Kamboĝa Genocido
amasmurdo kontraŭ ĉ. 1,5–3 milionoj da kamboĝanoj, fare de la reĝimo de Ĥmeroj Ruĝaj, ekde 1975 ĝis 1979 From Wikipedia, the free encyclopedia
amasmurdo kontraŭ ĉ. 1,5–3 milionoj da kamboĝanoj, fare de la reĝimo de Ĥmeroj Ruĝaj, ekde 1975 ĝis 1979 From Wikipedia, the free encyclopedia
La kamboĝa genocido estis genocido kiu okazis en la lando dum la regado de la Ruĝaj Kmeroj kaj ilia gvidanto Pol Pot, inter la jaroj 1975 ĝis 1979, en kiu ĉirkaŭ 1,7 milionoj da civiluloj estis murditaj. La genocido finiĝis nur post la milita transpreno de Kamboĝo fare de Vjetnamio.
Jura proceso estis farita kontraŭ kelkaj el tiuj implikitaj en pluraj kazoj. Ekzemple, en 2018, komuna tribunalo de UN kaj Kamboĝo kondamnis du altrangajn oficistojn de la reĝimo de la Ruĝaj Kmeroj pro genocido kaj la juĝistoj determinis ke la Ruĝaj Kmeroj adoptis politikon de intenca damaĝo al la Ĉamoj kaj la vjetnamanoj por krei " ateisman kaj homogenan socion" [1][2][3][4].
Dum ĉirkaŭ mil jaroj Kamboĝo estas regata de hereda monarkio. La 18-an de marto 1970, la reganto de Kamboĝo, princo Norodom Sianuk, estis senpovigita, kaj por-usona generalo nomita Lon Nol venis al potenco. La puĉo estis iniciatita kaj sponsorita de la CIA. La intereso de Usono en la regulo de Lon Nol ekestiĝis de iliaj interesoj en la Vjetnama milito. La nova reganto prirezignis la politikon de neŭtraleco kiu karakterizis Kamboĝon ĝis tiam, kaj komencis helpi Usonon en ĝia batalo kontraŭ la Sud-Vjetnama Nacia Liberiga Fronto (Viet Cong) kaj la Nord-Vjetnama Armeo (Popola Armeo de Nord-Nord-Vjetnama, akronime PANV), en la Vjetnama milito. Dum la milito, proksimume duona miliono da kamboĝanoj (ĉirkaŭ 8% de la populacio) estis mortigitaj, signifa nombro da ili mortis en sendistingaj usonaj bombadoj kiuj celis detrui la provizvojojn de la vjetnamaj trupoj kiuj krucis de Kamboĝo al Vjetnamio [5][6]. La rezulto estis ke centoj da miloj da rifuĝintoj de tiuj areoj fuĝis al la grandurboj, kreante troloĝatecon, malsaton kaj malriĉecon. Lon Nol, kiu kunlaboris kun la usonanoj, estis nepopulara reganto, kaj la potenco de la ribelantoj de la Ruĝaj Kmeroj altiĝis. Dum tiuj jaroj, Kamboĝo travivis brutalan civitan militon inter la fortoj de la armereĝimo de generalo Lon Nol, apogita de Usono, kaj la komunistaj Ruĝaj Kmeroj gerilmovado.
La " Komunista Partio de Kamboĝo" estis fondita en la fruaj 1950-aj jaroj. Komence de ĝia agado, la partio estis subigita al la Komunista Partio de Vjetnamio. En la 1970-aj jaroj la partio adoptis la nomon "Demokratia Partio de Kampuĉeo" (Kampuĉeo estas alternativa literumo por Kamboĝo), sed estis nomita la Ruĝaj Kmeroj (france Khmers rouges) [7]. La kmeroj estas la antikvaj homoj (indiĝenoj) de Kamboĝo, kiuj establis imponan imperion, la Kmera imperio, sekve de siaj kulturaj kaj armeaj atingoj ekde la 9-a ĝis la 15-a jarcento. La militfortoj de la Ruĝaj Kmeroj, kiuj estis helpita fare de la nordvjetnama armeo kaj ankaŭ estis apogita fare de Sianuk, kiu estis en ekzilo en Pekino, atakis la armeon de Lon Nol kaj baldaŭ gajnis, komence de 1975, signifajn atingojn kaj kontrolon de la plejparto de Kamboĝo [8].
La ideologio de la Ruĝaj Kmeroj kombinis komunistajn kaj maoismajn ideojn kun kontraŭkoloniismaj sentoj ĝenerale trovitaj en la eŭropa maldekstro, kiam multaj el la gvidantoj de la movado estis edukitaj en Parizo. Signifaj partoj de la politik-ekonomia teorio de la gvidantoj de la movado estis formulitaj kiel doktorecaj disertaĵioj prezentitaj al gvidaj universitatoj en Parizo, kaj estis bazitaj sur Teorio de dependeco, frua postkolonia paradigmo [9]. Al tio aldoniĝis delonga malamo al la vjetnamanoj, kaj kredo ke post mallonga tempo la Ruĝaj Kmeroj povos mem konstrui komunismon en Kamboĝo. Kiam ili ekregis, ili decidis tuj preni drastajn rimedojn, kaj komencis socian eksperimenton, kiu inkluzivis la devigan translokigon de ĉiuj loĝantoj de la urboj al bien-kolektivoj en la kamparo.
Post la deviga kaj perforta translokigo de la urba loĝantaro al la vilaĝoj, ege malfacila situacio ekestis en Kamboĝo. Tiuj homoj, urba loĝantaro dum generacioj, ne havis la minimumajn kapablojn por pluvivi en kamparaj kondiĉoj. Eĉ antaŭ la unua rikolto, multaj malsatmortis. "Purgigoj" efektivigitaj samtempe, ekzekutis ĉiujn, kiuj estis identigitaj kun la malnova reĝimo. Krome, por nomi kelkajn el la kutimaj mortpunigaj krimoj, estis ekzekutitaj ĉiuj homoj kun akademia diplomo, tiuj kiuj scipovis fremdan lingvon, tiuj kiuj portis okulvitrojn, tiuj kiuj ŝtelis manĝaĵojn, tiuj kiuj praktikis funebron, kaj simile [10]. Ankaŭ, la Ruĝaj Kmeroj devis renkonti certan kvoton de ekzekutoj, kaj kiam ili ne renkontis ĉi tiun kvoton, ili ekzekutis homojn sen kialo [11][12][13].
La tuta antaŭe reganta elito estis eliminita, kaj ĉiu rimedo de longdistanca kontakto (telefono, telegrafo, poŝto, radio, ktp.) estis malpermesita kaj la infrastrukturo fortranĉita. Neniu kontakto kun la ekstera mondo pluis, Kamboĝo fermiĝis en si hermetike. Ĉiu posedaĵo iĝis kolektiva, kaj "edukado"-endoktrinigo estis donita en lernejoj de la kolektivo. Forkapto kaj endoktrinigo de infanoj estis vasta kaj multaj estis persvadita aŭ devigita fari abomenaĵojn [14]. Ne nur homoj apartenantaj al la malnova reĝimo, sed ankaŭ homoj, kiuj esprimis indignon pri la novaj kondiĉoj, kaj ĉiu, kiu ne sekvis la diktatitan laborritmon, estis ekzekutitaj [10]. La kaptitoj estis prenitaj al la fifamaj Murdkampoj, kie ili estis ekzekutitaj (ofte kun pioĉoj, por savi kuglojn) kaj entombigitaj en amasaj tomboj.[15]
Ankaŭ religia kultado, precipe budhismo kaj katolika kristanismo, estis malpermesitaj. Ankaŭ Islamanoj estis persekutitaj. Dum tiu periodo ekzistis neniu valuto aŭ banksistemo en Kamboĝo, do rezulte la komerco okazis per interŝanĝoj. Eksterlanda komerco okazis kun certaj komunistaj landoj (ĉefe Ĉinio) kaj preskaŭ ĉio baziĝis sur la vendo de rizo el Kamboĝo (kies loĝantoj malsatis je centoj da miloj) kaj la aĉeto de militarmiloj.
Menciindas ke multaj teraj minoj estis disigitaj en la lokoj ĉirkaŭantaj la kolektivigajn bienojn (Pol Pot nomis la terajn minojn la "Soldatoj de la Perfekto"). La bienoj mem ne povis kontentigi la bezonojn de siaj loĝantoj-deviglaboristoj, kaj multaj mortis pro elĉerpiĝo de la trudlaboro kaj malsato.
Malpermesante la paroladon de fremdaj lingvoj, Pol Pot fortranĉis Kamboĝon de la cetero de la mondo kaj finfine atakante vilaĝojn kiuj situas proksime al la landlimo de la najbaraj landoj, do Laoso, Vjetnamio kaj Tajlando, por regajni al sia lando la "perditan teritorion" kaj restarigi la purecon de la "kmera raso".
Ne ekzistas konsento pri la nombro da viktimoj de ĉi tiu politiko. Oni devas konsideri kaj la mortojn de la civila milito, kiu antaŭis la potencon de Pol Pot, kaj la jarojn de teruro, kaj la mortojn de la milito kun Vjetnamio, kiu ne longe daŭris. Cifero de tri milionoj da viktimoj ricevis fare de la PRK-registaro kiu anstataŭigis la la Ruĝaj Kmeroj-registaron. Aliaj fontoj taksas la nombron da viktimoj je malpli ol du milionoj, la Genocida Projekto de la Universitato Yale taksas la nombron da mortintoj je 1.7 milionoj, Amnestio Internacia metas la nombron je 1.4 milionoj kaj la Usona Departemento de Ŝtato metas la nombron je 1.2 milionoj. Pol Pot mem metis la nombron je 800 000, sed estas klare, ke li havis intereson malgravigi la nombron da viktimoj. La CIA taksis la nombron da homoj ekzekutitaj inter 50 000 kaj 100 000 homoj. Tio estas takso de proksimume dudek procentoj de la kamboĝa populacio kiu perdis siajn vivojn dum tiu periodo.
En decembro 1978, post pluraj jaroj da batalado kun Vjetnamio, kiu estis plejparte influita de la interbloka batalo inter Ĉinio, kiu subtenis Kamboĝon, kaj Sovetunio, kiu subtenis Vjetnamion, La vjetnama armeo invadis Kamboĝon. La 7-an de januaro 1979, ili okupis Pnomoenon kaj senpotencigis la registaron de Pol Pot. La 10-an de januaro 1979, Vjetnamio sciigis ke Heng Samrin estis la estro de la nova lando, la Popola Respubliko Kamboĝa (PRK). La vjetnama armeo daŭre batalis kontraŭ la fortoj de la Ruĝaj Kmeroj. Centmiloj da delokitaj homoj komencis amasi al la tajlanda limo serĉante rifuĝon. La internacia komunumo, al kiu la agoj de la krima reĝimo de Pol Pot estis elmontritaj en sia tuta severeco, respondis donante amasan helpon per UNICEF kaj aliaj internaciaj institucioj. Foje, pli ol duona miliono da kamboĝanoj vivis en tendaroj laŭlonge de la landlimo kun Tajlando, kaj cent mil kamboĝanoj en tendaroj ene de Tajlando mem [16]. La vjetnama armeo kontrolis Kamboĝon ĝis 1989. En junio 2011, la jura proceso de kvar altrangaj la Ruĝaj Kmeroj oficialuloj komenciĝis ĉe la kamboĝa tribunalo por Militkrimoj kaj Krimoj kontraŭ la Homaro.
