgar Odell Lovett (en) ![]() Gottlob Friedrich Lipps (en) ![]() Willibald Reichardt (en) ![]() Richard Kummer (en) ![]() Hermann Werner (en) ![]() Walther Müller (en) ![]() Georg Sebald Paul Wiegner (en) ![]() James Morris Page (en) ![]() Maximilian Friedrich Kunze (en) ![]() Eduard Dolezal (en) ![]() Elling Holst (en) ![]() |
Hizkuntzak | norvegiera alemana |
Ikaslea(k) | |
Jarduerak | |
Jarduerak | matematikaria eta unibertsitateko irakaslea |
Lantokia(k) | Leipzig eta Paris |
Enplegatzailea(k) | Leipzigeko Unibertsitatea Osloko Unibertsitatea |
Jasotako sariak | ikusi
|
Kidetza | Royal Society Saxon Academy of Sciences and Humanities (en) ![]() Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala San Petersburgoko Zientzien Akademia Frantziako Zientzien Akademia Royal Norwegian Society of Sciences and Letters (en) ![]() Zientzien Errusiar Akademia Saxon Academy of Sciences and Humanities (en) ![]() XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala London Mathematical Society (en) ![]() Zientzien Bavariar Akademia Accademia delle Scienze di Torino |
![]() ![]() |
Lieren tresna nagusia, eta bere lorpen handienetako bat, transformazio talde jarraituak (gaur egun Lie taldeak deitzen direnak) hobeto uler zitezkela horiek "linealizatuz" eta dagozkien eremu bektorial sortzaileak (horrela, sortzaile infinitesimalak deitzen direnak) aztertuz, izan zen. Sortzaileek parentesi edo kommutadore izeneko talde-legearen bertsio linealizatu bat betetzen dute, eta gaur egun, bere omenez, Lie aljebra deritzonaren egitura dute.
Lie talde konplikatuena, E8 izendatua, 248 dimentsioko objektu bat da, 57 dimentsioko egitura bat deskribatzen duena, lau urteko lanetan 18 matematikariz osatutako talde batek kontzeptualizatu eta diseinatu zuena, 2007 hasieran amaitu zena. Horretarako, SageMath sistema aljebraiko konputazionalarekin eta 64 Gigabyte RAM memoriarekin hornitutako Washington Unibertsitateko ordenagailu bat erabili zuten ebazpen-matrizea memorian gordetzeko. [2]