muzeo memoriganta pri la genocido de judoj From Wikipedia, the free encyclopedia
Jad Vaŝem (hebree יד ושם, angle Yad Vashem) estas la oficiala institucio kaj nacia muzeo por memorigi pri la holokaŭsto en Israelo. Eble ĝi estas la plej signifa muzeo memoriganta pri la genocido de judoj fare de la nazioj inter la jaroj 1933 kaj 1945 kaj dokumentiĝas ĝin science.
| Jad Vaŝem | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| יד ושם | |||||
 | |||||
 | |||||
| esplora institucio eldonejo muzeo muzeo de historio production team (en)  documentation centre (en) memorigaĵo arkivo publika establo  | |||||
| Lando | Israelo vd | ||||
| Situo | Jerusalemo | ||||
| Adreso | ת.ד. 3477, ירושלים 91034 | ||||
| Arkitekto(j) | Moŝe Safdie vd | ||||
| Estiĝo | 1953 | ||||
| Malfermo | 19-a de aŭgusto 1953 | ||||
| Direktoro | Ronen Plot | ||||
| Koordinatoj | 31° 46′ 27″ N, 35° 10′ 32″ O (mapo)31.77416666666735.175555555556 | ||||
| |||||
 Jad Vaŝem | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Retpaĝo | https://www.yadvashem.org/ | ||||
Yad Vashem respondecas pri dokumentado de la historio de la juda popolo antaŭ kaj dum la holokaŭsto, festante la rakonton pri la vivoj kaj memoro de la milionoj kiuj pereis, kaj pludonante la heredaĵon de la holokaŭsto al estontaj generacioj. Tiucele, la institucio okupiĝas pri la memorgardo kaj scienca dokumentado de la okazaĵoj de la holokaŭsto, la kolekto de objektoj kaj dokumentoj, la kolekto de pruvoj pri la holokaŭsto kaj ilia publikigo, la kolekto de la nomoj de tiuj, kiuj pereis en la holokaŭsto kaj ilia memorceremonio, esplorado kaj edukado.
La memorejo situas en Jerusalemo kaj malfermiĝis la 19-an de aŭgusto 1953 per decido de la israela parlamento Knesset kiel ŝtata institucio. Ĉiujare pli ol du milionoj da homoj vizitas la memorejon. Inter ili sendube ankaŭ estas multaj esperantistoj. Aparte granda esperantlingva grupo venis en aŭgusto 1986, kiam ĉiuj partoprenantoj de la Internacia Junulara Kongreso en Neurim en taga ekskurso al Jerusalemo vizitis la memorejon.
La ejo situas en Jerusalemo Arbaro sur la okcidenta deklivo de Monto Herzl ("Monto de Memoro"). Ĝi estas 804 metroj (2,638 ft) super marnivelo.
Jad Vaŝem (hebree יד ושם por "monumento kaj nomo") ricevis sian nomon laŭ verso el la biblia libro de Jesajo 56:5: „Al ili mi donos en mia domo kaj inter miaj muroj lokon kaj nomon pli bonan ol al filoj kaj filinoj; mi donos al ili nomon eternan, kiu ne ekstermiĝos."[1].
La muzeo ampleksas la sekvajn partojn:
La "muzeo pri la historio de holokaŭsto" en naŭ subteraj galerioj dokumentigas la historion de kontraŭjudismo. Laŭ filmaj instalaĵoj, fotoj, montrataj ĉiutagaj objektoj, dokumentoj kaj artaĵoj prezentiĝas la genocido de la eŭropaj judoj. La ekspozicio estas kronologia kaj komenciĝas per la juda kultura vivo en Eŭropo antaŭ la holokaŭsto, lumigas la kreskiĝantan naziismon en la Germana Regno komence de la 1930-aj jaroj, la Duan Mondmiliton kaj la detruo de juda vivo en okupita Pollando (sub germania okupado), la instalon de judaj getoj (kun rekonstruo de la „Ulica Leszno“, la ĉefstrato de la Varsovia geto) ĝis la amasmurdoj en la naziaj koncentrejoj. Sekvas prezentoj de la juda rezisto kontraŭ la genocido kaj la "mortigaj marŝoj" de la germanaj nazioj. La ekspozicio finiĝas per la situacio de la judoj travivintaj la naziajn terorojn, ilia serĉo de parencoj, la vivo en kampadejoj por "mislokigitaj personoj" (angle displaced persons) kaj la elmigro al Israelo aŭ al aliaj landoj. En pli ol 100 televidaj ekranoj montriĝas filmetoj kun eldiroj de travivintoj de la holokaŭsto.
Nova konstruaĵo de la muzeo, kiun konceptis la arkitekto Moŝe Safdie, malfermiĝis en marto 2005.
La ampleksa ĉirkaŭa areo havas multajn skulptaĵojn kaj unuopajn memorejojn. Aparte menciindas:
La „Halo de memoro“ (hebree אוהל יזכור, Ohel Jizkor) kun la eterna flamo por la viktimoj de la holokaŭsto. La flamo brulas en rompiĝinta bronza kaliko kaj situas meze de la halo. Antaŭ ĝi staras ŝtona plato, sub kiu estas tombigita cindro de viktimoj el la naziaj koncentrejoj. En la hala planko estas gravuritaj la nomoj de la 22 plej grandaj naziaj koncentrejoj, kiel ekzemploj por ĉiuj lokoj de la genocido. Ŝtatestroj kiuj venas en oficialaj ŝtataj vizitoj kutime vizitas kaj honoras.
La „Aleo de la justuloj inter la popoloj“ estas kadrigita de arboj plantitaj por la "justuloj". La vorto "justulo inter la popoloj" celas nejudajn personojn kaj organizaĵojn (ekzemple: la memortabulo omaĝe al Konsilantaro por Helpo al Judoj "Żegota" tio estis pola subtera organizaĵo aganta en la jaroj 1942-1945, kiu estis la nura organizaĵo en la german-okupita Eŭropo kies celo estis savi judojn), do la personoj kaj organizaĵoj kiuj rezistis al la nazia reĝimo por savi la vivon de judoj. Iliaj nomoj kaj devenlandoj estas montritaj sur tabuloj apud la arboj. Ekzemploj estas Oskar Schindler, Irena Sendlerowa (vidu la apudan foton), Henryk Sławik, Chiune Sugihara, Berthold Beitz aŭ Giorgio Perlasca. La projekto komenciĝis en 1963.
En la „Ĝardeno de la justuloj inter la popoloj“ ekde la jaro 1996 kreiĝas memorigaj tabuloj por nejudaj savintoj de genocide minacataj judoj. Tie okazas ankaŭ la honorigaj ceremonioj por tiuj personoj.
La „Monumento por la infanoj“ dediĉiĝas pri la memoro de la 1,5 milionoj da holokaŭste murditaj judaj infanoj. La monumento estas subtera ĉambro, en kiu kandeloj en la malhelo tiel reflektiĝas, ke ekestas la impreso de nokta ĉielo plena je steloj. En la fono aŭdiĝas sondosiero deklamanta la nomojn, la aĝojn kaj la naskiĝlokoj de la infanoj.
En la „Halo de la nomoj“, la lasta itinero en la muzeo pri la historio de holokaŭsto, kolektiĝas la nomoj kaj personaj datumoj de la judaj viktimoj de la nazia amasmurdo. Bazo por tio estas la indikoj en "memorfolioj" faritaj de parencoj kaj konatoj de la murditoj. Ofte la memorfolioj estas la solaj restintaj dokumentoj pri la viktimoj.
En la jaro 2005 esperantistoj aldonigis en la halo de la nomoj ankaŭ la nomojn de Lidia Zamenhof, filino de L.L. Zamenhof, tre aktiva esperantistino pereinta en Treblinka, samkiel la nomojn de tri aliaj familianoj : Ida Zimmerman-Zamenhof, Sofia Zamenhof kaj Adam Zamenhof. Ĉiuj nomoj aperis ekde 2007 en la listo[2], rete retrovebla pere de la "shoah Victims' database' sur la retejo de Jad Vaŝem. Pere de ĝi eblas ankaŭ aperigi atestofolion kun la detaloj de ĉiu viktimo[2].
La „Monumento memore al la forportitoj“ per historia vagono de la fervojo de la Germana Regno memorigas pri la transportoj de judaj viktimoj en la naziajn koncentrejojn. La vagono staras super deklivo sur ponto kondukanta nenien kaj estas origina vagono uzita por naziaj genocidaj transportoj. La registaro de Pollando transdonis ĝin al la memorejo.
Sur areo de proksimume hektaro en la „Valo de la komunumoj“ (hebree בקעת הקהילות, Bik'at haKehilot) sur 107 ŝtonaj muroj memoriĝas la pli ol 5000 judaj komunumoj, kiuj dum la holokaŭsto neniiĝis komplete aŭ plejparte.
Krome la institucio havas departementojn pri eduko, publikado kaj esploro.
La retejo YadVashem.org havas datumaron kun la nomoj kaj perdonaj datumoj de pli ol tri milionoj da murditaj holokaŭstaj viktimoj. La datumaro estas parto de projekto, kiu celas dokumentigi la nomojn kaj vivhistoriojn de ĉiuj viktimoj. Post 50 jaroj da esploro la datumaro prezentas la rezultojn de tiuj klopodoj. En dek jaroj komence de 21-a jarcento pli ol 1500 homoj enkomputiligis ĉiujn informojn. Plej probable temas pri la plej ampleksa datumaro tiuspeca.
En multaj eŭropaj landoj ekzistas partneraj asocioj kunlaborantaj kun Jad Vaŝem. Ili memorigas pri la holokaŭsto en siaj landoj per specifaj memoriaj kaj edukaj projektoj. Per kulturaj eventoj la multloke perdiĝinta juda kulturo estas revivigata kaj tenata en memoro.
| al la 1-a de januaro 2017, fonto: Yad Vashem Arkivigite je 2006-02-08 per la retarkivo Wayback Machine* | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| sume | 26 513 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*laŭ indikoj alireblaj de organizo Yad Vashem **membroj de dana rezistmovado ne volis esti indikitaj unuope, sed kiel unu grupo | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
