From Wikipedia, the free encyclopedia
C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn |
La murtadèla (mortadella in itagliàn) l'è 'n insachê 'd cherna dal nimêl, ch'a s cata bèle cunfesiunê dai salumifìsi e ch'a s còumpra ind i negósi alimentêr.
L'è fata sù cun di tàj pregê dal pōrc, tridê dimòndi fîn, armisćê cun di tuchèt ed lêrd e, insavurìda cun dal spési, la vìn pò insachèda e cóta lungamèint. 'L è 'n magnèr abastànsa grâs, el só calorìi per èto egl'ìn dintór'n ai 300 Kcal[1], e incòr i so grâs egl'ìn di grâs satur, a dìr pîn ed colesterôl[2], mo 'd lung a 'l tèimp a s è serchê 'd mijorèr i tàj dla cherna druèda e ślunghèr-en al tèimp 'd cutùra, in manéra da calèr pròpia la pêrt più grasa dal salùm[3].
"Murtadèla Bulògna" 'l è 'l nòm che la murtadèla cumùna l'à ciapê cun 'l arcgnusimènt da l'Uniòun Evropèa edl'IGP e che, grasi a 'l disiplinêr specìfic ch'al ghe cmànda, l'obedìs a 'l reghli a 'l riguêrd di ingrediìnt edla só preparasiòun e di pôst d'indû i gh'àn da deśgnìr el śó cherni da lavurèr.
A s pèinsa che la murtadèla la fùs preparèda fin dai tèimp edl'ocupasiòun di Sēlt in dl'antìga Felsina, ch'i pratichìsen 'l alevamèint di nimêl e ch'i pistìsen bèle la só cherna p'r insachèr-la e cóśer-la in na manéra śvèina a cùm'a s fà incō, vist anc che in dal Muśèo Archeològic ed Bulògna a s tin da cât du prédi edl'etê romàna cun rafigurèdi dai abitùdin dal gèner. La preparasiòun dla murtadèla la cuntinuèva in dal bulgnéś cun di élt e bâs ed lung a 'l tèimp, mo in dal 1661 al Cardinêl 'd Bulògna Giròlem Farnéś al proclamèva 'n band indû 'l vietèva ch'i s druìsen dal cherni diferèinti da quìli dal nimêl, e quest per protéger la qualitê acsè rinomèda e bòuna dla risèta mióra dla tradisiòun.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.