Nanaja lingvo estas lingvo de nanajoj. Ĝi apartenas al tungus-manĉura lingvaro. Aliaj (malnovaj, sed uzataj) nomoj de nanaja lingvo estas golda, hugjena, hedzena, taza ktp. En la ĉina-rusa landlima regiono en apudeco de Birobiĝano vivas (2012) ankora dekmil personoj, de kiuj nur 4 mil, ĉefe maljunuloj, ankoraŭ scipovas la lingvon[1].
| Nanaja lingvo | |
| lingvo • moderna lingvo | |
|---|---|
| Central Tungusic | |
| Parolantoj | 1 390 |
| Skribo | cirila alfabeto, Nanai alphabet |
| Lingva statuso | 4 severe endanĝerigita |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-3 | gld |
| Glottolog | nana1257 |
| Angla nomo | Nanai |
| Franca nomo | nanaï |
Nanaja lingvo estas uzata en kelkaj disaj regionoj, kiuj preskaŭ ne havas interkomunikiĝon. Pro tio, multaj dialektoj aperis.
- Apud Amuro kaj en sudaj partoj de Ĥabarovska regiono oni parolas aron de amuraj dialektoj: najĥina, ĝujena, bolona, ekonja ktp.
- Inter riveroj Kur kaj Urmi en Ĥabarovska regiono estas parolata la ege aparta kur-urmia dialekto
- En Ĉemara regiono estas uzata bikina dialekto
- En Ĉinio oni parolas sungarian dialekton. Ĝi estas parolata en provinco Hejlongĝjango, kie nanajoj, konataj kiel heĉje (赫哲族) vivas en Tunĝana (同江) kaj Fujanga (抚远) regionoj de Gjamusi (佳木斯, Jiamusi) kaj en Ĝaŭheja (饶河) regiono de Ŝŭangjaŝan (双鸭山, Shuangyashan) [2]
En Rusio plej pura nanaja lingvo ekzistas en Nanaja distrikto de Habarovska regiono pro plej forta kaj aktiva lingvokomunumo, kiu eldonas librojn kaj lernolibrojn en la nanaja, kaj danke al nacia leĝa statuso de distrikto, kiu malebligas saboton far Rusia registaro.
Unuaj libroj en la nanaja (tiam nomata golda) lingvo estas eldonitaj en 1880-aj jaroj. Tio estis precipe libroj pri religio. Por tiuj libroj oni uzis alfabeton surbaze de tiama rusa skribo. Uzataj estis literoj а, б, в, г, д, е, ё, и, і, й, к, л, м, н, о, п, р, с, т, у, х, ч, ы, ь, э, ю, я kaj ligaturoj ҥ kaj дж[3].
En 1920-aj jaroj en Sovetunio aperis emo krei alfabetojn por lingvoj de sovetaj popoloj. Tiam plejparto de tiaj alfabetoj estis kreita surbaze de latina skribo, ĉar la registaro strebas al monda revolucio kaj kredis ke unuigita latinida skribo helpos interkomprenon inter proletaroj de diversaj nacioj. Malgraŭ tio, unua nanaja aboco, kiu aperis en 1928, estis kreita far Ĥabarovska entuziasmuloj kaj baziĝis sur la cirila: Аа, Бб, Ww, Гг, Hh, Дд, Ее, Ёё, Ӡӡ, Ǯǯ, Ии, Йй, Кк, Ll, Łł, Мм, Нн, Ҥҥ, Оо, Ӧӧ, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Фф, Хх, Чч, Čč, Ээ, Юю, Яя, Ыы, Ьь[4]
En 1929 estis eldonita alia aboco, kiu jam havis ofician latinidan alfabeton: Aa, Bb, Cc, Dd, Zz, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Kk, Ll, Mm, Nn, Ŋŋ, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Tt, Uu, Ww, Yy[5]
En 1931 la alfabeto estis ŝanĝita laŭ aperinta standardo por Nordaj lingvoj kaj aspektis jene[6]:
| А а | B b | C c | Є є | D d | Е е | Ə ə | F f |
| G g | H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n |
| Ņ ņ | Ŋ ŋ | O o | P p | R r | S s | T t | U u |
| W w | Z z | Ʒ ʒ |
En 1937-1938 jaroj, pro ŝanĝo de politiko el koncepto de monda revolucio al socialismo en aparta lando, oni komencis krei novajn alfabetojn por ĉiuj lingvoj de Sovetunio surbaze de rusa alfabeto. Por la nanaja oni kreis alfabeton kiu enhavis ĉiujn 33 rusajn librojn kaj digrafon нг. Tiu alfabeto estas uzata ĝis nun. Ekde antaŭnelonge oni ankaŭ uzas literon Ӈ ӈ, kaj makronojn por longaj vokaloj.
Entute estas 11883 nanajoj en la mondo, el kiuj 8940 loĝas en Ĥabarovska regiono[7]. Sed en Ĥabarovska regiono nur ĉ. 100-150 uzas nanajan lingvon en ĉiutaga vivo. En nanaja arealo ĝenerala parto de nanajoj en loĝantaro estas ĉ. 30%. Nur en tri vilaĝoj - Ĝuen, Ulika kaj Dada - nanajoj havas 90% aŭ pli de la loĝantaro, en aliaj partoj de regiono ili havas ege malpli grandan parton[8]. Nanajoj loĝas dise kaj ofte nanajaj familioj estas izolaj de aliaj nanajoj. Pro tio nanajoj, aparte pli junaj el ili, ne emas uzi nanajan lingvon. Plejparto de nanaj-parolantoj aĝas pli ol 40 jaroj, kaj eĉ ili emas paroli ruse kiam ili parolas kun samaĝaj aŭ pli junaj homoj. Nanajan ili uzas nur kiam parolas kun oldaj nanajoj de 70 jaroj aŭ pli.
En 7 vilaĝoj ekzistas lernejoj, kie nanaja estas instruita kiel fremda lingvo. Standarda instru-horaro en tiaj lernejoj inkluzivas 1-2 horojn de nanaja lingvo po semajno. La instruprogramo de nanaja lingvo komencas en unua studjaro (kiam la infanoj aĝas ĉ. 7-8 jaroj) kaj daŭras inter 4 kaj 10 jarojn. Krome, en vilaĝoj Belgo, Niĵnie Ĥalbi kaj Verĥnjaja Okon ekzistas eksperimenta instruprogramo de nanaja lingvo, laŭ kiu nanaja lingvo estas instruita ekde unua ĝis naŭa jaro preskaŭ en ĉiu lerneja tago.
Por la lingvo ekzistas lernolibroj, aroj de fabeloj kaj literaturo (plejparte, tradukita). Sed lernejoj ne havas sufiĉe da instru-materialoj kaj teknologioj. Ankaŭ, infanoj ofte ne estas sufiĉe motivitaj por lerni la lingvon. La lernolibroj je granda parto estas aroj de gramatikaĵoj por denaskaj parolantoj. Tio ne tre taŭgas se la lernantoj ne regas la lingvon aŭ ne havas sufiĉe altan nivelon. Alia problemo estas ke instruprogramo plejparte celas instrui legan/skriban rutinon, kio estas grande senutila, ĉar ekzistas nur kelkdek eldonoj en la nanaja (kaj el ili nur ĉ. dek estas sufiĉe facile atingeblaj). Parola lingvo estas preskaŭ ne instruata.
Pro tio ĉio, malgraŭ ĉiuj provoj, estonto de nanaja lingvo estas malklara. Ofte oni dubas, ke la lingvo travivos. Aperas ankoraŭ unufoje po monato gazeto en la nanaja lingvo, sed la lasta radiostacio haltis elsendi nanaje en 2014[1].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
