From Wikipedia, the free encyclopedia
Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa (IAEE)[1] Europa mailako erakunde transnazionala izan zen. Bere helburua bere estatu kideen arteko ikatz eta altzairu produkzio eta merkataritza erregulatzea izan zen.
| Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa | ||
|---|---|---|
| ||
| Datuak | ||
| Mota | eskualde erakundea | |
| Jarduera | ||
| Honen parte | Europar Batasuna | |
| Eskumendekoak | Joint Information Service of the European Community (en)  | |
| Agintea | ||
| Lehendakaria | Jean Monnet | |
| Egoitza nagusi | ||
 | ||
| Historia | ||
| Sorrera | 1951ko apirilaren 18a | |
| Sortzailea | ||
| Ordezkatzen du | International Authority for the Ruhr (en) | |
| Ondorengoak | Europar Batasuna | |
| Desagerpena | 2002ko uztailaren 23a | |
Erkidego hau gaur egungo Europako Batasunaren lehen hazia izan zela esaten da.
1950eko hamarkadan ikatza eta altzairua Europako industriarentzat oinarrizko lehengaiak ziren. Beste sektore askoren artean, industria militarra zen lehengai horien kontsumitzaile garrantzitsuena. Schuman Adierazpenaren arabera, lehengai horien industrian bakezko eta lankidetzazko harremanak lortuz gero Europako herrialdeen arteko bakea bermatuta geratuko zatekeen. Horregatik, 1950eko maiatzaren 9an egindako hitzaldian Alemania eta Europako gainerako herriak gonbidatu zituen, beraien subiranotasun ekonomikoa mugatu eta adostasun bidez, ikatz eta altzairuaren industriei dagokionez akordioak lortzea ahalbideratuko zukeen erakunde bat sortzera.
1951ko apirilaren 18an Parisko Itunaren bidez, Frantziak, Italiak, Alemaniako Errepublika Federalak, Belgikak, Herbehereek eta Luxenburgok Ikatz eta Altzairuaren Europako Erkidegoa sortu zuten. 50 urterako bizia aurreikusi ziotenez, 2002an bere egitekoa amaitu zuen (ordurako Europako Batasunaren eskuetan zeuden bere eskumenak).
Erkidego honen helburua ikatz eta altzairuaren merkatu bakarra osatzea zen, Europa mailan arantzel, zerga eta estatuen diru laguntzak ezabatuko zituena. Horrela, lehia askearen bidez, salneurri merkeagoak eta beharrezko mailak lortuko zirela uste zuten.
1972|an Norvegian, IAEEn sartzea edo ez sartzea suposatuko zuen erreferenduma egin zen. Ezezkoak irabazi zuen. 1973an Europako beste hiru nazio batu ziren aurreko seiengana: Erresuma Batua, Irlanda eta Danimarka, azken honen Barnean, Groenlandia zegoelarik. 1981an Erakundea sortu zenetik, izan zen bigarren zabalkuntza eta, urte hontan, Grezia sartu zen. 1982an IAEEtik irten zen Groenlandia. 1896an Hirugarren zabalkuntza izan zen IAEEren historian, eta Espainia eta Portugal sartu ziren. Gainera, Beethovenen Bederatzigarren Sinfoniako kantu ospetsua, Erakundeko ereserki ofizial bezala aukeratu zuten.
1989-1990 oso erabakigarrik izan ziren IAEEren historian. 1.989an, Berlingo Harresia bota zuten. Honek, Berlin eta Alemania osoaren bateratzea suposatu zuen, 28 urteko sufrimenduaren ondoren. Ekialdeko Alemania eta Mendebaldekoa batzeak, azalera gehitu zion IAEEri, baina 1.986an zeuden 12 nazioek jarraitzen zuten. 1992. urtean, Maastrichteko Ituna sinatu zen, eta 1993an abian jarri zen. Aldi berean, 1.992an, Suitzan erreferendum bat egin zen, IAEEn, sartu ala ez erabakitzeko. Eta ezetzak irabazi zuen. Suitzarrak, Europar erakunde horretan sartuz gero, euren nazioak bere betiko neutraltasuna galduko ote zuen beldur ziren. 1994an Norvegian, bigarren erreferendum bat egin zen urte honetan, erakundean sartu ala ez erabakitzeko. Eta, 22 urte lehenago bezala, ezetzak irabazi zuen. 1995an erakundearen historiako laugarren zabalkuntza izan zen. Austria, Suedia eta Finlandia izan ziren sartu ziren nazio berriak.
2002an desagertu zen, behin betirako, IAEEa, Europar Batasuna bakarrik geratuz. Eta, horretaz gain, europar batasuneko 12 naziok, euroa hartu zuten txanpon ofizialtzat. Andorra, Vatikanoko Hiria, Monako eta San Marinok ere, europar batasunekoak izan ez arren, txanpon berbera hartu zuten ofizialtzat, aurretik, europar batasunaren barruan zeuden nazioen txanponak erabiltzen baitzituzten. Pezeta eta frankoa Andorraren kasuan, frankoa Monakoren kasuan eta lira italiarra San Marino eta Vatikanoaren kasuan.
2004a urte oso berezia izan zen Europar batasunaren historian, aurrekaririk izan ez zuen bezalako zabalkuntza suposatu zuelako. Ordura arte, aldi berean, hiru nazio baino gehiago sekula ez ziren sartu urte berean. Urte honetan, ordea, 10 nazio berri sartu ziren Europar batasunean. Estonia, Letonia, Lituania, Polonia, Txekiar Errepublika, Eslovakia, Eslovenia, Hungaria, Malta eta Zipre (zati greziarra bakarrik). 2007an Europar Batasunera, beste bi nazio batu ziren. Bulgaria eta Errumania. Gainera, Esloveniak ere, euroa hartu zuen txanpon ofizialtzat. Azkenik 2008an Zipre eta Malta batu ziren euroa txanpon ofizialtzat duten europar batasuneko nazioen artera.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
