From Wikipedia, the free encyclopedia
Hiragana (japonieraz: 平仮名 ) silabario bat da, katakana eta kanji-rekin batera berezko japoniar idazkera-sistema osatzen duena. Batzuetan rōmaji edo latindar alfabetorako transkribapena ere erabiltzen da. Hiragana eta katakana kana-sistemak dira eta ez dute kontzepturik (kanji bezala) irudikatzen, soinuak baizik. Kana bakoitzak bokal bat (あ,a), kontsonante bat + bokal bat (か, ka) edo sudurkaria (ん, -n) irudikatzen du.
Orri honetako testu zati batzuk japoniar idazkerarekin idatzita daude. Euskarri eleaniztun egokirik gabe, galdera ikurrak ikusiko dituzu kanji edo kana karaktereen ordez. |
Japoniar testu arruntetan hiru sistemak batera daude. Hiragana kanjirik ez duten japoniar hitzak idazteko erabiltzen da (partikulak barne) eta baita aditz-hondarkietan ere; halaber, kanjiaren ahoskera adierazten duen furigana sisteman ere erabiltzen da. Hiragana japoniar umeek ikasten duten lehen idazkera da.
あ a | い i | う u | え e | お o | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|
か ka | き ki | く ku | け ke | こ ko | |||
さ sa | し shi | す su | せ se | そ so | |||
た ta | ち chi | つ tsu | て te | と to | |||
な na | に ni | ぬ nu | ね ne | の no | |||
は ha | ひ hi | ふ fu | へ he | ほ ho | |||
ま ma | み mi | む mu | め me | も mo | |||
や ya | ゆ yu | よ yo | |||||
ら ra | り ri | る ru | れ re | ろ ro | |||
わ wa | ゐ wi | ゑ we | を wo | ||||
ん n |
Gorriz, karaktere zaharkituak.
Ahoskerari buruzko oharra: Letra guztiak euskaraz bezalatsu ahoskatzen dira, hauexek izan ezik:
Japonieraz nigori izeneko zeinu diakritikoa dago eta kontsonante ozenak edo ezpuruak (g, z, d eta b) eta p erdi ezpurua eratzeko erabiltzen da.
Kontsonante ozenak eratzeko, (゛) dakuten-a (濁点) erabiltzen da eta p soinua eratzeko (゜) handakuten-a (半濁点) erabiltzen da, biak karakterearen goi-eskuineko aldean jarrita.
が ga | ぎ gi | ぐ gu | げ ge | ご go |
ざ za | じ ji | ず zu | ぜ ze | ぞ zo |
だ da | ぢ ji | づ zu | で de | ど do |
ば ba | び bi | ぶ bu | べ be | ぼ bo |
ぱ pa | ぴ pi | ぷ pu | ぺ pe | ぽ po |
Beste alde batetik, silaba bat ya, yu edo yo-rekin elkartzen denean, diptongoak era daitezke. Kasu horretan, bigarren kana (ya, yu edo yo) txikiago idazten dira.
きゃ kya | きゅ kyu | きょ kyo | |||||
しゃ sha | しゅ shu | しょ sho | |||||
ちゃ cha | ちゅ chu | ちょ cho | |||||
にゃ nya | にゅ nyu | にょ nyo | |||||
ひゃ hya | ひゅ hyu | ひょ hyo | |||||
みゃ mya | みゅ myu | みょ myo | |||||
りゃ rya | りゅ ryu | りょ ryo | |||||
ぎゃ gya | ぎゅ gyu | ぎょ gyo | |||||
じゃ ja | じゅ ju | じょ jo | |||||
びゃ bya | びゅ byu | びょ byo | |||||
ぴゃ pya | ぴゅ pyu | ぴょ pyo |
Kontsonante bikoitzak kontsonantearen aurrean tsu txikia (っ) idatziz eratzen dira. k, s, t eta p kontsonanteak baino ez dira bikoizten. Adibidez, よっか (yokka, hilaren 4. eguna), ざっし (zasshi, aldizkaria), だった (datta, "izan" aditzaren lehenaldia), にっぽん (nippon, Japonia). Ahoskera hauxe da: yok-ka, zas-shi, dat-ta, nip-pon, hots, kontsonantea bitan ahoskatzen da. Sudurkariekin (m eta n), ん aurrean jarriz bikoizten dira: おんな (on'na, emakumea), うんめい (unmei, patua).
Honelaxe eratzen dira:
Hiragana man'yōgana-tik (japonierazko fonemak irudikatzen zituzten txinatar karaktereak) 5. mendean sortu zen eta hasieran batez ere emakumeek erabiltzen zuten. Hiragana karaktereak txinatar idazkeraren kaligrafia etzanetik sortu ziren. Beheko taulak manyōgana-tik kaligrafia etzanaren bidezko eratorpena adierazten du: goiko aldeak karakterea kaligrafia arruntean erakusten du; gorriz dagoen erdiko aldeak, kaligrafia etzanean; eta beheko aldeak, hiraganazko baliokidea.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.