Stanisław Herman LEM (naskita la 12-an de septembro 1921 en Lvivo; mortinta la 27-an de marto 2006 en Krakovo) estis pola verkisto de satira kaj filozofiema sciencfikcio. Liajn librojn oni tradukis en 41 lingvojn. Vendiĝis pli ol 27 milionoj da ekzempleroj.
Vivo
Lem naskiĝis en Lvovo (tiam en Pollando, nun en Ukrainio) kiel filo de la kuracisto Samuel Lem kaj Sabina Woller. Li studis medicinon en la Universitato de Lvovo kaj la Jagelona Universitato en Krakovo, sed interrompis la studadon pro la invado de la nazioj dum la dua mondmilito. Poste Lem laboris kiel aŭtoriparisto kaj veldisto, kaj aniĝis al la kontraŭgermana rezistantaro. En 1946 Lem transloĝiĝis al Krakovo kaj finis sian studadon. Li laboris kiel helpanto en scienca esplorejo kaj komencis verki novelojn dum la libertempo.
Stilo
La verkado de Lem estas karakterizita per amaso da originalaj ideoj. Krome, lia verkado karakteriziĝas per granda diverseco kaj inkluzivas multajn humurajn verkojn (inkluzive en la rakontkolektoj, La Cyberiada, kaj Opowiesci o pilocie Pirxie (la spaca piloto Pireksi) ĝis plej seriozaj verkoj, kiel Solaris. malgraŭ la granda diverseco, oni povas konstati el tio, kio estas ofta en liaj verkoj, ke ili havas apartan filozofian elementon.
Agnoskoj
Li estis premiita per honora membriĝo al la asocio Science Fiction and Fantasy Writers of America (SFWA) en 1973, sed la premio estis forprenita en 1976 pro liaj komentoj pri lastatempa sciencfikcia literaturo; li priskribis ĝin kiel malplene elpensitan, aĉe verkitan, kaj zorgantan pli multe pri vendokvanto ol pri ideoj aŭ literatura novigo. SWFA poste proponis al li normalan membriĝon, sed tion li rifuzis.
Stanisław Lem estis kavaliro de la Ordeno de Blanka Aglo, la plej alta ŝtata honorigo de la Pola Respubliko.
Multaj liaj verkoj estis adaptitaj al filmoj.
Verkaro
En Esperanto aperis 2021 traduko de la romano Solaris, tradukita de Przemysław Wierzbowski kaj la Bjalistoka Esperanto-Societo, ISBN 978-83-962222-0-6. Aperis ankaŭ filma versio de Solaris, sed sen subtekstoj en Esperanto.
| Jaro | Esperanta titolo pola titolo |
Enhavo | Eldonejo | Rimarkoj | Eldonkvanto | Ligilo |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1951 | Astronaŭtoj Astronauci |
Sciencfikcia romano | Czytelnik | La unua romano laŭ libroforma eldonjaro Kovrilo: Jan Miklaszewski; ilustraĵoj: Bolesław Penciak |
10 370 | |
| Jaĥto „Paradise”. Teatraĵo en kvar aktoj Jacht „Paradise”. Sztuka w czterech aktach |
Teatraĵo | Czytelnik | Kunaŭtoro: Roman Hussarski Kovrilo: Jan Miklaszewski |
4 370 | ||
| 1954 | Sezamo kaj aliaj rakontoj Sezam kaj inne opowiadania |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Iskry | Kovrilo: Jan Młodożeniec | 20 000+176 | |
| 1955 | Neperdita tempo Czas nieutracony |
realisma romano (trilogio) | Wydawnictwo Literackie | La unua parto de trilogio (planita kiel memstara romano) finita en septembro 1948, do la unua romano verkita de la aŭtoro, sed eldonita (kun postaj du partoj kaj cenzuristaj modifoj) en 1955 | 10 000+175 | |
| La Magelana Nubo Obłok Magellana |
Sciencfikcia romano | Iskry | Kovrilo: Jan Młodożeniec | 20 000+205 | ||
| 1957 | Dialogoj Dialogi |
Futurologiaj-filozofiaj eseoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo: Kazimierz Mikulski Wydanie rozszerzone: 1972 r. |
3 000+205 | |
| Stela taglibro Dzienniki gwiazdowe |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Iskry | Kovrilo: Marian Stachurski Ŝanĝitaj kaj vastigitaj eldonoj: Wydawnictwo Literackie 1966, Czytelnik 1971 |
20 000+205 | ||
| 1959 | Edeno Eden |
Sciencfikcia romano | Iskry | Kovrilo: Maciej Hibner | 20 000+250 | |
| Invado el Aldebarano Inwazja z Aldebarana | Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Obwoluta: Daniel Mróz | 10 000+205 | ||
| Krimesploro Śledztwo |
Detektiva romano | Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | Kovrilo: Antoni Boratyński | 50 000 | ||
| 1961 | Libro de robotoj Księga robotów |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Iskry | Ilustraĵoj kaj kovrilo: Daniel Mróz | 10 000+250 | |
| Taglibro trovita en bankuvo Pamiętnik znaleziony w wannie |
Sciencfikcia romano | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Daniel Mróz | 10 000+253 | ||
| Reveno el la steloj Powrót z gwiazd |
Sciencfikcia romano | Czytelnik | Kovrilo: Marian Stachurski | 20 250 | ||
| Solaris | Sciencfikcia romano | Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | Kovrilo kaj librokovraĵo: Konstanty Maria Sopoćko | 10 000 | ||
| 1962 | Enorbitiĝo Wejście na orbitę |
Eseoj kaj literaturaj publicaĵoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo: Zofia Darowska | 2 500+253 | |
| 1963 | Luna nokto Noc księżycowa |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj kaj scenaroj de televidaj spektakloj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Daniel Mróz | 10 000+251 | |
| 1964 | Fabeloj de robotoj Bajki robotów |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj ilustraĵoj: Szymon Kobyliński | 7 000+290 | |
| La Nevenkebla kaj aliaj rakontoj Niezwyciężony i inne opowiadania |
La etromano La Nevenkebla kaj kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | 10 000+290 | |||
| Summa technologiae | Filozofiaj-futurulogiaj eseoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo: Daniel Mróz Pligrandigitaj eldonoj: Wydawnictwo Literackie 1967, Wydawnictwo Lubelskie 1984 |
3 000+251 | ||
| 1965 | Ciberiado Cyberiada |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj ilustraĵoj: Daniel Mróz | 10 000+290 | |
| Ĉasado Polowanie |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo: Daniel Mróz | 7 000+290 | ||
| 1966 | La Alta Kastelo Wysoki Zamek |
Membiografia romano | Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | Kovrilo: Piotr Borowy | 20 000+300 | |
| 1968 | Filozofio de hazardo Filozofia przypadku |
Filozofiaj eseoj, literaturaj publicaĵoj | Wydawnictwo Literackie | Librokovraĵo laŭ ideo de Stanisław Lem: Barbara Konarzewska Ŝanĝitaj eldonoj: 1975 kaj 1988 |
3 000+283 | |
| La Mastra Voĉo (Głos Pana) |
Sciencfikcia romano | Czytelnik | Kovrilo kaj librokovraĵo: Andrzej Heidrich | 10 280 | ||
| Rakontoj pri la piloto Pirks (Opowieści o pilocie Pirxie) |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Andrzej Heidrich | 20 000+283 | ||
| 1970 | Sciencfikcio kaj futurologio Fantastyka kaj futurologia |
Futurologiaj-filozofiaj eseoj, literaturaj publicaĵoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Barbara Konarzewska Ŝanĝita eldono: 1972 |
5 000+283 | |
| 1971 | Sendormeco Bezsenność |
Kongres futurologiczny kaj kvar sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Daniel Mróz | 30 283 | |
| Perfekta vakuo Doskonała próżnia |
Recenzoj de neekzistantaj libroj | Czytelnik | Kovrilo kaj librokovraĵo: Andrzej Heidrich | 20 290 | ||
| 1973 | Imaginara grando Wielkość urojona |
Kolekto de antaŭparoloj por neekzistantaj libroj | Czytelnik | Kovrilo laŭ projekto de Stanisław Lem | 30 290 | |
| 1975 | Diskursoj kaj skizoj Rozprawy kaj szkice |
Eseoj kaj literaturaj publicaĵoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Barbara Konarzewska Serio Elektitaj Verkoj (Dzieła wybrane) |
10 000+283 | |
| Hospitalo de la Transfiguriĝo Szpital przemienienia |
Realisma romano | Czytelnik | La unua parto de la trilogio Neperdita tempo, unue planita kiel memstara romano. En 1975 unuafoje eldonita sola, sen cenzuristaj modifoj aldonitaj al la antaŭaj eldonoj. Grafika prilaboro: Jan Miklaszewski |
20 290 | ||
| La Alta Kastelo. Junaĝaj poemoj Wysoki Zamek. Wiersze młodzieńcze |
La membiografia romano La Alta Kastelo kaj poemoj el la junaĝo | Wydawnictwo Literackie | La poemoj antaŭe aperis en la semajngazeto Tygodnik Powszechny en la jaroj 1947–48. Kovrilo kaj librokovraĵo: Barbara Konarzewska. Serio Elektitaj Verkoj (Dzieła wybrane) |
40 000+283 | ||
| 1976 | Kataro Katar |
Detektiva romano | Wydawnictwo Literackie | 100 000+283 | ||
| Masko Maska |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj kaj scenaroj de televidaj spektakloj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Barbara Paleta | 40 000+283 | ||
| 1979 | Ripeto Powtórka |
Sciencfikcia rakonto kaj scenaroj de radioprogramoj | Iskry | Grafika prilaboro: Andrzej Hałajkiewicz Serio Fantastyka-Przygoda |
50 000+300 | |
| 1981 | Golemo 14 Golem XIV |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Wydawnictwo Literackie | 80 000+350 | ||
| 1982 | Surloka esploro Wizja lokalna |
Sciencfikcia romano | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo kaj librokovraĵo: Włodzimierz Targosz | 50 000+350 | |
| 1984 | Provoko Prowokacja |
Recenzoj de neekzistantaj libroj | Wydawnictwo Literackie | 50 000+350 | ||
| 1986 | Biblioteko de la 21-a jarcento Biblioteka XXI wieku |
Recenzje nieistniejących książek | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski | 100 000+350 | |
| 1987 | Fiasko | Sciencfikcia romano | Wydawnictwo Literackie | La lasta romano de Lem | 100 000+283 | |
| Paco sur la Tero Pokój na Ziemi |
Sciencfikcia romano | Wydawnictwo Literackie | 100 000+283 | |||
| 1993 | Utiligita drako Pożytek ze smoka |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Pola Societo de Libroeldonistoj kaj la eldonejo VERBA | Kovrilo: Michał Urbański | ||
| 1994 | Homo el Marso Człowiek z Marsa |
Sciencfikcia romano | Niezależna Oficyna Wydawnicza „Nowa” | La unua oficiala libroforma eldono. Unue aperis en 1946 en partoj, en la gazeto Nowy Świat Przygód; en la 1980-aj jaroj du fojojn eldonita fanzine. Postparolo: Jerzy Jarzębski | ||
| 1995 | Plaĉa tempo Lube czasy |
Kolekto de felietonoj publikigitaj en Tygodnik Powszechny en la jaroj 1994–95 kadre de la serio La mondo laŭ Lem | Znak | Elekto: Tomasz Fiałkowski; grafika prilaboro: Wojciech Kołyszko | ||
| 1996 | Sex Wars | Kolekto de felietonoj kaj eseoj | Nowa | Grafika prilaboro: Małgorzata Śliwińska Ŝanĝita kaj plivastigita eldono: Wydawnictwo Literackie 2004 |
||
| Sekreto de ĉina paco Tajemnica chińskiego pokoju |
Kolekto de eseoj publikigitaj en la gazeto PC Magazine | Societo de Aŭtoroj kaj Eldonistoj de Sciencaj Verkoj Universitas | Kovrilo: Jacek Szczerbiński | |||
| Enigmo. Rakontoj Zagadka. Opowiadania |
Kolekto de sciencfikciaj rakontoj | Interart | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Roman Kirylenko; Serio Verkoj (Dzieła) |
|||
| 1997 | Truita tuto Dziury w całym |
Kolekto de felietonoj publikigitaj en Tygodnik Powszechny en la jaroj 1995–97 kadre de la serio La mondo laŭ Lem | Znak | Elekto: Tomasz Fiałkowski; grafika prilaboro: Wojciech Kołyszko | ||
| 1999 | Megabita bombo Bomba megabitowa |
Kolekto de eseoj publikigitaj en la gazeto PC Magazine | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec | ||
| 2000 | Momento (Lem) Okamgnienie |
Kolekto de eseoj | Wydawnictwo Literackie | Kovrilo: Marek Pawłowski | ||
| Przekładaniec | Kolekto de scenaroj por filmoj, televidaj kaj radiaj spektakloj | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec Serio Kolektitaj Verkoj (Dzieła zebrane) |
|||
| 2001 | Diktaĵoj aŭ… Dyktanda czyli… |
Modeloj de diktaĵoj por nevo de la edzino | Przedsięwzięcie Galicja | |||
| 2002 | Listy albo opór materii | Elektitaj leteroj de Lem al diversaj homoj kaj institucioj | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec | ||
| 2003 | Dilemoj Dylematy |
Kolekto de felietonoj | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec | ||
| Mia opinio pri literaturo Mój pogląd na literaturę |
Eseoj kaj literaturaj publicaĵoj | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec Serio Kolektitaj Verkoj (Dzieła zebrane) |
|||
| 2004 | Kurtcirkvitoj Krótkie zwarcia |
Elekto de felietonoj publikigitaj en Tygodnik Powszechny en la jaroj 1994–2004 | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec Serio Kolektitaj Verkoj (Dzieła zebrane) |
||
| 2005 | La 1940-aj jaroj. Diktaĵoj Lata czterdzieste. Dyktanda |
Debutaj rakontoj kaj poemoj el la 1940-aj jaroj, kaj Diktaĵoj aŭ… | Wydawnictwo Literackie | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Tomasz Lec Serio Kolektitaj Verkoj (Dzieła zebrane) |
||
| 2006 | Raso de rabobestoj. Lastaj tekstoj Rasa drapieżców. Teksty ostatnie |
Elekto de felietonoj publikigitaj en Tygodnik Powszechny en la jaroj 2005–2006 | Wydawnictwo Literackie | Wybór kaj posłowie: Tomasz Fiałkowski; kovrilo: Przemysław Dębowski | ||
| 2009 | Homo el Marso. Junaĝaj rakontoj. Poemoj Człowiek z Marsa. Opowiadania młodzieńcze. Wiersze |
La romano Homo el Marso, rakontoj kaj poemoj el la kolekto La 1940-aj jaroj. Diktaĵoj kaj la rakonto Siostra Barbara | Agora SA | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Krystian Rosiński; Kolekto Biblioteko de Gazeta Wyborcza |
||
| Fuŝita krimromano Sknocony kryminał |
La nefinita krimromano Fuŝita krimromano, la dramo Radikoj. Pluraktaj drramoj kaj Diktaĵoj aŭ… | Agora SA | Postparolo: Jerzy Jarzębski; kovrilo: Krystian Rosiński; Kolekto Biblioteko de Gazeta Wyborcza |
|||
| 2011 | Leteroj Leteroj |
Korespondaĵoj de Lem kun Sławomir Mrożek el la jaroj 1956–1978 | Wydawnictwo Literackie | Kunaŭtoro: Sławomir Mrożek; antaŭparolo: Jerzy Jarzębski | ||
| 2013 | Gloro kaj Fortuno Sława kaj Fortuna |
Korespondaĵoj de Lem kun Michael Kandel el la jaroj 1972–1987 | Wydawnictwo Literackie | En la libro troviĝas nur leteroj de Lem; antaŭparolo: Jerzy Jarzębski | ||
| 2016 | Planedo de LEM Planeta LEMa. Felietony ponadczasowe |
Elekto de felietonoj | Wydawnictwo Literackie | Elekto: Wojciech Zemek; postparolo: Jerzy Jarzębski | ||
| 2017 | Ĝardeno de obskuro kaj aliaj rakontoj Ogród ciemności kaj inne opowiadania |
Kolekto de rakontoj | Wydawnictwo Literackie | Elekto: Tomasz Lem; postparolo: Jerzy Jarzębski | ||
| 2018 | Doloras nur tiam, kiam mi ridas… Boli tylko, gdy się śmieję… |
Korespondaĵoj kun Ewa Lipska | Wydawnictwo Literackie | Kunaŭtoroj: Ewa Lipska kaj Tomasz Lem | ||
| 2018 | Diablo kaj ĉefverko Diabeł kaj arcydzieło |
Elekto de eseoj | Wydawnictwo Literackie | Elekto: Wojciech Zemek; postparolo: Jerzy Jarzębski |
En Esperanto aperis
- Rakontoj el Ciberiado (Cyberiada):
- La maŝino de Trurl (Elektrybałt Trurla) – tradukis Zbigniew Sienkiewicz en Pola Esperantisto 1-2, 1982.
- La maŝino de Trurl – tradukis el la pola Jerzy Wałaszek[1].
- Kiel la mondo saviĝis (Jak ocalał świat) – traduko de Matthew McLauchlin de la angla traduko el la pola fare de Michael Kandel. 2002[1].
- La granda batado. – tradukis el la pola Jerzy Wałaszek[1].
- La maŝino de Trurl (Elektrybałt Trurla) – tradukis Zbigniew Sienkiewicz en Pola Esperantisto 1-2, 1982.
- El la rememoroj de Ijon Tichy. Novelo el la ciklo Stelaj taglibroj (Dzienniki gwiazdowe). Tradukis Zbigniew Sienkiewicz. En: Sferoj 1. – Santander: Grupo Nifo, 1983[1].
- Luna nokto – sciencfikcia teatraĵo. Tradukis el la pola Valentin Melnikov. 1998[3].
- Surloka esploro (Wizja lokalna) – traduko de Jurij Finkel de la rusa traduko el la pola fare de K. Duŝenko. 2001[4].
- Elektitaj rakontoj – tradukis el la pola Jerzy Wałaszek.
- Solaris – tradukis el la pola Przemysław Wierzbowski. La 12-an de septembro 2021 Bjalistoka Esperanto-Societo lanĉis Esperanto-tradukon de la romano.[5]
Referencoj
Eksteraj ligiloj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
