From Wikipedia, the free encyclopedia
Aliŝer NAVOI (ĉagataje علیشیر نوایی) estis mezazia poeto, verkisto, politikisto, lingvisto, mistikisto, kaj pentristo[1]. Li estis la plej granda reprezentanto de la ĉagataja literaturo[2][3][4][5][6].
| Aliŝer Navoi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Aliŝer Navoi | |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 9-an de februaro 1441 en Herato, Timurida Imperio | ||||
| Morto | 6-an de januaro 1501 en Herato, Timurida Imperio | ||||
| Nacieco | uzbeko | ||||
| Lingvoj | persa • Ĉagataja vd | ||||
| Ŝtataneco | Timuridoj Ĥorasano  vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | poeto vd | ||||
| Laborkampo | Filozofio kaj poezio vd | ||||
| |||||
| Sukcesis kiel | |||||
| Reprezentaj verkoj | Ĥamsa | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Pro sia eminenta ĉagataja poezio, Navoi laŭ multaj ĉie en la tjurklingvparolanta mondo estas la fondinto de frua tjurklingva literaturo. Multaj lokoj kaj institucioj en Mezazio estas nomitaj laŭ li[7].
Aliŝer Navoi naskiĝis en 1441 en Herato, kio nun estas en nordokcidenta Afganio. Dum la vivdaŭro de Navoi, Herato estis regita fare de Timurida Imperio kaj iĝis unu el la gvidaj kulturaj kaj intelektaj centroj en la islama mondo. Navoi apartenis al la Ĉagataja emiro (aŭ Mir en la persa), klaso de la Timurida elito. La patro de Navoi, Gĥijat-ud-bruo Kiĉkina (La Peceto), funkciis kiel prominenta oficiro en la palaco de Ŝahruĥ Mirza, reganto de Korasa. Lia patrino funkciis kiel la guvernistino de princo en la palaco. Gĥijat-ud-bruo Kiĉkina funkciis kiel guberniestro de Sabzawar foje. Li mortis kiam Navoi estis juna, kaj alia reganto de Korasa, Babur Ibn-Bajsunkur, adoptis kuratorecon de la juna viro[8].
Aliŝer Navoi estis samlernejano de Husajn Bajkara kiu poste iĝos la sultano de Ĥorasano. La familio de Navoi estis devigita fuĝi el Herato en 1447 post la morto de Ŝahruĥr kreis malstabilan politikan situacion. Lia familio, resendita al Korasa post ordono, estis restarigita en la 1450-aj jaroj. En 1456, Navoi kaj Bajkara iris al Maŝhado kun Ibn-Bajsunkur. La sekvan jaron Ibn-Bajsunkur mortis kaj Navoi kaj Bajkara foriris. Dum Bajkara provis establi politikajn rajtigojn Navoi okupiĝis pri siaj studoj en Maŝhado, Herato, kaj Samarkando. Post la morto de Abu Sa'id Mirza en 1469, Husajn Bajkara usurpis povon en Herato. Sekve, Navoi forlasis Samarkandon por ligi sian servon. Bajkara regis Korasa-n preskaŭ senĉese dum kvardek jaroj. Navoi restis en la servo de Bajkara ĝis sia morto la 3an de januaro 1501. Li estis entombigita en Herato[1].
Aliŝer Navoi kondukis asketan vivstilon, "neniam geedziĝante aŭ havante konkubinojn aŭ filojn"[1].
Pri li en Esperanto aperis
 |
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
_-_Walters_W663_-_Top_Exterior.jpg)
