Róda

From Wikipedia, the free encyclopedia

Róda
 Carpśàn

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn Emiliàn

Thumb
Na róda primitìva, c'ma la s cata tulènd na sesiòun 'd un élber e śuntènd-eg 'n âs ind un bûś in dal mêś.
Thumb
Na parèda 'd ródi 'd lung a 'l tèimp.
Thumb
Al câr solêr ed Trundholm, dl'etê dal brònś dla Danimèrca, cun quàter râǵ p'r ògni róda.
Thumb
Na róda dal 2000 prìma 'd Crist in dal Muśèo Nasionêl edl Iran a Teheran.
Thumb
Na róda dintèda la pàsa al muvimèint a na cadèina.
Thumb
Soquànt pneumàtic inpilê ùn in sìm'a cl èter.
Thumb
Na róda 'd biciclèta.

La róda (in itagliàn ruota, da 'l latèin rota) l'è cl'invensiòun dimòndi ùtil a fórma 'd sérć ch'al gira dintór'n a 'l só pèren in dû a ghe stà sfrucê 'n âs.
El ródi i s caten ed dimòndi materiē diferèint e anca cun di utilìśi varieghê, mo a gh'è da dìr che 'l ródi 'l più despês i stàn 'd sòt'a di veìcol, per fèr-i andèr avànti.

La róda 'd lung a 'l tèimp

Invintèda 'd intór'n a 'l 5000 prìma 'd Crist in dl'antìga Meśopotàmia, i prìm tèimp la róda la nn'era èter che 'n ruśgòun 'd élber, śghê in sesiòun in manéra da catèr-eg fóra al sérć ch'a se vlìva, e śbuśî in dal mêś per sfrucèr-eg al sprôc ch'al la tgnìs strìca.
A se śvilupèva al só druamèint in chi Paéś ch'i avìven 'dumestichê soquànti bésti grósi, c'ma 'l cavâl, i bō e di èter cumpàgn, perchè in dal fèr-i prilèr, a ghe vliva dimòndi forsa per superèr al grôs atrît ch'i gh'ìv'n el prìmi ródi.

Thumb
La Bandéra 'd Ur[1], tgnuda da cât in dal British Museum ed Londra, dal 2600 prìma 'd Crist, indû a s fà a tèimp a vèd'r el ródi incòr fati 'd un pês ùnic ed lègn.

A s taca a catèr el ródi cui râǵ in dal pitùri antighi di egisiàṅ, in soquànti scultùri gréchi e in statuèini scandìn'vi dal 2000 prìma 'd Crìst.

'D intór'n a 'l 1000 prìma 'd Crìst i pòpol Célt i tacaràn a śuntèr un serciòun ed fêr 'd fóra tùt intór'n a la róda ed lègn, in manéra da irobustìr-la dimòndi còunt'r a 'l bòti ch'la psìva ciapèr in dal só ruślamèint cuntìnev.
Sainsa trôp cambiamèint importànt, la róda cui râǵ e 'l rinfòrs ed fêr 'd intór'n a la só sircunferèinsa, l'armagnarà tèla infìn vers al 1870, quand i vgnaràn invintê i pneumàtic, dimòndi più funsionêl.

El pèrti edla róda

  • Al serciòun
  • Al râǵ
  • 'L âs
  • 'L élber
  • Al pnevmàtic
  • La camra 'd ària

Manéri 'd dìr

  • (EGL) Èser l'ùltma róda dal câr[2], (IT) (lett.) Essere l'ultima ruota del carro, (fig.) Essere il meno importante di un gruppo di persone.
  • (EGL) Èser la róda 'd escòrta[3], (IT) (lett.) Essere la ruota di scorta, (fig.) Essere interpellato per ultimo.
  • (EGL) Mètt'r al bastòun da mêś a 'l ródi[4], (IT) (lett.) Mettere il bastone tra le ruote, (fig.) Intralciare un progetto.
  • (EGL) La vìta l'è na róda ch'la gira[5], (IT) La vita è una ruota che gira.
  • (EGL) Fèr la róda[6], (IT) (lett.) Fare la ruota, (fig.) Pavoneggiarsi.
  • (EGL) Èser na róda ròta[7], (IT) (lett.) Essere una ruota rotta, (fig.) Essere lagnoso, monotono.
  • (EGL) A gh'manca na rudlèina[8], (IT) (lett.) Gli manca una rotellina, (fig.) Essere un po' matto.

Vōś lighèdi

Èter progêt

Colegamèint estèren

Referèinsi

  1. [1]
    (EN) La schéda dla Bandéra 'd Ur da 'l sît dal British Museum ed Londra.
  2. [2]
    (EGL) e (IT) Dizionario del dialetto carpigiano, G. Malagoli e A. M. Ori, Mòdna, 2011.
  3. [3]
    Ibidem.
  4. [4]
    Ibidem.
  5. [5]
    Ibidem.
  6. [6]
    Ibidem.
  7. [7]
    Ibidem.
  8. [8]
    Ibidem.

    Wikiwand in your browser!

    Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

    Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

    Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

    Chrome
    Wikiwand for Chrome
    Firefox
    Wikiwand for Firefox