franca filozofo From Wikipedia, the free encyclopedia
Emmanuel Levinas (Kaŭno, 12-a de januaro 1906 – Parizo 25-a de decembro 1995) estis elstara filozofo litovdevena.
| Emmanuel Levinas | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Persona informo | |||||
| Emmanuel Lévinas | |||||
| Naskiĝo | 12-an de januaro 1906 en Kaŭno,  Rusia Imperio | ||||
| Morto | 25-an de decembro 1995 (89-jaraĝa) en Clichy | ||||
| Tombo | tombejo Pantin en Parizo  vd | ||||
| Etno | aŝkenazo vd | ||||
| Lingvoj | franca vd | ||||
| Ŝtataneco | Francio Litovio vd | ||||
| Alma mater | Universitato Alberto Ludoviko de Frajburgo Universitato de Strasburgo vd | ||||
| Familio | |||||
| Infanoj | Michaël Levinas (en)  vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | filozofo etikisto universitata instruisto verkisto vd | ||||
| Laborkampo | Filozofio, fenomenologio, judismo kaj etiko vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | Totaleco kaj Senfineco vd | ||||
| |||||
| |||||
Filozofo  | |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Ekde junuleco, kiel estas dirate en Difficile liberté (Malfacila libero), Levinas ricevis edukon judtradician, obeantan al la principoj de la Torao; lia kultura formiĝo multe baziĝis ankaŭ sur Aleksandr Puŝkin kaj Lev Tolstoj. Levinas baldaŭ estis renkontinta la verkojn de Fjodor Dostojevskij: al li daŭrigis referenci, sed poste tion li integrigis per akiraĵoj el modernaj pensuloj aŭ verkistoj kiaj Henri Bergson, Marcel Proust kaj Paul Valéry, kaj el aliaj, antaŭaj, kaj judaj, inter kiuj Avicebron kaj Ĝehuda Halevi. Li konfrontiĝos ankaŭ kun Edmund Husserl, kaj tradukis al la franca ties Karteziajn Meditojn.
Li spertis la Rusian revolucion de 1917 en Ukrainio. Ekde 1923 Levinas lernantiĝis ĉe la universitato de Strasburgo, kie, laŭ liaj informoj, instruis Charles Blondel, Halbwachs, Pradines, Carteron, kaj plimalfrue, Guérolt.
Li sciigas pri sia amikeco kun Maurice Blanchot kaj pri fascina vizio, pere de majstroj kiuj estis adoleskuloj epoke de la Dreyfus-skandalo, vizio, por novulo kiel mem sin konsideris, pri popolo, tiu franca, kiu eminente esprimas la spiriton de humaneco.
Li loĝis, 1928-29 en Freiburg, kie komprenige aliris la fenomenologion. Dum tiu restado li akiris la francan civitanecon (1930).
Li ankaŭ vizitis kursojn ĉe la Sorbono de Léon Brunschvicg. Dum tiu periodo li havis okazon ĉeesti sabatajn vesperojn de la filozofio avangardo zorgitaj de Gabriel Marcel.
Li parolas pri la intelekta kaj kontraŭintelekteca rafineco de Jean Wahl kaj pri sia ĝojiga amikeco retrovita post longa kaptiteco en Germanio.
Dum la germana invado de Francio en 1940, Levinas, militkaptito, estis translokigita al kampmilita de Hannover kie li restis ĝis la militfino, trude tenata en ekstraj barakoj por judaj kaptitoj, al kiu estis malpermesite ĉiu formo de kulto. Li estis krome utiligita kiel interpretisto pro sia scio pri la rusa lingvo.
Kunkaptitoj rakontas ke mem lin vidis prenanta notojn sur kajero, kiuj plimalfrue estus forminta la uverturon de siaj disertacioj pri "De l'Existence à l'Existant", referencpunkto de reaprezo kaj kritiko pri la filozofio de Martin Heidegger, kaj "Le Temps et l'Autre" (ambaŭ de 1948).
Lia edzino estis protektita el la deportado danke al ruzaj streĉoj de Maurice Blanchot kiu multe riskis. Aliaj membroj de lia familio ne estis tiom bonŝancaj ĉar ili estis aŭ mortigitaj aŭ malaperigitaj de nazioj.
Ekde 1947 Levinas laŭregule konferencis ĉe la Collége Philosophique (Kolegio de filozofoj), kiun Wahl estis fondinta kaj kiun tiom prizorgis. Li estris la centjaran Normalan Israelan Orientan Lernejon, kiu preparadis instruistojn pri la franca lingvo por la lernejoj de Universala Izraela Alianco de la Mediteranea Baseno. Ekde la jaro 1950 Levinas engaĝiĝis en longigita studo pri la Biblio kaj pri Talmud kune kun Monsieur Chouchani); pere de tiu studo li evidentigis la apartaĵojn de judismo, kiel disigan distingon inter homo kaj Dio, la liberan volon, la kapablon ricevi la dian ordonon.
Lavinas instruis ĉe la judaj neŝtataj lernejoj en Parizo kiel ĉe la École Normale Israélite Orientale; en la jaroj sesdekaj kaj sepdekaj li lekciis ĉe la universitatoj de Poitiers, de Parizo X (Nanterre) kaj en Sorbono.
Post la milito, Levinas fariĝis avangarda filozofo en Francio, elemerĝiĝante en la klubo de intelektuloj rondiĝantaj ĉiukaŭ Jean Wahl. Lia pensado baziĝas sur la etiko de la Alia aŭ, kiel dirus Levinas mem, li esploras "la etikon kiel unuan filozofion".
Laŭ Levinas, la Alia ne estas koneblas kaj ne povas esti reduktita al objekto por si mem, kiel estas instruata de la tradicia Metafiziko (difinita de Levinas ontologio). Levinas preferas pensi la filozofion 'scio pri la amo' anstataŭ ol la amo por la scio. En lia sistemo, la etiko fariĝas esto sendependa el la subjektiveco ĝispunkte ke la responso estas intrinseka en la subjekto; pro tio etiko de responso antaŭas ĉiun ajn 'objektivan priserĉon pri la vero'. Levinas devenigas la superecon de sia etiko el la sperto de la renkonto kun la Alia. Laŭ Levinas, la vizaĝo-vixaĝa renkonto kun alia homa estulo estas privilegia fenomeno en kiu la proksimeco de la alia persono kaj la malproksimeco estas ambaŭ forte sentitaj kaj sentigitaj.
Okaze de la riveliĝo de vizaĝo, la unua natura deziro de persono estas elimini la Alian. Samtempe, la riveliĝo de la vizaĝo devigas la tujan konscion pri la nekapablo de la renkontanto tion faris. Ĉiu homo devas tujtuje allasi la neperforteblecon kaj la aŭtonomion de la Alia, agnoskatan kiel "instruiston" de etiko.
Entute, la ambicio de Levinas celis, ĉe la malfrua filozofio, pruvi ke la digneco de la homo estas konstatebla ĝuste en la momento de la renkonto kun alia vizaĝo. Laŭ li, la vizaĝo estas nuda, senkvalita, “vera truo en la Esto” (se uzi esprimon de Sartre). Tio pensigas al tio kion iam diris Platono laŭ kiu temas pri la “Bono trans l Esto” . “Kiam mi renkontas alian vizaĝon, mi estas plonĝigita inter demandoj, Mi estas destinita, traŭmatizita, perfortita”. “La etiko estas tio kio provokas malagrablon en la subjekto.”
Levinas alvenas al la konvinko (en "Totalité et infini"), ke nia responso por la Alia estas jam indikata ene de nia subjektiva strukturo. Antaŭe li altiĝis (vidu: "Autrement q'être ou au-delà de l'essence") ĉe la aserto ke la subjektiveco estas formita el kaj danke al nia kunekso kun la Alia: laŭ tiu vidpunkto la subjektiveco estis origine etika kaj ne teoretika. Nome, nia responso por la Alia ne estis apartaĵo deduktita el nia subjektiveco, sed preskaŭ deduktita el alia objektiva vizaĝo.
Pro tiu ideoj, tiom similaj al tiuj dedukteblas el la instruo de Jesuo pri la senkondixa amo al la proksimularo, en 1989 oni lin distingis per la "premio Balzan" por la filozofio.
(Por kompleta bibliografio, oni vidu: ici Arkivigite je 2013-11-09 per la retarkivo Wayback Machine. Liaj verkoj trovis vastan publikon ĉe diversaj lingvoj al kiuj ili estis tradukitaj.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
