Etxeko airearen kutsadura

Etxeko airearen kutsadura (ingelesez: Household air pollution-HAP) barneko airea kutsatzeko modu esanguratsua da, batez ere garapen bidean dauden herrialdeetan erabiltzen diren janaria egosteko eta berotzeko metodoei dagokienez.^[1]

Egurrezko erretzeko sukalde tradizionalak; etxeko airearen kutsadura eragiten du.

Eguzki sukaldeek eguzki-argia erabiltzen dute kanpoko sukaldaritzarako. Airearen kutsaduraren aurkako neurri bat da.

Sukaldatzearen alde handi bat biomasa-erregaia erabiliz egiten denez (zura, ikatza, simaurra eta laboreen hondakinak), aireztapen egokirik ez duten barne-inguruneetan, milioika pertsonak, batez ere emakumeek eta haurrek, aurre egin behar diete osasunerako arrisku larriei. Guztira, hiru mila milioi pertsona inguru daude garapen bidean dauden herrialdeetan arazo honen eraginpean. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, sukaldaritzarekin lotutako kutsadurak 3,8 milioi heriotza eragiten ditu urtean.^[1] Gaixotasunaren karga orokorraren azterketak 2017an 1.6 milioi heriotza izan zirela kalkulatu zuen. Arazoa oso lotuta dago pobreziarekin eta energia-egosketarekin.^[2]

Erregai tradizionalek erretzeak errekuntza osatu gabeko produktuak eragiten dituzte, partikula finak eta lodiak barne (e.g., pm2.5, pm10), besteak beste, karbono monoxidoa (${\displaystyle {\ce {CO}}}$), nitrogeno dioxidoa (${\displaystyle {\ce {NO2}}}$), sufre dioxidoa (${\displaystyle {\ce {SO2}}}$) eta airearen kutsatzaile organiko ugari.

Arazo honi teknologian oinarritutako irtenbideak sukalde hobetuen hornikuntzan oinarritu ohi dira, nahiz eta portaera aldaketak garrantzitsuak izan ere.

Emakumeak, biktimak

Emakumeak eta neskak dira, hein handi batean, sukaldatzeko erregai-egurra biltzeko arduradunak etxe gehienetan, bereziki landa-komunitateetan eta errefuxiatu-esparruetan. Etxeko airea kutsatzeak eragindako heriotza gehienak emakumeenak eta neskenak dira. Kerosenozko edo egurrezko berogailu tradizionalak etanolezko berogailu garbiagoekin ordezkatzeak Nigerian etxeko kutsaduraren kontrako emaitzak arintzen dituela frogatu da.^[3]

Erreferentziak

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/household-air-pollution-and-health
2. https://ourworldindata.org/indoor-air-pollution#indoor-air-pollution-is-one-of-the-leading-risk-factors-for-premature-death
3. https://web.archive.org/web/20160404041214/http://www.who.int/indoorair/publications/burning-opportunities/en/

Kanpo estekak

• (Ingelesez):"Ilea galtzea eta airearen kutsadura. Airearen kutsadurak ile-galera eragin dezake".

• Datuak: Q6026412