eksterkanona evangelio From Wikipedia, the free encyclopedia
Evangelio laŭ Jakobo aŭ Protoevangelo laŭ Jakobo – konita ankaŭ kiel Evangelio pri Infanaĝo laŭ Jakobo aŭ kiel Evangelio de Jakobo – estas unu el la greklingvaj evangelioj, kompilita eble ĉirkaŭ 14-170. Ĝi plilarĝigas la rakontojn pri la infanaĝo de Jesuo jam ĉeestaj en la Evangelio laŭ Mateo kaj en la Evangelio laŭ Luko, ĝis prezentado de la naskiĝo de la Maria patrino de Jesuo, kaj fine ĝi prilaboras la kanonajn rakontojn pri la naskiĝo de Jesuo. Temas pri la plej antikva fonto kiu subtenas la virgecon de Maria ne nur antaŭ, sed ankaŭ dum kaj post la naskiĝo de Jesuo.[1]
| Evangelio laŭ Jakobo | |
|---|---|
 | |
| Apokrifoj de la Nova Testamento | |
| Aŭtoroj | |
| Lingvoj | |
| Lingvo | kojnea greka lingvo |
| Eldonado | |
| Ĝenro | evangelio pri la infanaĝo |
Spite de ĝia apokrifeco, do neinkluziveco en la biblia kanono, la kristana tradicio akceptis iujn ĝiajn enhavojn, aparte rilate la vivon de Maria kaj de ties gepatroj Sankta Anna kaj Sankta Joakimo. Tiuj personuloj, kun aliaj en la sama evangelio, aperas precipe en la kristana arto. Per la nomo Sankta Anna la katolika eklezio honoras la patrinon de Dipatrino (Virga Maria) ĉar la pri tiu nomo (kaj do pri patrino de Maria) ne estas mencio en la libroj de la Nova Testamento.
Ĝi ŝuldas la nomon «Protoevangelio» al la granda humanisto Guillaume Postel en 16-a jarcento pro ĝia kronologia antaŭeco de la elpensitaj eventoj fronte al la eventoj rakontitaj en la kanonaj evangelioj[2]
La teksto sin prezentas kiel verko de Jakobo en Jerusalemo (24,1), tiun ĉi epitetante Jakobo la Justulo «frato de la Sinjoro», mortinta en 62. Fakuloj tamen akordas taksi la atribuon pseŭdoepigrafa: stilo kaj lingvaĵo de la teksto kaj manko de scio pri la religiaj kaj civilaj moroj de hebreoj igas neebla la patrecon de Jakobo, kiun posta tradicio [3] priskribas kiel aŭtoron fervoran juddevenan kristanon. Krome, la fakto de la uzado kiel fontoj de la evangelio laŭ Mateo (el kiu eltiras la rakonton pri la masakro de la Senpekuloj kaj de tiu laŭ Luko (el kiu reprenas la naskiĝon de Johano la Baptisto el Sankta Elizabeto, ambaŭ kompilitaj post la morto de Jakobo, igas neebla la kompiladon mane de Jakobo.
La verko estis kompilita meze de la 2-a jarcento. La unuan mencion pri la verko faras Origeno (185-254), kiu en la Komentario pri la Evangelo laŭ Mateo (eble de la jaroj 246-248), rilate la problemon de la gefratoj de Jesuo, memorigas pri Evangelio laŭ Petro kaj pri «libro de Petro»[4], En la dekreto Gelasia dekreto (datebla 492-496) estas listigita inter la apokrifaj verkoj.
Tri estas la precipaj fontoj de tiu teksto: la du evangelioj de Mateo kaj Luko, el kiu al aŭtoro inspiriĝas por rakonti pri la groto en kiu naskiĝintus Jesuo (pri kio parolas ankaŭ Justino Martiro, kaj la greklingva Septuaginto (la Malnova Testamento) el kiu la libro reellaboras tutajn ĉapitrojn.
De tiu protoevangelio alvenis al nia epoko ĉirkaŭ 130 greklingvaj manuskriptoj, kiuj atestas la popularecon kaj vastiĝon kiujn la verko ĝuis en la orienta eklezio. La plej antikva fragmento reiriĝanta al la 3-a jarcento aŭ komence la 4-a, konserviĝas en la Bodmer Library de Ĝenevo (Papiruso Bodmer 5), kaj estis trovita en 1958. La plej granda parto de tiuj manuskriptoj datiĝas ĉirkaŭ la 10-a jarcento, nun en bibliotekoj de Venecio, Parizo, Vatikano, Milano kaj Bresda.
La protoevengelio krome estis tradukita al la siria, amhara, kopta, kartvela, paleo-slava, armena, araba, irlanda lingvoj. La manko de latinaj manuskriptoj montras ke akcepto en la latina Okcidento estis tepida kaj ĉiukaze malfrua.
La evangelio de Jakobo apartenas al la ĝenro de tieldiritaj evangelioj de la infanaĝo. Ili abunde kaj senkaŭze entenas miraklecan karakteron, kiu kontrastas kun la sobreco de la kvar kanonaj, por ilustri detalojn rilatajn al la valoro antaŭ-ministeria vivo de Jesuo.
Tia literaturo ofte mankas de simplaj naturaj aŭ historiaj aŭ geografiaj elementoj, tial montrantaj sian nehistoriecon.
Fine neniu el tiuj verkoj aperas en la listoj de la kanonaj.
Ili estas, krom tiu de Jakobo, la Evangelio de infanaĝo laŭ Tomaso, Evangelio laŭ Pseŭdo-Mateo (bazita sur la du antaŭaj), kaj la tieldirita Araba evangelio de la infanaĝo. Ĉiuj de neantaŭ la 2-a jarcento.
La 25 ĉapitroj (ege pli mallongaj de la homologaj kanonaj) povas esti dividitaj laŭenhave de tri partoj de po 8 ĉapitroj, plue la konkludo.
Sed pro insisto de la ĉefsacerdoto Jozefo gardcele akceptas Marian kaj vespere ambaŭ venas al lia hejmo, sed Jozefo foriras por labori forhejme.
Krom tio jam dirita tie kaj tie, aldonindas ke ege kontraŭas la historiojn kaj la hebreajn morojn la rakonto pri la infanaĝo de Maria pasinta ĉe la templo. Tiu «kolegio» aŭ «edukejo» estis certe por evidentigi la sanktecon de Maria, kiu tamen eblas ĉiukaze kaj ĉiukondiĉe. Tiu apartaĵo estas ricevita kaj ŝatata ĉe la ortodoksia eklezio: ĝi povus esti konsiderita kiel la ekvivalento de la katolika dormo de la Senmakula koncipiĝo.
La maljuneco de Jozefo kaj lia patroneco de diversaj gefiloj helpas certe savi la virgecon de Maria , eĉ post la naskiĝo de Jesuo: la fratoj de Jesuo, pri kiuj parolas novtestamentaj tekstoj, estus fakte filoj de la vidva Jozefo. Tiu solvo plaĉos al Origeno kaj al la tradicio de la ortodoksia eklezio dum ĉe la katolika eklezio plielstariĝis la opinio ke la fratoj de Jesuo estis, fakte, kuzoj: tiu interpreto baziĝas precipe sur la plursenco de la rilata hebrea-aramea vorto.
La maljuneco de Jozefo universe aperas en la kristana tradicia ikonografio, same kiel ankaŭ la bastono kiu kutime aperas florplena (tiel imitante la modelon de bastono de Moseo (Nombroj 7.17-24).
Ankaŭ la priskribo de la naskiĝo en groto aperis unuafoje en tiu protoevangelio. Fakte tion la kanonaj evangelioj ignoras. Eble temas pri imitado de modelo vaste konita en la mondo de la religioj parolantaj pri propraj herooj. Tiu groto ege bonŝancis en la ikonografio kaj en la kriparto. Tiu tradicio respeguligas ankaŭ en la betlehema Baziliko de la Naskiĝo, konstruigita de la imperiestro Konstanteno.
Ĉu tiu groto kontrastas kun la alia de la brutejo. Alia populara tradicio: palestina orografio prezentas nombrajn etajn grotojn kiuj estis ofte uzitaj kiel deponejo de nutroj kaj kiel brutejoj kaj foje pligrandigitaj kaj enprenitaj en hejmo. Tamen temas ĉiam pri devotaj fantaziaĵoj.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
