Ĵoruro

En japana kulturo, ĵoruro^[1] (japane 浄 (じょう)瑠 (る)璃 (り), jōruri) estas formo de teatra muzika rakontado.

Priskribo

Ĵoruro estas kantado laŭ muziko, kiu rakontas rakonton. La ĵoruristo (japane 太 (た)夫 (ゆう), tayū) rakontas rakonton per kantado. La emfazo estas pri la rakontado, ne la kantado; en la japana lingvo, oni “rakontas” (japane 語る), ne “kantas” (japane 歌う).

La ĵoruro estas akompanata per ŝamiseno. La ĵoruristo mem ne ludas la ŝamisenon; tion faras la ŝamisenisto apud li/ŝi.

Ĵoruro povas esti prezentata per si mem (japane 素 (そ)浄 (じょう)瑠 (る)璃 (り), sojōruri), aŭ povas esti akompanata de pupludo (bunrako) aŭ kabuko.

Historio

Ĵoruro originis en Kioto, ĉirkaŭ la 16-a jarcento. La nomo devenas de la ĉefrolulino Ĵoruri (japane 浄 (じょう)瑠 (る)璃 (り)姫 (ひめ), Jōruri Hime), filino de riĉulo, en la balado La Rakonto de Ĵoruri (japane 浄 (じょう)瑠 (る)璃 (り)物 (もの)語 (がたり), Jōruri Monogatari). Dum la malfrua 16-a jarcento (erao Eiroku, 1558–1570) la instrumento sanŝino, la praulo de la moderna japana ŝamiseno, disvastiĝis al Japanio el Okinavo (tiam aparta regno).

Dum la Epoko de Edo (17-a ĝis 19-a jarcentoj), ĵoruro floris en Edo (nuntempe Tokio); tiu klasika Tokia formo de ĵoruro nomiĝas malnova ĵoruro (japane 古 (こ)浄 (じょう)瑠 (る)璃 (り), ko-jōruri).

La nova ĵoruro (japane 新 (しん)浄 (じょう)瑠 (る)璃 (り), shin-jōruri) estis inventita en 1684 de Takemoto Gidayū (japane 竹 (たけ)本 (もと) 義 (ぎ)太 (だ)夫 (ゆう)), kiu fondis la pupĵorurejon Takehonza (japane 竹 (たけ)本 (ほん)座 (ざ)) en Osako. Por la ĵorurteksto, Takemoto estis helpita de la verkisto Chikamatsu Monzaemon (japane 近松 門左衛門). La nova stilo de ĵoruro emfazis la epopean grandiozon, kaj responde malemfazis la kantecon.

Referencoj

1. Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto: ĵorur/o

Bibliografio

• 伊藤りさ. (2011) 人形浄瑠璃のドラマツルギー — 近松以降の浄瑠璃作者と平家物語, 早稲田大学学術叢書 (japane). 早稲田大学出版部.
• 吉川英史. (1965) 日本音楽の歴史 (japane). 創元社.

• Kategorio Ĵoruro en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)