La ĉaĉalakoj, ortaloj, kracoj, jakuoj kaj mutuoj estas birdoj de la familio Kracedoj aŭ en latina scienca nomo Cracidae. Tiuj estas specioj de tropika kaj subtropika Centra kaj Suda Ameriko. Unu specio, nome la Golfa ĉaĉalako, atingas plej sudan Teksason en Usono. Du specioj, nome la Blumaska jakutingo kaj la Ruĝecvosta ortalo loĝas en la insuloj de Trinidado kaj Tobago respektive.
 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Flavbrida kraco (Crax daubentoni) | ||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||
| ||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj | ||||||||||
Sistematiko kaj evoluo
La Kracedoj estas antikva grupo rilata al la nestamasuloj de Aŭstralazio. Ili estas foje unuigitaj kun tiuj en distinga ordo, "Kracoformaj", sed tio ne estas eltenata de plej ĵusaj studoj kiuj sugestas, ke ili estas bone markita, baza stirpo de Kokoformaj.
FAMILIO: KRACEDOJ
- Subfamilio Penelopenoj, penelopoj aŭ jakuoj
- Genro Penelopina
- Monta jakuo, Penelopina nigra
- Genro Chamaepetes
- Nigra jakuo, Chamaepetes unicolor
- Goudota jakuo, Chamaepetes goudotii
- Genro Penelope (15 specioj de Jakuoj)
- Genro Aburria
- Brida jakuo, Aburria aburri
- Genro Pipile (4 specioj de Jakutingoj)
- Genro Penelopina
Subfamilio N.N.[1]
- Subfamilio Oreofazenoj
- Genro Oreophasis, Kornomutuo aŭ Kornomeleagro
- Subfamilio Kracenoj, Mutuoj
- Genro Nothocrax
- Noktomutuo, Nothocrax urumutum
- Genro Crax aŭ Kracoj (7 specioj)
- Genro Mitu
- Norda mutuo, Mitu tomentosum
- Salvina mutuo, Mitu salvini
- Razilbeka mutuo, Mitu tuberosum
- Alagoasa mutuo, Mitu mitu (formortinta en naturo)
- Genro Pauxi, Kaskomutuoj (3 specioj)
- Genro Nothocrax
Alternative, ĉiuj subfamilioj escepte la Penelopenoj povus esti grupigitaj en la Kracenoj. Ĉar la komenca radiado de kracedoj ne estas ankoraŭ bone solvita ĝis nun (vidu sube), la sistemo uzita tie ŝajnas pli taŭga. Estas ankaŭ tre probable, ke la tuta listo de formortintaj subfamilioj ekzistantaj nur kiel fosilia registro estas tute nekompleta.
Evoluo
Ĵusa studado analizis DNA, morfologian, kaj biogeografian informaron por studi la filogenetikan rilataro de la kracedoj, nome la rilataro inter la genroj (Pereira et al., 2002), la rilataro inter la specioj de kracedoj (Pereira & Baker, 2004) kaj inter la Penelopenoj kaj la Kracenoj (Grau et al., 2005). La tradiciaj grupoj - ĉaĉalakoj, penelopoj kaj mutuoj - estas verigitaj kiel distingaj kladoj, sed la Kornomutuo reprezentas la nuran survivanton de tre distinga kaj antikva stirpo.
Krome, la molekula informaro sugestas, ke la Kracedoj originiĝis en fina Kretaceo, sed tio estas nur hipotezo ĝis nun: ĉar la proporcio de molekula evoluo estas nek konstanta laŭ la tempo nek unuforma inter genroj kaj eĉ specioj, informo baze sur molekula informo havas malmultan akuratecon laŭ longaj tempospacoj kaj tio bezonas akcepton per fosilia pruvaro. La fosilia registro de kracedoj estas limigita al nura dubinde distinga genro de ĉaĉalakoj, Boreortalis (Hawthorn, komenca Mioceno de Florido, Usono; povus fakte esti juna sinonimo de Ortalis) kaj kelkaj specioj en la moderna genro Ortalis. Tio ne havigas helpon por pritaksi la hipotezon (Pereira et al., 2002) ke la disigo inter la 4 ĉefaj stirpoj niatempoj okazis tre rapide, proksimume en la Oligoceno aŭ iom antaŭe, iam inter 40 kaj 20 milionoj da jaroj.
La genroj Procrax, Palaeonossax kaj Paleophasianus estas ofte konsiderataj kracedoj, sed tio ne estas tute certa; ili povus aparteni al rilata formortinta stirpo. Bedaŭrinde oni konas malmultajn bonajn fosiliojn, ĉar ili datas el kiam la modernaj grupoj ŝajne diverĝis. Se ili estas kracedoj, ili reprezentus ĉu kelkajn el la lastaj membroj de la familio antaŭ la penelopoj, ĉaĉalakoj ktp, evoluis, aŭ tre fruajn reprezentantojn el tiuj stirpoj.
Tiele, la akcepto ke la moderna diverseco ekevoluis en la fina Paleogeno, plue tra la Mioceno antaŭen, devas esti konsiderata hipoteza pro manko de forta pruvaro. Krome, la "molekula" ŝanĝo estas tute ebla konsiderante kion oni konas pri evoluado kaj radiado de Kokanseroj, kaj kongrue kun la paleogeografio de Ameriko. La iĥnotaksono Tristraguloolithus cracioides estas bazita sur fosiliaj ovokonkaj eroj el Fina Kretaceo, Kuŝejo Oldman de suda Alberto, kiuj estas similaj al ovoj de ĉaĉalakoj (Zelenitsky et al., 1996), sed sen osta materialo ties rilataro ne povas esti determinita krome se ili ne estas ŝajne el dinosaŭro.
Kompare, speciigo ene de mutuoj (Crax, Nothocrax, Pauxi kaj Mitu) kaj de la genroj Pipile/Aburria estas subtenata de pli bona pruvaro. Ĝi estis kutime farita de ŝanĝoj en topografio kio dividis populaciojn (Alopatria speciiĝo),ĉefe pro starigo de Andoj kio kondukis al starigo de modernaj riverbasenoj. La distribuado de mutuoj kaj jakutingoj ĉefe sekvis la starigon de tiuj riversistemoj, kaj ĉe la lasta kazo, ŝajne multajn formortojn de populacioj en malaltaj areoj (Grau et al., 2005). Alia rezulto estis, ke la Brida jakuo apartenas al sama genro kiel la jakutingoj, kiuj tiele uzas pli malnovan nomon Aburria (Grau et al., 2005).
Aspekto
Kracedoj estas grandaj birdoj, similaj laŭ ĝenerala aspekto al meleagroj. Jakuoj kaj mutuoj loĝas en arboj, sed la pli malgrandaj ĉaĉalakoj troviĝas en pli malfermaj arbustaraj habitatoj. Multaj specioj estas tre longvostaj, kio povas esti helpo al movado en tre arbeca medio. Ili estas ĝenerale malhelplumaraj, sed mutuoj kaj kelkaj jakuoj havas kolorajn vizaĝajn ornamojn. La birdoj en tiu familio estas ĉefe voĉemaj, kaj ĉaĉalakoj ricevas nomon el la sono de ties alvoko.[2] Kracedoj gamas laŭgrande el la Ortaleto (Ortalis motmot), tiom malmulte kiom ĝis 38 cm kaj 350 g, al la Invaria mutuo (Crax rubra), de ĉirkaŭ 1 m kaj 4.3 kg.
Kutimaro kaj ekologio
Tiuj specioj manĝas fruktojn, insektojn kaj vermojn. Ili konstruas nestojn en arboj, kaj demetas 2 al 3 grandajn blankajn ovojn, kiujn la ino kovas sola. La junuloj estas frumaturaj kaj sentas eĉ dekomence instinkton tuj grimpi kaj rifuĝiĝi en la nestarbo. Ili kapablas flugi kelkajn tagojn post eloviĝo.[2]
Notoj
Referencoj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
