Al stéma ad New YorkLa mapa dla sitàLa bandéra dla sitàLa statṿa dla libertà e 'l tóri śmèli a fōgPanuràmaI sinc quartēr: 1=Manhattan 2=Brooklyn 3=Queens 4=Bronx 5=Staten IslandAl pònt ad BrooklynAl palàs dal Nasiòṅ UnìdiLa piàsa ad Times SquareAl Federal HallStatṿa in dal Central Park
New York (a s lèś [nuː ˈjɔɹk] in d'l Ingléś di Stat Unî o [nju ˈjɔːk] in in d'l Ingléś dal Régn Unî, [ɲu ˈjɔrk] in miranduléś) l'è na sità di Stat Unî 'd òt migliòṅ e mèś 'd abitànt ch'la s cata in dal stat ad New York. L'è cgnusùda anc c'n al nóm dal sò scutmàj, “The big apple” (Al póm grand), o ad “New York City” par dastacàr-la da 'l nóm dal stat in du la s cata.
L'è stàda misa in pē in dal 1613 da di migrànt ulandéś ch'in alóra i l'ìvan batśàda “Nieuw Amsterdam” (Amsterdam Nóva) ma sinquànt'an dòp l'è pasàda a gl'Ingléś ch'i gh'aṅ cambiâ 'l nóm in unōr ad Jàcum II, duca ad York e Albany. 'L 11 ad Setémbar dal 2001 l'à patî 'l atàc terurìstic dgl'iślàmic 'd Al-Qaida ch'i aṅ fat stablìr dū aparéć cónt'r al tóri śmèli faghénd-i vgnir śò e masànd dagnóra tri-mila parsòni.
L'è bagnàda da 'l Ucéan Atlàntic, pròpria in dla fōś dal fiùm Hudson, e al sò clima 'l al s davśìna dimóndi a quél cuntinentàł. 'D Invèran la pōl rivàr anc a vint grâd sóta śèr mént'r in Luj al màsimi i èṅ darènt a i trénta 'd mèdia.
L'è divìśa in sinc quartēr ciamâ „Borough“: Manhattan, Brooklyn, Queens, Bronx e Staten Island. Al sò parc più famóś 'l è Central Park. In sità a gh'è trénta-nóṿ teàtar bèi grand, cgnusû tut insém c'n al nóm ad Broadway. Al sìndic 'l è al demucràtic Bill De Blasio. Gl'abitànt i èṅ divìś, tgnénd adrē a 'l censimènt dal 2010 guardànd la rasa, fra biànc (33,0%), ispànig (29,0%), afro-americàṅ (23,0%), aśiàtic (13,0%) e natìṿ americàṅ (0,5%). In mèś a i biànc, 'l 8,2% al gh'à di urìgini itagliàni, al 5,3% irlandéśi, al 3,2% tedéschi e 'l 3.0% rusi.
In dal 2010 la gh'à abû dagnóra quarànta-nóṿ migliòṅ ad turìsta ma in dal 2011 l'à fat incóra méj rivànd a sinquànta.
Miranduléś
