1 Formula

1 Formula (ingelesez, Formula One), F1 izenez ere ezagutzen dena, auto-lasterketa lehiaketa bat da. Lasterketa hauetako bakoitzari Sari Nagusi deritzo eta horiek biltzen dituena 1 Formulako Munduko Txapelketa. Lasterketak kale-zirkuituetan edo horretarako bereziki sortutako zirkuituetan ospatzen dira.

Aurtengo denboraldia	2024ko 1 Formula Denboraldia
Sailkapena	Automobilak
Sorrera	1950eko 1 Formulako denboraldia
Presidentea	Stefano Domenicali
Lehenengo denboraldia	1950eko 1 Formulako denboraldia
Eremua	Mundu osokoa
Irabazleak
Gidari txapelduna	2023 Max Verstappen
Talde txapelduna	2023 Red Bull Racing
Parte hartzaileak
Taldeak	Ferrari
	Mercedes
	McLaren
	Red Bull
	Alpine
	Alfa Romeo
	Aston Martin
	Williams
	AlphaTauri
	Haas
Gidari Kopurua	20
Talde Kopurua	10
Motorren markak	Ferrari Mercedes Renault Red Bull Powertrains
Gurpilen markak	Pirelli (2011-egun)

Erabiltzen diren kotxeak aurkitun diren azkenengo teknologiak dituzte, eta automobilen teknologia horiek limitatu daude arau tekniko baten arabera; 1 formulan aurkitutako aurrerapen batzuk ere lagungarriak izan dira gaur egun kalean aukitzen diren kotxeen nahiz segurtasuna nahiz beste hainbat alderditran obetzeko, adibide bezala disko balaztak aurkitu daiutezke. Txapelketa honen lasterketak ospatzen diren zirkuitoak normalean ere hiriaren errepidearen parte dira edo izan ziren iraganean.

1950eko 1 Formulako denboraldia izan zen nolabait 1 Formula mordernoaren hasiera, non parte hartu zuten gaur egungo talde ezagun batzuk: Ferrari, Alfa Romeo eta Maserati. Denboraldi horietan parte hartutako beste eskuderiak ordeskatuak izan dira haibat garaipen lortu dituzten beste batzuengatik. Esaterako, McLaren, Lotus, Renault eta Williams, hauek Konstruktoreen Txapelketa Mundiala irabazi duten noizbait.

1 Formulako Historia

1 Formularen sorrera

• 
  Marcel Renault 1903ko Paris-Madril lasterketan.

1946. urtean, Bigarren Mundu Gerraren ostean, lau lasterketa ofizial besterik ez ziren ospatu. Sari nagusi hauen arauak Bigarren Mundu Gerra baino lehen ezarri ziren baina hainbat urte behar izan ziren guztiz aurautegia bukatzeko eta azkenik, 1947. urtean AIACR-a Automobileko Federazio Nazionala izena hartu zuen, gaur egun ezaguna den "FIA" izenarekin. Federazio honek 1949. urteko denboraldiaren amaieran adierazi zuen hurrengo denboraldirako besta makina bat sari nagusi nazional bilduko zituela 1 Formula 1 Formulako Gidarien Txapelketa Mundiala sortzeko helburuarekin. Bestalde, ezin izan zuten lortu eta bai 1952. urteko bai 1953. urteko denboraldietan oraindik ere Formula 2ko kotxeak erabili zituzten arazo ekonomikoak zirela eta. Hurrengo denboraldietan puntuazio taula bat ezarri zen eta zazpi lasterketak onartu ziren Txapelketa Mundiala osatzeko. Txapelketako lehenengo lasterketa Maiatzak 13ean Silvertoneko Zirkuituan, Erresuma Batuan.

Lasterketen hasiera berria (1950-1958)

• 
  Juan Manuel Fangio Alfa Romeo 159 honekin 1951. urtean Txapelketa Mundiala irabazi zuen

Lehenengo Sari Nagusia Silverstoneko Zirkuituan 1950. urtean ospatu zen eta Giuseppe Farina italiarra izan zen irabazlea, gainera, bere taldekideari (Juan Manuel Fangioargentinarra) irabazi egin zion 1950eko 1 Formulako denboraldia. Bestalde, Fangio txapelketa irabazi zuen 1951, 1954, 1955, 1956 eta 1957. urteetan. Bere bost garaipen Alberto Ascari Ferrariko gidaria moztu zion bi txapelketa bi urte jarraietan irabaziz. Historiako atal honetan ere ikusi egin ziren Stirling Moss Britainia Handiako gidaria bezalakoak, non oso gidari hona zen baina ez zuen lortu Txapelketa Mundiala irabaztea. Gaur egun, Britainian Moss inoiz txapelketa irabazi ez zuen gidaririk honena bezala ezagutzen da.

Alfa Romeo, Ferrari, Masserati eta Mercedes Benz izan ziren automobilen fabrikatzaile nagusiak non gerra aurretik ere oso garratzitsuak izan ziren. Hasierako denboraldietan erabili zituzten gerra aurreko kotxe modeloak, adibidez, Alfa Romeo 159. 1952ko eta 1953ko txapelketetan erabili izan zen Formula 2-ko aurautegia, kotxe tamaina nahiz pontetzialki txikiagoak. 1 Formulako Txapelketa Mundiala berriro hasi zenean gerra ondoren motoreak 2,5 litrokoak ziren, eta 1954ean Mercedes-Benz-ek aurkeztu egin zuen W196. Kotxe hau haibat teknologia berri ekarri zituen eta hurrengo bi txapelketak nabarmenki irabazi zituen.

Kirola eta arautegia

Lasterketa bakoitzeko puntu kopurua, postuaren arabera

Posizioa	1950-1959(*)	1960	1961-1990	1991-2002	2003-2009	2010-2018	2019-orain (**)
1º	8 puntu	8 puntu	9 puntu	10 puntu	10 puntu	25 puntu	25 puntu
2º	6 puntu	5 puntu	6 puntu	6 puntu	8 puntu	18 puntu	18 puntu
3º	4 puntu	4 puntu	4 puntu	4 puntu	6 puntu	15 puntu	15 puntu
4º	3 puntu	3 puntu	3 puntu	3 puntu	5 puntu	12 puntu	12 puntu
5º	2 puntu	2 puntu	2 puntu	2 puntu	4 puntu	10 puntu	10 puntu
6º	-	1 puntu	1 puntu	1 puntu	3 puntu	8 puntu	8 puntu
7º	-	-	-	-	2 puntu	6 puntu	6 puntu
8º	-	-	-	-	1 puntu	4 puntu	4 puntu
9º	-	-	-	-	-	2 puntu	2 puntu
10º	-	-	-	-	-	1 puntu	1 puntu

* Lasterketa bakoitzean buelta bizkorrena lortzen zuen gidariak 1 puntu irabazten zuen, denboraldi haietan.

* * Lasterketa bakoitzean buelta bizkorrena lortzen duen gidariak 1 puntu irabazten du, lehen hamar posizioetan bukatuz gero.

Munduko Txapelketa irabazi duten gidariak

Sakontzeko, irakurri: «Zerrenda:1 Formulako denboraldiak»

1 Formulako Mundu Txapelketa irabazi duten gidariak

Gidariak	Txapelketak	Urteak	Garaipenak	Podioak
Michael Schumacher	7	1994-1995, 2000-2004	91	155
Lewis Hamilton	7	2008, 2014-2015, 2017-2020	103	182
Juan Manuel Fangio (†)	5	1951, 1954-1957	24	35
Alain Prost	4	1985-1986, 1989, 1993	51	106
Sebastian Vettel	4	2010-2013	53	122
Jack Brabham (†)	3	1959-1960, 1966	14	31
Jackie Stewart	3	1969, 1971, 1973	27	43
Niki Lauda (†)	3	1975, 1977, 1984	25	54
Nelson Piquet	3	1981, 1983, 1987	23	60
Ayrton Senna (†)	3	1988, 1990-1991	41	80
Max Verstappen		2021-2023	54	98
Alberto Ascari (†)	2	1952-1953	13	17
Jim Clark (†)	2	1963, 1965	25	32
Graham Hill (†)	2	1962, 1968	14	36
Emerson Fittipaldi	2	1972, 1974	14	35
Mika Häkkinen	2	1998-1999	20	51
Fernando Alonso	2	2005-2006	32	98
Giuseppe Farina (†)	1	1950	5	20
Mike Hawthorn (†)	1	1958	3	18
Phil Hill (†)	1	1961	3	16
John Surtees (†)	1	1964	6	24
Denny Hulme (†)	1	1967	8	33
Jochen Rindt (†)	1	1970	6	13
James Hunt (†)	1	1976	10	23
Mario Andretti	1	1978	12	19
Jody Scheckter	1	1979	10	33
Alan Jones	1	1980	12	24
Keke Rosberg	1	1982	5	17
Nigel Mansell	1	1992	31	59
Damon Hill	1	1996	22	42
Jacques Villeneuve	1	1997	11	23
Kimi Räikkönen	1	2007	21	103
Jenson Button	1	2009	15	50
Nico Rosberg	1	2016	23	57

* Letra lodiz ageri diren gidariak oraindik ere Munduko Txapelketan parte hartzen ari dira

Errekorrak

Errekorra	Gidaria	#	2021ko Espaniarte eguneratua
Lasterketak	Kimi Raikkonen	336	2001-2009, 2012-2021
Lasterketak (hasierak)	Kimi Raikkonen	334	2001-2009, 2012-2021
Lasterketak (irabazi)	Lewis Hamilton	98	2007-2021
Gazteena (hasierak)	Max Verstappen	17 urte 166 egun	2015eko Australiako Sari Nagusia
Gazteena (irabazi)	Max Verstappen	18 urte 228 egun	2016ko Espainiako Sari Nagusia
Zaharrena	Louis Chiron	58 urte 288 egun	1958ko Monacoko Sari Nagusia
Zaharrena (hasierak)	Louis Chiron	55 urte 292 egun	1955eko Monacoko Sari Nagusia
Zaharrena (irabazi)	Luigi Fagioli	53 urte 22 egun	1951ko Frantziako Sari Nagusia

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Txapelketaren webgune ofiziala
• (Ingelesez) 1 Formulako araudia

• Datuak: Q1968
• Multimedia: Formula One / Q1968