Armenoj en Usono
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Armenoj en Usono (armene: ամերիկահայեր, amerikahajer) estas civitanoj aŭ loĝantoj de Usono, kiuj havas totalan aŭ partan armenan devenon. Ili formas la duan plej grandan komunumon de la armena diasporo post la armenoj en Rusio. La unua grava ondo de armenaj migrantoj al Usono okazis fine de la 19a kaj frua 20a jarcentoj. Miloj da armenoj ekloĝis en Usono post la Hamidaj masakroj meze de la 1890-aj jaroj, la Masakro de Adana de 1909 kaj la Armena genocido de 1915 en la Otomana Imperio. Ekde la 1950-aj jaroj multaj armenoj de Mezoriento (precipe de Libano, Sirio, Irano, Irako, Egiptio kaj Turkio) migris al Usono kiel rezulto de politika malstabileco en la regiono. Ĝi akceliĝis fine de la 1980-aj jaroj kaj daŭris post la dissolvo de Sovetunio en 1991 pro sociekonomiaj kaj politikaj kialoj.
La Usona Komunuma Enketo en 2017 taksis, ke 485.970 usonanoj posedis plenan aŭ partan armenan devenon. Diversaj organizaĵoj kaj amaskomunikiloj kritikas ĉi tiujn nombrojn kiel subtakson, proponante anstataŭe 800 000 ĝis 1 500 000 armenajn usonanojn. La plej alta koncentriĝo de usonanoj de armena deveno estas en la areo de Granda Los-Anĝeleso, kie 166,498 homoj identigis sin kiel armenoj en la Censo de 2000, konsistante el pli ol 40% de la 385,488 homoj, kiuj tiam identigis armenajn originojn en Usono. La urbo Glendale en la metropola areo de Los-Anĝeleso ĝenerale estas konsiderita la centro de la armena usona vivo (kvankam multaj armenoj loĝas en la taŭge nomita "Malgranda Armenio" komunumo de Los-Anĝeleso ).
La armena usona komunumo estas la plej politike influa komunumo de la armena diasporo. Organizoj kiel Armena Nacia Komitato de Usono (ANCA) kaj Armena Asembleo de Usono pledas por la agnosko de la Armena genocido fare de la usona registaro kaj subtenas pli fortajn rilatojn inter Armenio kaj Usono. La Armena Ĝenerala Bonvola Unio (AGBU) estas konata pro sia financa subteno kaj disvastigo de armena kulturo kaj armenlingvaj lernejoj.
La unua registrita armeno vizitanta Nordamerikon estis Martin, armeno el Irano. Li estis iran-armena tabakproduktanto, kiu ekloĝis en Jamestown, Virginio en 1618. En 1653–54, du armenoj de Konstantinopolo estis invititaj al Virginio por bredi silkajn vermojn. Kelkaj aliaj armenoj estas registritaj kiel venintaj al Usono en la 17-a kaj 18-a jarcentoj, sed la plej multaj moviĝis kiel individuoj kaj ne establis komunumojn. En la 1770-aj jaroj pli ol 70 armenoj ekloĝis en la kolonioj. La persekuto de kristanaj malplimultoj sub la Otomana Imperio kaj usonaj misiaj agadoj rezultigis malgrandan ondon de armena migrado al Usono en la 1830-aj jaroj el Kilikio kaj Okcidenta Armenio. Haĝik (Christopher) Oskanjan, konstantinopola usona misia lernanto, alvenis en Usono en 1835 por okupiĝi pri supera edukado. Li poste laboris por la New York Herald Tribune kaj fariĝis la prezidanto de la Novjorka Pres-Klubo. Multaj armenoj sekvis lin kaj iris al Usono por edukado.
Dum la Usona Enlanda Milito tri armenaj kuracistoj: Simeon Minashan, Garabed Galstĥan kaj Baronig Matevosjan laboris en militaj hospitaloj en Filadelfio. La nura armeno konata partopreni la konflikton estis Ĥaĉatur Paul Karapetjan, kiu membriĝis en la Unia Mararmeo. Naturscienca civitano de Rodosto, Karapetjan funkciis sur la blokadŝipoj USS Geranium kaj USS Grand Gulf kiel Tria Inĝeniera helpisto kaj poste oficiro de 1864 ĝis sia honorinda maldungo de la Mararmeo en aŭgusto 1865.
La nombro de la armenaoj kreskis de 20 en 1854 al ĉirkaŭ 70 en la 1870-aj jaroj. En la malfruaj 1870-aj jaroj, malgrandaj armenaj komunumoj ekzistis en Novjorko, Providenco, Rod-Insulo kaj Worcester, Masaĉuseco. Fine de la 1880-aj jaroj ilia nombro atingis 1 500. Multaj el ili estis junaj malinaj studentoj de la Usonaj Evangeliaj Misioj disvastigitaj tra la Otomana Imperio. Ĉirkaŭ 40% venis de la provinco Ĥarpert. Antaŭ 1899, enmigrintoj ne estis klasifikitaj laŭ etneco, sed prefere laŭ naskiĝlando, obskurante la etnajn originojn de multaj armenoj. Post 1869 tamen armenoj el la orientaj regionoj de la Otomana Imperio estis registritaj kiel "armenoj" en usonaj registroj. La nombro de la armenoj kiuj migris al Usono de 1820 ĝis 1898 estas ĉirkaŭ 4,000.
Armenoj komencis alveni en Usono senprecedence en la fino de la 19-a jarcento, precipe post la Hamidaj masakroj de 1894–96, kaj antaŭ, dum kaj post la Armena genocido. Antaŭ ĉi tiu amasa migrado al Usono, la nombro de armenoj en la lando estis de 1 500 ĝis 3 000, kaj plejparte konsistis el nekvalifikitaj laboristoj.
Pli ol 12,000 armenoj de la Otomana Imperio iris al Usono tra la 1890-aj jaroj. Ĉi tiu periodo travivis kulturan kontakton inter usonanoj kaj armenoj per armenaj naciismaj disidentaj organizaĵoj ene de la Otomana Imperio kaj intensa agado de usonaj misiistoj en la regiono, kiuj komprenis la armenan aferon, igante la longan migradan vojon iom pli eltenebla. Escepte de Fresno, Kalifornio, kiu havis teron taŭgan por terkultivado, la plej fruaj armenaj enmigrintoj plejparte ekloĝis en la nordorientaj industriaj centroj, kiel Novjorko, Providenco, Worcester kaj Bostono. Armenaj elmigrintoj el la Rusa Imperio estis nur malplimulto en elmigrado de armenaj landoj trans Atlantiko (ĉirkaŭ 2.500 transloĝiĝis en 1898–1914), ĉar la armenoj estis traktataj relative pli bone en Rusio ol en la Otomana Imperio. Iam en Usono, iuj armenoj organizis politikajn partiojn por servi diversajn kaŭzojn en Usono kaj en la patrujo. Turk-armena migrado kreskis iom post iom en la unua jardeko de la 20-a jarcento, parte pro la Adana Masakro de 1909, kaj la Balkanaj militoj en 1912-1913. Antaŭ la komenco de la unua mondmilito, jam estis 60 000 armenoj en Usono. Ĉar pli da armenoj iĝis viktimoj de la genocido kaj pli da armenoj estis deportitaj, la armena usona komunumo draste kreskis.
Laŭ la Agentejo pri Enmigrado, 54 057 armenoj eniris en Usonon inter 1899 kaj 1917. La ĉefaj listigitaj devenlandoj estis Turkio (46 474), Rusio (3.034), Kanado (1.577), Britio (914) kaj Egiptio (894). Enmigrintoj estis petitaj indiki en kiu ŝtato ili ekloĝos; por armenoj, la plej popularaj respondoj estis Novjorko (17.391), Masaĉuseco (14.192), Rod-Insulo (4.923), Ilinojso (3.313), Kalifornio (2.564), Nov-Ĵerzejo (2.115), Pensilvanio (2.002), Miĉigano (1.371). La plej grandaj armen-usonaj komunumoj tiutempe situis en Novjorko, Fresno, Worcester, Masaĉuseco, Boston, Filadelfio, Ĉikago, Cityerzo-Urbo, Detrojto, Los-Anĝeleso, Trojo, Novjorkio, kaj Klevlando .
Laŭ taksoj, ĉirkaŭ 77,980 armenoj loĝis en Usono antaŭ 1919. Senprecedenca nombro de armenoj eniris la landon en 1920, sed la Enmigrada Leĝo de 1924, kiu limigis enmigradon de suda kaj orienta Eŭropo, malpermesis multajn aliajn armenojn translokiĝi en Usono. La plej multaj el la enmigrintoj post la unua mondmilito estis virinoj kaj infanoj, kontraste al la antaŭmilita enmigrado, kiu estis ĉefe juna kaj vira profilo. Kiel italoj, por kiuj ĉi tiu praktiko estis konata kiel kampanilismo, armenaj komunumoj ofte estis formitaj de homoj de la sama vilaĝo aŭ urbo en la Otomana Imperio. Ĉi tiu praktiko preskaŭ tute malaperis post la dua mondmilito.
Entute 81 729 armenoj eniris Usonon de 1899 ĝis 1931.
Diskriminacio kontraŭ la armenoj estis videbla, kaj multaj armenoj luktis kontraŭ malkaŝaj diskriminaciaj kaj loĝlimigoj. Kvankam kvar otoman-devenaj armenoj estis la unuaj, kiuj ricevis laŭleĝan agnoskon kiel "blankuloj", anstataŭ "azianoj", jam en 1909, la diskriminacio, kiun plej multaj armenoj renkontis en sia ĉiutaga vivo, ne pliboniĝis. La armenoj loĝantaj en centra Kalifornio estis ofte nomataj de indiĝenoj kiel "Fresno-indianoj" kaj "malaltklasaj judoj". Ĉi tiu unua ondo de enmigrado daŭris ĝis meze de la 1920-aj jaroj, kiam la novaj enmigradaj kvotoj estis aprobitaj. Ĉi tiu ondo de enmigrintoj establis armenajn komunumojn kaj organizojn en Usono, precipe la Armena Apostola Eklezio. En la 1920-aj jaroj, la armenoj komencis transloĝiĝi de kamparaj regionoj al urboj.
Nova ondo de armenaj enmigrintoj moviĝis en la malfruaj 1940-aj jaroj, inkluzive de sovetiaj armenaj militkaptitoj, kiuj povis fari sian vojon okcidenten post kiam ili estis liberigitaj de naziaj tendaroj. La Leĝo pri Delokitoj de 1948 permesis al homoj delokigitaj dum la dua mondmilito enmigri al Usono. De 1944 ĝis 1952, 4.739 armenoj migris al Usono, multaj kun la helpo de la Usona Nacia Komitato por Helpi Senhejman Armenojn de George Mardikjan.
Tamen la vera dua ondo de enmigrado ne komenciĝis ĝis la Leĝo pri Enmigrado kaj Nacieco de 1965 kiu aboliciis kvotojn pri naciaj originoj. Post la pasigo de tiu ago, armenoj de Sovetunio, Turkio, Libano, Irano kaj aliaj sudokcident-aziaj landoj komencis migri multe, multaj fuĝis de politika malstabileco en siaj gastigantaj landoj. En la 1950-aj jaroj, plej multaj armenaj enmigrintoj en Usono estis de soveta Armenio kaj Turkio. La pogroma Istanbulo en 1955 timigis la lokan turkan armenan loĝantaron, kiu serĉis okcidentan sekuran kaj pli prosperan vivon.
Sovetaj armenoj, aliflanke, estis plejparte postvivantoj de genocidoj, kiuj neniam plene integriĝis al sovetia vivo post sia repatriigo en la 1940-aj jaroj. La grandskala elmigrado de sovetiaj armenoj, ĉefe al okcidentaj landoj, komenciĝis en 1956. Ĉirkaŭ 30 000 sovetiaj armenoj eniris la landon de 1960 ĝis 1984, kaj aliaj 60 000 transloĝiĝis je la fino de la 1980-aj jaroj, dum la Perestroika epoko. La tuto de sovetiaj armenaj elmigrantoj de 1956 ĝis 1989, pli ol 80% el ili al Usono, estas taksita je 77,000.
La 15-jara longa libana enlanda milito komencita en 1975 kaj la irana revolucio de 1979 multe kontribuis al la enfluo de mezorientaj armenoj al Usono. La armenaj komunumoj en ĉi tiuj mezorientaj landoj estis bone establitaj kaj integritaj, sed ne asimilitaj, en lokaj loĝantaroj. Armenoj en Libano kaj Irano eĉ estas reprezentitaj en la parlamentoj kiel etnaj malplimultoj. Multaj vivis lukse en siaj antaŭaj landoj, kaj pli facile pritraktis plurlingvecon, konservante aspektojn de tradicia armena kulturo. Ĉi tiu ondo de novuloj revigligis la armenan usonan komunumon, precipe en la areo de Los-Anĝeleso, kie ekloĝis plej multaj armenaj enmigrintoj de dua ondo. En 1970 ĉirkaŭ 65 000 armenoj loĝis en Suda Kalifornio, kaj du jardekojn poste, en 1989, la nombro de armenaj usonanoj estis taksita je 200 000. Kvankam la usona censo de 1980 metis la nombron de armenoj loĝantaj en Los-Anĝeleso je 52 400, el kiuj 71,9% estis eksterlandaj: 14,7% el Irano, 14,3% el Sovetunio, 11,5% el Libano, 9,7% el Turkio, 11,7 % el aliaj mezorientaj landoj (Egiptio, Irako, Palestino, ktp.), kaj la resto en aliaj mondopartoj.
.png)
Tuj antaŭ kaj daŭrante en la tempo de la dissolvo de Sovetunio, ondoj de armenoj de Armenio kaj aliaj eksaj sovetaj respublikoj alvenis pro politikaj kialoj kaj ekonomiaj ŝancoj, ekloĝante en pli malnovaj establitaj armenaj komunumoj tra la lando. La armena tertremo en 1988 kaj la energikrizo en Armenio dum la milito en Montara Karabaĥo igis laŭtaksan nombron de 700,000 armenoj forlasi la landon, la plej multaj el kiuj alvenis en Rusio, daŭre aliaj en Usono, kaj kelkaj miloj en Eŭropo. Ĉiujare, averaĝe 2 000 homoj el Armenio migris al Usono ekde 1994, ne inkluzive etnajn armenojn el mezorientaj landoj. Laŭ la usona censo de 2000, estis 65,280 usonnaskitaj homoj en Usono: 57 482 en Kalifornio, 1,981 en Novjorko kaj 1,155 en Masaĉuseco. Laŭ la Usona Komunuma Enketo de 2011, estis 85.150 armen-naskitaj homoj en Usono, ĉirkaŭ 20.000 pli ol en 2000. Laŭ la usona ambasado en Erevano, ĉirkaŭ 21.000 civitanoj de Armenio translokiĝis al Usono por konstanta loĝado en la periodo de 1995 ĝis 2012. Dume, armena enmigrado de la Proksima Oriento daŭras, kontribuante al la distingo de Kalifornio, senkompare, kun la plej alta armen-usona loĝantaro de ajna usona ŝtato.
Armenoj de Libano, kie ili efike establis aktivan komunumon, estas pli politikigitaj, dum turkaj armenoj plejparte ligiĝas kun la Armena Apostola Eklezio. Ĉirkaŭ 1/3 el ĉiuj turkaj armenoj en Usono estas memstaraj. Grupo de armenaj usonanoj el Istanbulo fondis la Organizaĵon de Istanbulaj Armenoj en 1976, kiu postulis pli ol 1,000 membrojn en Suda Kalifornio en 2011. Iranaj armenoj estas konataj pro rapida integriĝo en usona socio. Ekzemple, nur 31% de armenaj usonanoj naskiĝintaj en Irano asertas ne bone paroli la anglan.
Armenaj usonaj krimaj organizaĵoj ricevis vastan atenton de amaskomunikiloj. Tamen, en la urbo Glendale, Kalifornio, kie armenoj kunmetas 27% de la totala loĝantaro de la urbo, nur 17% de la krimo en la urbo estis farita de armenoj en 2006.
Laŭ la usona censo de 2000, tiutempe estis 385 488 usonanoj kun armena deveno. La takso de Usona Komunuma Enketo en 2017 trovis 485.970 usonanojn kun plena aŭ parta armena deveno. Pli altaj taksoj de 800,000 ĝis 1,500,000 estas ofertitaj fare de multaj armenaj kaj ne-armenaj organizoj, amaskomunikiloj kaj akademiuloj. La germana etnografino Caroline Thon metas ilian numeron ĉe 800.000, nombro ankaŭ ofertita de D-ro Harold Takooshian de la Universitato Fordham. Prof. Dennis R. Papazian de Universitato de Miĉigano–Dearborn asertis, ke loĝas en Usono 1,000,000 homoj kun armena deveno.
467.890 homoj raportis armenan devenon por Usona Komunuma Enketo. 2,516 armenoj estis naturigitaj, kaj plia tuta 3,543 akiris laŭleĝan konstantan loĝadon la saman jaron. El ĉi-lastaj, 1.589 atingis ĉi tiun statuson per familia reunuiĝo, 1.286 per diverseca loterio, 304 per familia sponsorado, 256 kiel rifuĝintoj aŭ azilanoj, 102 per dungado, kaj 6 per aliaj nespecifitaj kategorioj
En la 2000-aj jaroj 53% de la armenoj loĝantaj en Usono parolas la armenan lingvon. Kompare, ĉirkaŭ 6% de italaj usonanoj, 32% de grekaj usonanoj kaj 70% de albanaj usonanoj parolas sian praan lingvon.
La armena lingvo havas du apartajn normigitajn formojn: okcidenta armena kaj orienta armena, ambaŭ vaste parolataj inter la armena usona komunumo. Armenoj el Libano, Turkio, Sirio kaj malmultaj aliaj landoj parolas la okcidentan dialekton, kiu estis parolata en turka (okcidenta) Armenio, la orientaj regionoj de Turkio kun historia armena ĉeesto. Orienta armena estas ĉefe parolata en Armenio kaj Irano, kvankam la iranaj armenoj havas sian propran dialekton; en Usono, parolantoj de orienta armena estas ĉefe enmigrintoj de la eksa Sovetunio, kiuj plejparte alvenis dum la 1990-aj jaroj, aŭ iliaj infanoj. Krome, okcidenta kaj orienta armenaj uzas la saman alfabeton sed kun du malsamajn literumojn. En Armenio oni uzas la reformitan ortografion, dum plej multaj armenoj en la diasporo (inkluzive de Libano, Sirio, Turkio kaj Irano) uzas la klasikan ortografion.
Inter 1910 kaj 1970 oni konsideris la lingvon de nur la eksterlande naskita loĝantaro en Usono. En 1910, la nombro de armenaj parolantoj en Usono estis 23 938. Ĝi kreskis ĝis 37.647 in 1920, 51.741 in 1930, 40.000 in 1940, 37.270 in 1960 kaj 38.323 in 1970. Laŭ la usona censo de 1980 100.634 homoj en la nacio parolis la armenan, 69.995 el ili estis eksterlande naskitaj. La usona censo de 1990 malkaŝis 308.096 homojn kun armena deveno tiutempe kaj 149.694 homojn, kiuj indikis la armenan kiel sian gepatran lingvon. Plimulto de armenlingvanoj (115.017) estis eksterlande naskitaj.
Laŭ la usona censo de 2000 estis 385 488 etnaj armenoj loĝantaj en Usono, kaj 202 708 homoj identigis la armenan kiel "Lingvo Parolata Hejme". La granda plimulto de armenlingvanoj loĝis en Kalifornio (155.237). Aliaj ŝtatoj kun signifa nombro da armenlingvanoj estis Novjorko (8.575) kaj Masaĉuseco (8.091). Ĉirkaŭ 2/3 el la armenaj parolantoj vivas en Los-Anĝeleso. La taksoj de 2009-2013 Usona Komunuma Enketo metis la nombron de armenlingvanoj ĉe 237 840.
Studo de 2007 montris, ke 16% de la armenaj naskiĝintaj en Libano, 29% en Armenio (inkluzive sovetian Armenion), 31% en Irano kaj 36% en Turkio ne scipovas la anglan. Multaj eksterlande naskitaj armenoj estas plurlingvaj, parolante almenaŭ unu lingvon krom la armena kaj la angla. Ekzemple, armenoj de Armenio aŭ la resto de la eksa Sovetunio eble scipovas la rusan, tiuj de Libano kaj Sirio eble scipovas la araban kaj la francan, preskaŭ ĉiuj iranaj armenoj parolas la persan kaj Istanbulaj armenoj parolas la turkan .
Artikolo de 1999 prezentita de Bert Vaux priskribis la armenan kiel "grave endanĝerigitan" en Usono.
Fruaj armenaj enmigrintoj estis unu el la plej kleraj etnoj enirintaj Usonon kun legscipovo de 76%. Kompare, 46% de sudaj italoj, 74% de orienteŭropaj judoj kaj 99% de finnoj estis kleraj. Ekzemple, en 2007, 41% de usonaj armenoj havis almenaŭ 4-jaran universitatan diplomon . La situacio estas pli malalta por eksterlandaj armenoj.
La unua armena dimanĉa lernejo en Usono estis fondita fine de la 1880-aj jaroj en Novjorko de Barsegh Vardukjan. Ekde la 1960-aj jaroj multaj armenaj dulingvaj lernejoj estis establitaj en komunumoj tra la tuta lando. Ferrahian Armenian School, fondita en 1964, estas la plej malnova armena ĉiutaga lernejo en Usono. Krom ĉi tio, ekzistas pli ol cent armenaj lernejoj, kiuj funkcias nur semajnfine. Maŝdoc College en Glendale, fondita en 1992, estas la sola armena altlernejo en la lando.
Armenaj usonanoj konsistigas tre edukitan komunumon. El la 339 732 armenaj usonanoj, kiuj aĝas 25 aŭ pli, 26% havas universitatan diplomon, kaj 26,1% havas bakalaŭron.
Plej multaj armenaj usonanoj estas anoj de la Armena Apostola Eklezio, la plej granda orienta ortodoksa eklezio en Usono. Ĝi posedas pli ol 90 preĝejojn tra la tuta nacio. Estis raportite ke 80% de armenaj usonanoj estas armen-apostolaj, 10% estas protestantoj (plejparte armenaj evangeliaj) kaj 3% estas armenaj katolikoj. La Armena Apostola Eklezio estas la plej malnova nacia eklezio en la mondo, kaj havis gravan rolon en protektado de la armena identeco tra la jarcentoj de fremda regado. Multaj armenaj komunumoj en la lando koncentriĝas ĉirkaŭ preĝejoj, kiuj funkcias kiel komunumaj centroj. La unua armena apostola preĝejo en Usono, nomita Preĝejo de Nia Savanto, estis konstruita en 1891 en Worcester. La Usona Diocezo de la Armena Eklezio estis establita en 1898 fare de Katolikoso Mkrtiĉ Ĥrimjan. En 1916 estis 34 armenaj parokoj kun 27 450 membroj kun ĉefe vira loĝantaro. La ĉefaj ŝtatoj kun armenaj eklezianoj estis Masaĉuseco, Miĉigano, Kalifornio kaj Novjorko. La Okcidenta Diocezo estis establita en 1927.
Post kiam la sovetianoj transprenis Armenion en 1920, la armena usona komunumo dividiĝis en du branĉojn: unu subtenanta sovetian Armenion (plejparte membroj de la partioj Hunĉak kaj Ramgavar), alia kontraŭ ĝi (plejparte konsistanta el ARF- membroj). Dum la Monda Foiro de 1933, Leon Turjan, la primaso de la Orienta Diocezo de la Armena Apostola Eklezio de Usono, rifuzis doni paroladon ĉar la armena trikoloro de la Armena Respubliko 1918-1920 pendis malantaŭ li, dum Eĉmiadzin, la sidejo de la Katolikoso de Ĉiuj Armenoj, estis en Armenio, kiu tiam estis parto de Sovetunio kaj uzis alian flagon. Ĉi tio ĉagrenis la Daŝnakajn membrojn ĉeestantajn en la ceremonio. La konflikto atingis krizon la 24-an de decembro 1933, kiam pluraj membroj de ARF murdis ĉefepiskopon Turjan dum la kristnaska vespero en armena preĝejo de Novjorko.
La 12an de oktobro 1957, dum la pinto de la Malvarma Milito, kelkaj parokoj de la Armena Apostola Eklezio en Usono, kiuj ne estis filiigitaj ekde 1933, ariĝis sub la Sankta Seĝo de Kilikio kun la ĉefsidejo en Libano, proksime al la Armena Revolucia Federacio. Post la dua mondmilito, ĉefepiskopo Tiran Nersojan gvidis la eklezion tra dua fondo, kiu vidis la enkadrigon de statutoj por regi la diocezon, la kreadon de tutlanda junulara organizo, la komencon de projekto por konstrui armenan katedralon en Manhatano kaj la eniron de la Armena Eklezio en la ekumenan movadon. La mezaj 1950-aj jaroj vidis kreskadon de enmigrado kaj konstruadon de armenaj preĝejoj, kun novaj komunumoj multiĝantaj tra Usono. Generacio de gvidantoj naskitaj en Usono ankaŭ komencis peni sin.
La unua uson-naskita armena pastro estis ordinita en 1956. En 1961, la armena seminario Sankta Nerses estis establita en Ilinojso (poste ĝi translokiĝis al Novjorko). Spirito de renoviĝinta vigleco estis enkarnigita de ĉefepiskopo Torkom Manukjan, kiu regis la diocezon kiel primason de 1966 ĝis 1990. La periodo vidis grandan enfluon de armenaj enmigrintoj. Ĉi tiuj evoluoj re-enfokusigis la prioritatojn de la Armena Eklezio en Usono. La bezono de humanitara helpo al la armena patrujo, kaj ankaŭ disvastiĝo al rifuĝintoj ekloĝi tra Usono (koncentrita en Novjorko kaj Los-Anĝeleso), kaŭzis la kreadon de la Fonduso por Armena Helpo, per kiu la eklezio liveras materialan kaj medicinan helpon al Armenio.
Hodiaŭ ekzistas pli ol 120 armenaj parokaj komunumoj en la kontinento, kaj du trionoj funkcias kiel tute organizitaj preĝejoj kun sanktejoj. Ĉefepiskopo Ĥaĝak Barsamjan estas primaso de la Orienta Diocezo (ekde 1990); Ĉefepiskopo Hovnan Terterjan de la Okcidenta Diocezo (ekde 2003). La diocezoj konservas fortajn rilatojn al la Patrina Seĝo de Sankta Eĉmiadzin, kaj la nuna Supera Patriarko, Garegino la 2-a, la 132-a Katolikoso de Ĉiuj Armenoj.
Armena Evangelia Eklezio estas la dua plej granda kristana religia movado inter armenaj usonanoj, kun 1 el 10 sekvantoj. En 1993 ekzistis 28 armenaj protestantaj preĝejoj. Malmultaj armenaj usonanoj estas anoj de la Armena Katolika Eklezio. Ilia nombro estas ĉirkaŭkalkulata je 25.000. En 1990 estis 6 armenaj katolikaj preĝejoj en Usono.
.png)
La unua armenlingva gazeto en Usono, nomita Aregak (Արեգակ, "Suno"), estis publikigita en Jersey City en 1888. Pli ol 300 ĵurnaloj estis eldonitaj ekde tiam. Hodiaŭ multaj armenaj ĵurnaloj (kaj en la armena kaj en angla) estas publikigitaj tra la tuta lando. Asbarez (Ասպարէզ, "Areno") estas la sola ĉiutaga, aperinta en Los-Anĝeleso ekde 1908. Hajrenik (Հայրենիք, "Patrujo") estas publikigita ekde 1899 en Bostono. Ambaŭ estas proksimaj al la Armena Revolucia Federacio. Aliaj rimarkindaj semajnĵurnaloj inkludas The Armenian Weekly, Armenian Mirror-Spectator ,Nek Hajastan (Նոր Հայաստան, "Nova Armenio"), La Armena Raportisto .
Armena kuirarto, kaj sudokcident-azia kuirarto ĝenerale, estas populara inter armenaj usonanoj. Kelkaj restoracioj funkcias en la Los-Anĝelesa areo kaj aliaj lokoj kun alta koncentriĝo de armen-usonanoj. Zankou Chicken, familia ĉeno de armenaj kaj mezorientaj rapidaj hazardaj restoracioj ene de la Los-Anĝelesa areo, estas inter la plej famaj armenaj restoracioj.
Dekoj de amatoraj armenaj popoldancaj ensembloj estis fonditaj en Usono en la lastaj jardekoj.
Homenetmen, sporta organizo ene de la Armena Revolucia Federacio, tre aktivas en Usono, ankaŭ okupiĝas pri skoltado. La okcidenta usona filio de Homenetmen okazigas la Navasartjanajn Ludojn en la Los-Anĝelesa areo ĉiun someron ekde 1975. Hodiaŭ ĝi kunigas pli ol 6000 atletojn de 300 teamoj, 2 000 skoltojn. Pli ol 35 000 homoj venas por spekti la eventon.
La tri ĉefaj armenaj politikaj partioj de la fino de la 19a jarcento kaj komenco de la 20a jarcento: la Armena Revolucia Federacio (Daŝnakcutjun), la Socialdemokrata Hunĉakia Partio (Hunĉak) kaj la Partio Armenakan (poste Ramgavar) ĉeestis en Usono en la fruaj epokoj de ilia ekzistado. Ili establis siajn proprajn ĵurnalojn: Hajrenik kaj Asbarez de Daŝnakoj kaj Pajkar (Batalo) de Ramgavaroj. Post kiam la bolŝevikoj transprenis Armenion en 1920, Ramgavaroj kaj Hunĉakoj formis koalicion subtenantan sovetian Armenion, dum la ARF, la reganta partio de la Respubliko Armenio de 1918 ĝis 1920, restis kontraŭsovetia en la diasporo. La Spitaka tertremo en 1988 kaj la Karabaĥa movado kunigis la apartajn grupojn de la armena komunumo.
La armena usona komunumo estis priskribita kiel la "plej influa" armena komunumo en la mondo, kvankam malpli granda ol tiu de la armenoj en Rusio. La armena usona premgrupo estas unu el la plej potencaj etnaj premgrupoj en Usono. Ĝi hodiaŭ estas konsiderata la dua plej potenca etna premgrupo en Usono post la juda premgrupo. La Armena Asembleo de Usono kaj la Armena Nacia Komitato de Usono havas kiel ĉefan lobian agendon la premadon de la Kongreso kaj de la usona prezidento por la redukto de ekonomia kaj milita helpo al Turkio kaj Azerbajĝano kaj klopodoj inkluzivi reaserton de genocido fare de otomana Turkio en 1915. Laŭ unu erudiciulo, la politika povo de la armena komunumo en Usono "kontraŭbatalas la potencan grandan naftan premgrupon en Vaŝingtono, kiu antaŭenigas azerajn interesojn."
Laŭ Shawn Dorman, la aŭtoro de Ene de ambasado de Usono, la ĉefa celo de armena premgrupo estas la "persvado de usona kongreso favori armenajn interesojn, precipe agnoski la armenan genocidon." Li tiam asertis, ke "ĝi havis gravan rolon en Usono donante financan subtenon al Armenio. De 1992 ĝis 2010 Usono donis preskaŭ 2 miliardojn da dolaroj, la plej altan pokapan sumon por postsovetia ŝtato." Fonduso por Armena Krizhelpo estas humanitara organizo disponiganta longperspektivajn programojn temigantajn homan evoluon. Armenia Fonduso enspezas milionojn da dolaroj ĉiujare por infrastruktura disvolviĝo en Armenio kaj Montara Karabaĥo.
La oficiala rekono de la Armena genocido fare de la usona federacia registaro estas konsiderata unu el la plej esencaj paŝoj en internacia politiko kaj plena rekono de la eventoj de 1915–1923. Multaj armenoj opinias, ke Usono havas la kapablon devigi Turkion rekoni la pasintecon kaj pagigi al armenoj kaj Armenio siajn kompensojn, tio inkluzivas (por iuj) la revenon de la tiel nomata Wilson-a Armenio al la Respubliko Armenio.
Pluraj oficialaj usonaj dokumentoj priskribas la eventojn kiel "genocidon" (1975, 1984, 1996); Prezidento Ronald Reagan ankaŭ priskribis la eventojn kiel "genocidon" en parolado la 22-an de aprilo 1981. La 4-an de marto 2010, la Usona Mastruma komisiono pri Eksterlandaj Aferoj agnoskis la masakrojn de 1915 kiel "genocido". Ankaŭ 49 el la 50 usonaj ŝtatoj faris individuajn proklamojn agnoskante la okazaĵojn de 1915 ĝis 1923 kiel genocido.
Armenaj usonanoj kunvenas en multaj urboj ĉiujare la 24-an de aprilo por la agnosko de la Armena genocido. La plej granda el tiaj kunvenoj okazas en la regiono de Los-Anĝeleso. La Armena Nacia Instituto listigas 30 monumentojn pri Armena genocido en Usono. La plej malnova estas Montebello Genocide Memorial, kiu estis finita en 1965. Ĥaĉkaroj ankaŭ estas starigitaj en tuta Usono honore al la 1,5 milionoj da viktimoj de la Genocido. Lastatempe la Armena Heredaĵa Parko estis malfermita en Bostono.
Monte Melkonjan, loĝanto de Kalifornio, estis eminenta gvidanto de armenaj trupoj dum la milito en Montara Karabaĥo. Li estis postmorte premiita kun la titolo Nacia Heroo de Armenio.
Dum la Dua mondmilito, proksimume 18,500 armenoj deĵoris en la armetrupoj de Usono. Kelkaj el ili estis ornamitaj pro sia servo, inkluzive de kolonelo Ernest Derviŝjan, loĝanto de Virginio, al kiu estis premiita la Honora Medalo. Usona marsoldato Harry Kizirjan estas konsiderata la plej ornamita soldato de la ŝtato Rod-Insulo. Alia marsoldata kapitano, Victor Maghakjan estas konsiderata unu el la plej ornamitaj usonaj soldatoj de la milito. La plej alt-rangigita armena-usonano dum la Dua Mondmilito estis brigada generalo Haig Ŝekerĝjan (kiu antaŭe deĵoris en la ekspedicio Pancho Villa kaj kiel usona armea ataŝeo en la sudokcident-azia scenejo de la Unua Mondmilito). Li estis nomumita Komandanta Generalo de Tendaro Sibert, Alabamo, kiu estis vaste uzata kiel la ĉefa trejnejo por kemiaj militaj trupoj, kaj restis en tiu pozicio ĝis 1945. Ŝekerĝjan ankaŭ donis multajn paroladojn dum la milito instigante usonanojn de armena deveno aliĝi.
Pluraj gravaj personoj en la armena nacia liberiga movado de la frua 20-a jarcento vivis kaj / aŭ mortis en Usono. Inter ili estis Andranik Ozanjan, milita komandanto, kiu estas konsiderata popola heroo inter armenoj, kiu loĝis en Fresno, Kalifornio de 1922 kaj mortis en Kalifornio en 1927. Alia fama milita komandanto, Garegin Nĵdeh, loĝis en Bostono, Masaĉuseco de 1933 ĝis 1937, kie li fondis Armenan Junulan Federacion. Drastamat Kanajan (Dro), la Ministro de Defendo de Armenio de 1918 ĝis 1919, loĝis en Usono post la dua mondmilito kaj estis baldaŭ arestita pro kunlaboro kun la nazioj. Lia funebra ceremonio okazis en Preĝejo Sankta Triunuo en Bostono en 1956. Ŝahan Natalie, Daŝnaka aktivulo, organizis la Operacon Nemesis en la fruaj 1920-aj jaroj, dum kiuj multaj armenaj genocidaj krimintoj estis murditaj. De 1910 ĝis 1912 li studis en la Bostona Universitato kaj mortis en Watertown, Masaĉuseco en 1983.
