Musa la 1-a (Malio)

Musa la 1-a aŭ Mansa Musa (ĉ. 1280 – ĉ. 1337) estis la deka Mansa, kio tradukeblas al "Reĝo de Reĝoj" aŭ "Imperiestro", de la riĉa Imperio Malio de Okcidenta Afriko. Je tempo de la enpovigo de Musa, la Malia Imperio konsistis el teritorioj iam apartenanta al la Ganaa imperio en nuna suda Maŭritanio kaj en Melle (Malio) kaj la tujaj ĉirkaŭaj areoj. Musa tenis multajn titolojn, kiaj Emiro de Melle, Senjoro de Minejoj de Ŭangara, Konkeranto de Ganata, kaj almenaŭ dekduo da aliaj.^[1]

Bildo de Mansa Musa, reganto de la Imperio Malio en la 14a jarcento, el la Kataluna Atlaso de 1375 pri la tiama konata mondo (mapamundi), desegnita de Abraham Cresques

Dum regado de Mansa Musa (1307 aŭ 1312 – al 37 aŭ 32?), la forto, potenco de Mali pintiĝis. Li konkeris mezan regionon de rivero Niger, du gravajn komercurbojn Timbuktuo kaj Gao, sud-Saharajn urbojn kiel Valata. Li konkeris eĉ saltroviĝejojn de Taghaza (pli norde), dum la orientajn limojn de la imperio ŝovis li ĝis tero de la hausoj. Mansa Musa okupis okcidente ŝtaton de Takrur kaj terojn de popoloj fulan kaj tukulor. Li sendis ambasadoron kaj agentojn al Maroko, Egiptio kaj aliaj landoj. Kiam li revenis el pilgrimo de Mekka en 1324, li setligis egiptajn sciencistojn en Timbuktuo kaj Gao.

Notoj

1. Goodwin 1957, p. 109

Bibliografio

• Bell, Nawal Morcos (1972), "The age of Mansa Musa of Mali: Problems in succession and chronology", International Journal of African Historical Studies 5: 221–234.
• De Villiers, Marq kaj Hirtle, Sheila. Timbuktu: Sahara’s Fabled City of Gold. Walker and Company: New York. 2007.
• Goodwin, A.J.H. (1957), "The Medieval Empire of Ghana", South African Archaeological Bulletin 12: 108–112.
• Hunwick, John O. (1999), Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to 1613 and other contemporary documents, Leiden: Brill, (ISBN 90-04-11207-3).
• Levtzion, Nehemia (1963), "The thirteenth- and fourteenth-century kings of Mali", Journal of African History 4: 341–353, doi:10.1017/s002185370000428x.
• Levtzion, Nehemia (1973), Ancient Ghana and Mali, London: Methuen, (ISBN 0-8419-0431-6).
• Levtzion, Nehemia; Hopkins, John F.P., eds. (2000), Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, New York, NY: Marcus Weiner Press, (ISBN 1-55876-241-8). First published in 1981.

Eksteraj ligiloj

• Kategorio Musa la 1-a (Malio) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

• History Channel: Mansa Moussa: Pilgrimage of Gold ĉe archive.org
• African Legends page
• Al-Umari's description of Mansa Musa's 1324 visit to Cairo Arkivigite je 2005-12-01 per la retarkivo Wayback Machine
• Mansa Musa Arkivigite je 2006-05-24 per la retarkivo Wayback Machine, el Black History Pages

PeEnEo: 525783 GND: 1202811159 LCCN: n96040990 VIAF: 1733517 ISNI: 0000000042439696 SUDOC: 235588962 NKC: jo20221153880