Eskoziar nazionalismo
From Wikipedia, the free encyclopedia
Eskoziar nazionalismoa Eskozia nazio bat dela eta eskoziar nortasuna defendatzen dituen politika, kultura eta gizarte mugimendu eta ideologia nazionalista bat da. Eskozia Erresuma Batutik independientea izatearen aldekoa da, 1707. urteko aurreko egoera politikora itzuliz.
 |
Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu. |
Europako Estaturik gabeko beste nazioekin alderatuta (Euskal Herria, Katalunia, Flandria, Galizia, Gales, Korsika, Hego Tirol...) eskoziar nazionalismoak ez dio arreta berezirik ematen berezko hizkuntzari (gaelerari), argudio historiko eta ekonomikoak erabiliz, batik bat, bere tesi independentistak plazaratzeko.
Jatorria Erdi Aroan du, Eskoziako Erresuma zegoenean, eta garai honetako eskoziar nazionalismoko pertsona nabarmenenak William Wallace eta Roberto I.a Eskoziakoa izan ziren.
Gerora, jada XVIII. mendean, Jakobiten matxinada eta bereziki 1746ko Cullodengo guduaren ondoren eskoziar nazionalismoa eta nortasunaren gainbehera etorri zen. Garai honetan Eskoziako Lur Garaietan ingelesez behartutako bertako biztanleen hustuketa eta tokialdatzeak gertatu ziren, haietako askok Amerikara eta bereziki Kanada eta Zeelanda Berrira emigratu behar izan zutelarik. Azken gertakari hau Eskoziako Gaeleraren gainbeherari hasiera eman zion, gaur egunez hizkuntza hau oso egoera makalean gelditu delarik.
Halere Erromantizismoa eta bereziki Robert Burns, Walter Scott, James Macpherson, Robert Louis Stevenson eta beste hainbat eskoziar idazleen idazlanen ondorioz eskoziar nortasunaren berpizkundearen unea iritsi zen, horren adibide nabarmenetakoa Rob Roy eleberria da. Garai honetan ordurarte euren erabilera soilik Eskoziako Lur Garaietara mugatzen tartan gona eta gaita Eskozia osora eta Erresuma Batura ere zabaldu zen, Ingalaterrako noble batzuk, britainiar erregea kasu, eta Britainiar Inperioko gudaroste konpainia askok jantzi eta musika tresna horiek erabiltzera iritsi zirelarik.
XX. mendean eskoziar nazionalismoa politikoki antolatu zen, sarritan askoz ere boteretsu eta babes handiagoa zuen irlandar nazionalismoaren eraginpean (galestar nazionalismoari gertatzen zitzaion legez). 1934. urtean Eskoziako Alderdi Nazionala sortu zen, politikoki eskoziar nazionalismoaren ikur nagusia dena, eta 1970eko hamarkadan eskoziako nazionalismoak mende osoko hauteskunde emaitza onenak izan zituen. 1980 eta 1990 hamarkadetan berriz moteldu egin zen.
Halere 1999an bigarren berpizkunde bat etorri zen: Eskoziako devolution delakoaren ondorioz Eskoziako Legebiltzarra eratu eta bertan Eskoziako Alderdi Nazionala bigarren indarra izan zen, laborista eta liberal demokratek osatutako gobernuari oposizioa eginez. Emaitza honen arduradun nabarmenetako bat alderdi horretako buruzagia zen Alex Salmond izan zen. Urte honetan Eskoziako independentziaren gaiak Britainia Handiko politikan berriz ere protagonismoa jaso zuen-
Garai honetan eskoziar nazionalismoak mundu mailan ospetsuak diren eskoziarren babesa jaso zuen, esate baterako Sean Connery aktorea edota The Proclaimers eskoziar musika taldea. Hauek sarritan Eskoziako independentziaren alde mintzatu direlarik.
XX. mendeko 80ko hamarkadak talde armatu baten agerpena ekarri zuen: Eskoziar Askapen Nazionalerako Armada (Scottish National Liberation Army). Europako beste talde armatuen aldean (ETA, IRA, Korsika Askatzeko Nazio Frontea, Befreiungsausschuss Südtirol...) talde honek ez zituen ekintza odoltsuak egin, potentzia gutxiko lehergailuak besterik ez jarriz interes britainiarren aurka.
2007ko maiatzaren 3an egindako hauteskundeetan (Eskoziako parlamentua berritzeko hauteskundeak) Eskoziako Alderdi Nazionala herrialde honetako alderdirik bozkatuena izan zen, urte askotan nagusitasuna eduki duen Alderdi Laborista bigarren postuan utziz. Ondorioz, ordurarte eskoziako nazionalismoak bere historia osoko emaitzik onena lortu zuen. Eskoziako biztanleen bozken %37a eta legebiltzarreko 129 eserlekuetatik 47 eserleku lortu zituen. Alex Salmond Eskoziako aurreneko Lehen Ministro nazionalista bilakatu zen.
2011ko Eskoziako Hauteskundeetan Eskoziako Alderdi Nazionalak oraindik emaitza hobeak atera zituen: bozka guztien %44,04a eta 129 eserlekuetatik 69 lortu zituen. Hortaz, gehiengo absolutua lortu zuen.
2011ko garaipenak (gehiengo osoarekin) argudio indartsuak eman zizkion Eskoziako Alderdi Nazionalari (SNP) independentziaren gaia Londresekin negoziatzeko. Izan ere, hauteskunde kanpainan SNPk independentziari buruzko erreferenduma agindu zien haren boto-emaileei, eta nagusitasun politikoa lortu ostean gaiari tinko heldu zion.
Hola, 2012an Edinburgo eta Londresen arteko negoziazioak burutu ziren, eta urte horretako urrian Edinburgoko Ituna sinatu zen [1] erreferendumari argi berdea ematen ziona.
2014ko irailaren 19an independentziari buruzko erreferenduma burutu zen. Herritarrek galdera honi eman behar izan zioten erantzuna: "Eskoziak herrialde independentea izan beharko luke? Bai ala ez" [2]. Ezezkoaren aldekoek irabazi zuten, botoen %55arekin (baietz bozkatu zuten %45ak). Parte hartzea %84,5eko izan zen.
Gaur egun (2017an) Eskoziako independentziaren alde, SNPaz gain, Eskoziako Alderdi Berdea eta Eskoziako Alderdi Sozialista ere badaude. Eskoziako Parlamentuan alderdi independentistek gehiengoa dute.
Sarritan eskoziar nazionalismoa beste herrialdeetako nazionalismoaren oinarri edo ispilu izan da, bereziki kataluniar nazionalismoarentzat edota Euskal Herrian EAJ alderdiarentzat, nagusiki eta aldameneko Irlandan ez bezala, teorian bortizkeria edo gatazka armaturik gabeko nazionalismoa izan baita.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
