historio

Vikipedio enhavas artikolon pri: Historio

Esperanto

Ĉi tiu kapvorto konsistas en fundamenta radiko, derivaĵo aŭ kunmetaĵo.

 Substantivo

[1] historio

Kazo	Ununombro	Plurnombro
Nominativo	historio	historioj
Akuzativo	historion	historiojn

Vorterseparo

histori/o

Signifoj

[1] (scienco) esplorado de kronologio de la pasintaj okazaĵoj de la homaro kaj de la sociaj faktoj

geografio kaj kronologio estas la du okuloj de la historio.

[2] Rakonto pri gravaj memorindaj okazaĵoj, kronologie aranĝitaj^[1]

antikva historio; la historio de la Centjara milito, de Jesuo; la historio de nia vivo^[2];

ilin vi konas el via Biblia historio^[2].

[3] Sufiĉe ampleksa kaj grava okazintaĵo^[1]

mi rememorigis al vi la tutan historion^[2];

ĝi (la agado de la Delegacio por alpreno de helpa L.I.) estas historio, pri kiu mi ne volas paroli^[2];

kion vi diros pri tia historio?^[2];

vi kuraĝas ankoraŭ agi tiamaniere post la historio de antaŭe!^[2];

tra la tuta mondo li disportos la historion!^[2].

[4] Fantazia rakonto por amuzi aŭ doni moralan instruon^[1]

en la tuta mondo neniu scias tiom multe da historioj, kiel la dio de dormo^[2];

mi dankas vin, ke vi rakontas al la knabo historiojn^[2];

la pli aĝaj jam postulas historiojn kun pli profunda enhavo^[2];

li al gastoj historiojn diris belrakonte^[3];

sed tio ĉi estas alia historio

[5] Mensoga rakonto^[1]

li diros al vi cent aliajn samspecajn historiojn, kiujn li sonĝis^[2];

vi havas la arogantecon rakonti al mi centon da malsaĝaj historioj!^[2].

Samsencaĵoj

[1] sociologio

[2] analoj, kroniko

[3] aventuro

Kontraŭvortoj

[1] sentempeco

Hiperonimoj

[1] scienco

Hiponimoj

[1] dato

Esprimoj (parolturnoj)

[1]

Derivaĵoj

historia

historieco

historieto. Mallonga historia anekdoto.

historiisto. Sciencisto pri historio: Tucidido estis la plej granda helena historiisto.

antaŭhistorio = prahistorio 2 kaj 3.

prahistorio

[1] Studo de la originoj: la prahistorio de Tero.

[2] Periodo de tempo inter la ekhomiĝo kaj la apero de skribaj dokumentoj.

[3] La responda scienco. ☞ paleolitiko, mezolitiko, neolitiko.

[4] prahistoria. Rilata al la prahistorio: la prahistoriaj civilizacioj, bestoj.

[5] prehistorio = prahistorio 2 kaj 3.

protohistorio

[1] Transira periodo inter prahistorio kaj historio, kiam ekzistis nur nerektaj skribaj dokumentoj pri la koncernaj homaj socioj.

[2] La responda scienco.

arthistorio. Parto de la historio, kiu studas la evoluon de la arto.

literaturhistorio. Scienco, pri la esploro de la historio kaj kondiĉoj de la literaturo aŭ tra la tempo en unu lando, aŭ en pluraj landoj je la sama epoko (kompara literaturhistorio).

mondhistorio. Speco de historio, kiu prezentas la disvolviĝon de la homa civilizo sur la tuta tero kaj ne en unu lando aŭ nacio aparte.

naturhistorio (ark.) = natursciencoj.

religihistorio. Studo pri la estiĝo kaj evoluo de la diversaj religioj.

Tradukoj

   

angla: [1, 2] history → en; [3] story → en, tale → en; [4] concern → en araba: [1, 2] تاريخ → ar tārīḫ; [3] قصة → ar Qissah azerbajĝana: [1, 2] tarix balia: [3] satua bulgara: [1, 2] история istórija ina; [3] разказ raskás vira ĉina: [3] 故事 → zh gùshi ĉina: ĉina (tradicia): [1, 2] 歷史 → zh lìshǐ ĉina (simpligita): [1, 2] 历史 → zh lìshǐ dana: [1] historie → da komuna estona: [1] ajalugu feroa: [1–3] søga → fo ina finna: [1, 2] historia → fi; [3] tarina → fi, satu → fi; [4] juttu → fi franca: [1–4] histoire → fr; [3] conte → fr germana: [1] Geschichte → de ina, Historie → de ina Bavara: [1-4] Gschicht Ŝveba: [1–4] Gschicht vilamovica: [1–3] gyśicht ina greka: [1–4] ιστορία → el istoría ina gronlanda: [1] oqaluttuarisaaneq; [3] oqaluttuaq indonezia: [1, 2] sejarah → id; [3] cerita → id Interlingvao: [1–2] historia → ia irlanda: [1] Stair islanda: [2] sagnfræði → is itala: [1–3] storia → it ina

japana: [1, 2] 歴史 → ja れきし, rekishi; [3] 昔話 → ja むかしばなし, mukashibanashi, 物語 → ja ものがたり, monogatari; [4] 事 → ja こと, koto jida: [1–3] געשיכטע → yi geshikhte ina kartvela: [1, 2] ისტორია → ka istoria; [3, 4] ამბავი → ka ambavi kataluna: [1–3] història ina Ŝablono:swb: [3] kiswa kurda: [1, 2] dîrok ina; [3, 4] çîrok latva: [1] stāsts malta: [1] storja ina nederlanda: [1–4] geschiedenis → nl ina; [3, 4] historie → nl norvega: libroparola norvega: [2] historie → sv vira, ina okcitana: [1–3] istòria → oc ina pola: [1–3] historia → pl ina portugala: [1] conto → pt; [1, 2] história → pt ina; [3] estória → pt rumana: [1, 2] istorie → ro ina; poveste → ro ina rusa: [1, 2, 4] история → ru ina; [3] рассказ → ru vira sveda: [1–4] historia → sv komuna; [3] berättelse → sv komuna hispana: [1–3] historia → es ina ĉeĥa: [1] dějiny → cs ina multenombro, historie → cs ina; [2] historie → cs ina, dějepis → cs vira; [3] historka → cs ina, příběh → cs vira turka: [1, 3] hikâye → tr; [2] tarih → tr; [4] mesele → tr, sorun → tr ukraina: [1] історія → uk istorija hungara: [1, 2] történelem → hu; [3] történet → hu vjetnama: [1, 2] lịch sử → vi

Referencoj kaj literaturo

•  "reta-vortaro.de" historio
• Ĉefred. G. Waringhien, Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (PIV), SAT: Paris, 2005 -- kapvorto "historio".
• Tatoeba, la fraza tradukvortaro, frazoj kun tradukoj al aliaj lingvoj "historio"
• La Simpla Vortaro, „historio“.
• Majstro, la Esperanta multlingva tradukvortaro: „historio“.

1. El unu el eldonoj, konataj kiel PV,PIV,PIVS,NPIV:
   "Plena Vortaro Esperanto-Esperanta kaj Esperanto-Franca", aŭt. Boirac, Émile, eld. Hachette, Parizo kaj Darantière, Diĵono, 1909-1911 (3 v.)
   "Plena vortaro de esperanto", aŭt. E. Grosjean-Maupin kaj aliaj, eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, Parizo, 1930 (517 p.)
   "Plena vortaro de esperanto", aŭt. E. Grosjean-Maupin kaj aliaj, eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, Parizo, 1934 (512 p.)
   "Plena Vortaro De Esperanto" (Kvina Eldono), eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, 1956
   "Plena vortaro de esperanto", aŭt. E. Grosjean-Maupin kaj aliaj, eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, Parizo, 1960 (511+63 p.)
   "Plena vortaro de esperanto kun suplemento", eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, 1964 (511 + 63 p.)
   "Plena vortaro de esperanto kun suplemento", eld. Esperanto League for North Amer, 1980, ISBN-10:0685716058/ISBN-13:978-0685716052
   "Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto", eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, 1970, Parizo (1299 p.) Google books
   "Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto" (Dua eldono), eld. Sennacieca Asocio Tutmonda, 1977 (1303 p.) Google books
   "Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto", eld. French & European Pubns, 1981 (1303 p.), ISBN-10:082884674X/ISBN-13:978-0828846745, Google books
   "Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto kun Suplemento", Sennacieca Asocio Tutmonda, 1987, Parizo (1350 p.), ISBN-10:‎2950243215/ISBN-13:‎978-2950243218, Google books
   "La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto"/PIV2/PIV2002, eld. Sennacieca asocio tutmonda, 2002 (1265 p.), ISBN-10:2950243258/ISBN-13:978-2950243256, Google books
   "Plena ilustrita vortaro de esperanto 2005"/PIV2005, Sennacieca Asocio Tutmonda, 2005 (1265 p.), ISBN-10:2950243282/ISBN-13:978-2950243287, Google books
   "Plena ilustrita vortaro de Esperanto 2020", Sennacieca Asocio Tutmonda, 2020, Parizo (1267 p.), ISBN-10:2952892237/ISBN-13:978-2952892230, Google books
2. El la verkaro de L.L. Zamenhof
3. El la verkaro de Antoni Grabowski.