From Wikipedia, the free encyclopedia
Robert BOYLE ([RO-bert bojl]; n. 25-an de januaro 1627, m. 30-an de decembro 1691) estis irlanda kemiisto kaj fizikisto, kiu eldonis la seman verkon The Sceptical Chymist (La Skeptika Ĥemiisto) en 1661. Li formulis la leĝon de Boyle en 1662. Li estis pioniro rilate al uzado de eksperimentado kaj scienca metodo.
Boyle dubis la alĥemian bazon de la tiuepoka kemia teorio, kaj li instruis, ke la uzinda celo de kemio estis determini la konsistaĵojn de substancoj. Li kreis la vorton analysis (analizon), kaj multaj el la reakcioj daŭre uzataj en kvalita eksperimentado estis konataj al li. Li enkondukis certajn plant-ekstraktojn, lakmuson notinde, por indiki acidojn kaj alkalojn. Li estis ankaŭ la unua kemiisto kolekti specimenon da gaso.
Boyle naskiĝis en Lismore, Graflando de Waterford, Irlando. Li vivis en Oksfordo, Anglio de 1654 ĝis 1668, kaj poste en Londono. Kiel studento li aliĝis grupon kies celo estis kulturi la 'novan filozofion'; tio ĉi fariĝis la Reĝa Societo en 1662.
Li lernis la hebrean, grekan kaj sirian lingvojn por akceli liajn studojn de la Biblio, kaj li dotis la Prelegojn de Boyle por defendi Kristanismon.
Boyle montris, ke masaĵoj ŝanĝas peze laŭ la varianta flosigemeco de la atmosfero. Tiuj ĉi trovaĵoj eldoniĝis en The Spring of Air en 1660.
En The Sceptical Chymist li alvenis la vidpunkton, ke materio baze kunmetiĝas el 'korpuskloj' de diversaj specoj kaj grandecoj, kiuj povas ordiĝi laŭ grupoj, kaj ke ĉiu grupo konsistigas kemian substancon. Li sukcese distingis inter miksaĵoj kaj kombinaĵoj, kaj li montris, ke la kvalitoj de kombinaĵo povas malsamegi kun la kvalitoj de ties partoj.
En 1667 Boyle estis la unua homo studi la fenomenon de bioluminesko, kiam li montris, ke fungoj kaj bacterioj bezonas aeron (oksigenon) por lumineski, mallumiĝante en vakuo kaj relumiĝante kiam oni reenlasas aeron. Oni ankaŭ povas krediti lin kun la elpenso de la unua alumeto, en 1680.
Kvankam lia ĉefa graveco estas kemie, Boyle plenumis multajn gravaĵojn en fiziko, ekzemple la leĝon de Boyle, la rolon de aero en son-propagado, la ekspancian forton de frostiĝanta akvo, la refraktajn povumojn de kristaloj, la densecon de likvaĵoj, elektron, koloron, hidrostatikon, kaj tiel plu.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
