Tomás Quintín Rodríguez Milián, cgnusû méj cuma Tomás Milián (L'Avàna, 3 ad Mars dal 1933 - Miami, 22 ad Mars dal 2017), 'l è stâ 'n atōr, senegiadōr e cantànt cubàṅ naturaliśâ americàṅ e itagliàṅ (da 'l 1969).
In dla sò caréra 'l è dvintâ famóś p'r i sò film pulisiutésc girâ in di an Stanta e Utànta in du 'l à fat al persunàǵ dal maresiàl Nico Giraldi e dal delinquènt er Monnezza (al Rusc). In dal 1980 'l à vins un Nàstar 'd Argìnt par la pelìcula La luna mént'r in séguit 'l à recitâ anc in soquànt telefìlm cuma Miami Vice, La signora in giallo, Oz e Law & Order - I due volti della giustizia.
Bisesuàl dichiarâ, 'l è stâ spuśâ da 'l 1964 cun la Margherita Valetti ch'al gh'à dâ 'n fiōl, Tomaso Milian Jr.. Milián 'l è mòrt in dla sò cà 'd Miami a utànta-quàt'r an par 'n ìctus.
Biugrafìa
Nâ a Cuba al 03.03.1933 a 3 óri e 33 minùt dòp meśanòt, da ragàs Tomás 'l è custrét a scapàr via da l'ìśula dòp al cōlp ad stat ad Fulgencio Batista. Rivâ in Flòrida al stùdia teàt'r a Miami par pò andàr a star a New York laurànd a Broadway. A la fiṅ di an Sinquànta, cun sōl sinc dòlar in bisàca, al riva in Itàglia in du 'l taca na caréra da atōr par di regìsta cuma Mauro Bolognini, Alberto Lattuada, Luchino Visconti e Pier Paolo Pasolini.
In di an Stanta Milián, ardupiâ par Ferruccio Amendola, al s davśìna a 'l cìnema pupulàr e 'd gènar laurànd in soquànti pelìculi 'd Umberto Lenzi e girànd di tìtui cult cuma La polizia accusa: il Servizio Segreto uccide ad Sergio Martino, Roma a mano armata cun la Maria Rosaria Omaggio, Il giustiziere sfida la città (faghénd un persunàǵ ciamâ Rambo sèt an prima 'd Sylvester Stallone), Milano odia: la polizia non può sparare e La banda del gobbo. In dal 1976 al gira 'l cumèdi 40 gradi all'ombra del lenzuolo cun l'Edwige Fenech e Pazzi borghesi par Claude Chabrol. In séguit al tórna a lauràr in dal cìnema impgnâ insém a 'l parmśàṅ Bernardo Bertolucci e 'l fraréś Michelangelo Antonioni in mèś a 'n squantèr'n ad film ad Bruno Corbucci cuma Squadra antiscippo, Squadra antifurto, Assassinio sul Tevere, Delitto al ristorante cinese, Delitto sull'autostrada, Delitto in Formula Uno e Delitto al Blue Gay, in du 'l fà 'l maresiàl Nico Giraldi. Cun Il trucido e lo sbirro dal 1976 al dà vita anc a 'l persunàǵ 'd Er Monnezza, un vilàṅ ch'l è bòṅ sōl ad tiràr dal madóni in dialét rumàṅ.
Da la fiṅ di an Utànta 'l à laurâ anc a Hollywood girànd di film cun Abel Ferrara (Oltre ogni rischio dal 1989), Tony Scott (Revenge - Vendetta dal 1990), Sydney Pollack (Havana dal 1990), Oliver Stone (JFK - Un caso ancora aperto dal 1991), Steven Spielberg (Amistad) dal 1997) e Steven Soderbergh (Traffic dal 2000).
Filmugrafìa
Milian in na figùra dal film Squadra volanteTomas in dal film I delfini
1959 - La notte brava, regìa ad Mauro Bolognini
1960 - Il bell'Antonio, regìa ad Mauro Bolognini
1960 - I delfini, regìa ad Francesco Maselli
1961 - L'imprevisto, regìa 'd Alberto Lattuada
1961 - Laura nuda, regìa ad Nicolò Ferrari
1961 - Un giorno da leoni, regìa ad Nanni Loy
1961 - Giorno per giorno, disperatamente, regìa 'd Alfredo Giannetti
1962 - Boccaccio '70 - epiśòdi Il lavoro, regìa ad Luchino Visconti
1962 - Il disordine, regìa ad Franco Brusati
1962 - La banda Casaroli, regìa ad Florestano Vancini
1963 - Il giorno più corto, regìa ad Sergio Corbucci
1963 - Ro.Go.Pa.G. - epiśòdi La ricotta, regìa ad Pier Paolo Pasolini
1963 - L'attico, regìa ad Gianni Puccini
1963 - Mare matto, regìa ad Renato Castellani
1964 - Gli indifferenti, regìa ad Francesco Maselli
1965 - Io uccido, tu uccidi, regìa ad Gianni Puccini
1965 - Le soldatesse, regìa ad Valerio Zurlini
1965 - I soldi, regìa ad Gianni Puccini
1965 - Il tormento e l'estasi, regìa ad Carol Reed
1966 - Madamigella di Maupin, regìa ad Mauro Bolognini
1966 - El precio de un hombre, regìa 'd Eugenio Martín
1967 - Faccia a faccia, regìa ad Sergio Sollima
1967 - Se sei vivo spara, regìa ad Giulio Questi
1967 - La resa dei conti, regìa ad Sergio Sollima
1967 - Sentenza di morte, regìa ad Mario Lanfranchi
1968 - La lunga notte di Tombstone, regìa ad Jaime Jesús Balcázar
1968 - Banditi a Milano, regìa ad Carlo Lizzani
1968 - Corri uomo corri, regìa ad Sergio Sollima
1968 - Ruba al prossimo tuo, regìa ad Francesco Maselli
1969 - Tepepa, regìa ad Giulio Petroni
1969 - Dove vai tutta nuda?, regìa ad Pasquale Festa Campanile
Miranduléś
