Dze

Dze (Ѕ, ѕ, kursive: Ѕ, ѕ; ekzistinaj variantoj: Ꙅ ꙅ, kursive: Ꙅ ꙅ kaj Ꙃ ꙃ, kursive: Ꙃ ꙃ) estas litero de cirila alfabeto. Ĝi ĉeestis en ĉiuj malnovaj cirilaj alfabetoj, sed nun restas nur en la makedona alfabeto, en kiu ĝi estas la dek unua litero kaj signifas la voĉan alveolaran afrikaton [d͡z].^[1]

• Kategorio Dze en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

La litero Ѕ en la aboco-libro fare de Karion Istomin, 17-a jarcento

Dze
Cirila alfabeto
Slavaj literoj
А	Б	В	Г	Ґ	Д	Ђ
Ѓ	Е	Ѐ	Ё	Є	Ж	З
Ѕ	И	Ѝ	І	Ї	Й	Ј
К	Л	Љ	М	Н	Њ	О
П	Р	С	Т	Ћ	Ќ	У
Ў	Ф	Х	Ц	Ч	Џ	Ш
Щ	Ъ	Ы	Ь	Э	Ю	Я
Neslavaj literoj
Ӑ	Ӓ	Ә	Ӛ	Ӕ	Ғ	Ҕ
Ӻ	Ӷ	Ԁ	Ԃ	Ӗ	Ӂ	Җ
Ӝ	Ԅ	Ҙ	Ӟ	Ԑ	Ӡ	Ԇ
Ӣ	Ҋ	Ӥ	Қ	Ӄ	Ҡ	Ҟ
Ҝ	Ԟ	Ԛ	Ӆ	Ԓ	Ԡ	Ԉ
Ԕ	Ӎ	Ӊ	Ң	Ӈ	Ҥ	Ԣ
Ԋ	Ӧ	Ө	Ӫ	Ҩ	Ԥ	Ҧ
Ҏ	Ԗ	Ҫ	Ԍ	Ҭ	Ԏ	Ӯ
Ӱ	Ӳ	Ү	Ұ	Ҳ	Ӽ	Ӿ
Һ	Ԧ	Ҵ	Ҷ	Ӵ	Ӌ	Ҹ
Ҽ	Ҿ	Ӹ	Ҍ	Ӭ	Ԝ	Ӏ
Arĥaikaj literoj
Ҁ	Ѻ	Ѹ	Ꙉ	Ѡ	Ѿ	Ѣ
Ꙓ	Ꙗ	Ѥ	Ѧ	Ѫ	Ѩ	Ѭ
Ѯ	Ѱ	Ѳ	Ѵ	Ѷ	Ꙟ	Ꙩ
Ꙫ	Ꙭ	ꙮ	Ꚙ	Ԫ	Ꚁ	Ꚉ
Ꚅ	Ꚏ	Ꚗ	Ꙁ	Ꙃ	Ꚇ	Ԙ
Listo de cirilaj literoj
v • d • r

Historio

En Slavono ĝia nomo estas ѕѣлѡ̀ (dzelo aŭ zelo), kio signifas "tre". En kirilico la litero Ѕ aspektas kiel kaj inter la cirilaj ciferoj havas valoron 6, en glagolico al ĝi respektivas la litero , kiu havas la valoron 8.^[2]

La deveno de la cirila litero Ѕ estas malklara. Eble ĝi devenas de la greka litero stigmo Ϛ, kiu estas ligaturo de la literoj sigmo kaj taŭo. En la greka stigmo havas la saman valoron 6.

En malnovaj manuskriptoj ekzistas diversaj variantoj por skribado de Ѕ. La reflektita skribo Ꙅ ꙅ troviĝas jam en la epitafo fare de la bulgara caro Samuilo — la plej frua specimeno de kirilico, en kiu oni indikis la daton (993). Tie ĝi estas uzata reflektite ne kiel ordinara litero, sed kiel cifero 6. Alia varianto estas Ꙃ ꙃ.^[3]

Kodoj

Signo	Ѕ		ѕ
Unikoda nomo	CYRILLIC CAPITAL LETTER DZE		CYRILLIC SMALL LETTER DZE
Enkodigo	dekume	deksesume	dekume	deksesume
Unikodo	1029	U+0405	1109	U+0455
UTF-8	208 133	D0 85	209 149	D1 95
HTML	Ѕ	Ѕ	ѕ	ѕ
Nomita referenco en HTML	Ѕ		ѕ
CP855	137	89	136	88
Windows-1251	189	BD	190	BE
ISO-8859-5	165	A5	245	F5
MacCyrillic	193	C1	207	CF

Aliaj variantoj:

Signo	Ꙅ		ꙅ		Ꙃ		ꙃ
Unikoda nomo	CYRILLIC CAPITAL LETTER REVERSED DZE		CYRILLIC SMALL LETTER REVERSED DZE		CYRILLIC CAPITAL LETTER DZELO		CYRILLIC SMALL LETTER DZELO
Enkodigo	dekume	deksesume	dekume	deksesume	dekume	deksesume	dekume	deksesume
Unikodo	42564	U+A644	42565	U+A645	42562	U+A642	42563	U+A643
UTF-8	234 153 132	EA 99 84	234 153 133	EA 99 85	234 153 130	EA 99 82	234 153 131	EA 99 83
HTML	Ꙅ	Ꙅ	ꙅ	ꙅ	Ꙃ	Ꙃ	ꙃ	ꙃ

Referencoj

1. Ager, Simon (ed.). Macedonian. Omniglot: writing systems & languages of the world. Alirita 2019-12-12.
2. La artikolo Зело en la Enciklopedia vortaro de Brockhaus kaj Efron.
3. Карский, Е.Ф.. (1928) Славянская кирилловская палеография (ruse). Leningrado: Издательство Академии наук СССР, p. 189–190., ekzistas reeldono de 1979, Moskvo, la eldonejo "Наука".