Nuèt'r a-j-a'ròm fat un pas in avànti a 'l riguèrd edla sièinsa edla belèsa, quand a saròm 'rivê, mia sōl a 'l ragiunamèint lògic, mo invéci a la sicurèsa ed cal pinsēr chè: che 'l madurèr un pòc a la volta ed l'èrt, 'l è quèl ch'a vin fóra da 'l insèm ed dū spìrit, quèl edl
Apòl e quèl diuniśìec, in dla stèsa manéra che mas'ć e fèmna i fan partìr la vìta in mèś a soquànt tribulamèint mìa mai finî e però ed śveinamèint sól na quèlc volta ogni tant. Chi nòm chè, nuèt'r a i tulòm in prést dai Grēc antìg, ch'i gh'àn fat capìr, a 'l peinsadōr, al sèins lughê e profònd dal lór pinsér in sìm'a l'èrt, e quèst mìa grasi a dal spiegasiòun, mo invéci cun 'l aiùt ed cal figùri dimòndi cèri dal mònd del lór divinitê. 'L è propi a 'l lór dū divinitê degli èrt, 'l Apòl e 'l
Diunìś, ch'a s taca al nòster capìr in sìm'a cla lota straurdinària, sìa in degl'inìsi e sìa in del finalitê, ch'a gh'era stê in dal mond grēc, tra l'èrt dal formi edl Apòl, e invéci cl'èt'r'èrt sèinsa formi edla mùśica, a dir dal Diunìś. Chi dū istìnt impulsìṿ chè, i van avànti insèm, despès in dla guèra piò avèrta, cucènd-es 'l un cl èter a dal nóvi creasiòun, sèimper piò forti, per perpetuèr cun quistichè la guèra ed cal cuntràst chè, che 'l só nom 'd èrt al pól sól quacèr, in fintant che, p'r un miràcol metafìśic dal «
Vlér
» grēc, i n's vèden in còpia, e che in cl acupiamèint chè, i n'faghen parturìr cl'óvra insèm diuniśìeca e dl Apòl ch'l'è la tragédia edl'Àtica. Per capìr-i méj, chi dū istìnt chè, a gh'a'ròm da imaginèr-i cuma i mond estètic diferèint edl insògn e dl'imbriagadùra, dū lavór fiśiulògic in dû 's cata la stèsa diferèinsa ch'la sernìs al spìrit edl Apòl da quèl dal Diunìś. Secònd quèl ch'l ìva dìt al
Lucrèsi, a srèv stê propi in dl insògni ch'el supèrbi figùri di dìo i s sarèven fati vèder in dl'alma di òm, a srèv e-stê in dl insògni che 'l grand scultōr 'l avrèv tolt śò el proporsiòun da dìo dal persòuni sovr'-umàni, e 'l puvéta grēc, a chi 'l gh'ìs e-dmandê a 'l riguèrd di segrēt dla só èrt, al gh'avrèv rispòst anca lò arcurdènd-es edl insògni e cuma 'l ìva anc dìt
Hans Sachs in dal
Maîtres Chanteurs: "Amìg, l'ōvra vera dal puvéta l'è 'd scrìver e 'd tradùr i só insògn. Cherdî-'m, che la piò cèra iluśiòun ed 'l òm, la s e-spiàna per lò in dl insògni: ogni èrt del puveśìi e dal puvéta l'è sól l'espresiòun dla veritê dl insògni."
... da
Ròma infìn a la
Babilògna egl'ìn rivèdi infìn a nuèter el próvi ch'a s fèva dal fésti 'd Diunìś, in dû, i eśèimpi piò élt, dèint'r el festi diuniśìec di grēc, egl'ìn i
sàtir, che da la lór berbèta i tóś'n in prést al lór nòm e i atribû e i s arfàn al stès Diunìś. Quèś'in tùt el pert, quèl ch'a fa góder 'l è na sfrenatèsa sesuèl, in dû la só eśagerasiòun la manda in briśi anca i mùr edla parintéla e la manda a l'aria el léś veneràndi dla famìja: chè a s e-scatèina pròpi la piò salvàdga bestialitê dla natùra, in na mèśda orènda ed godùria e 'd cativèria, ch'a 'm è sèimper sembrê cùm'al «
fìlter ed la Circe ». Còuntr' a la févra e a la freneśìa ed cal festi chè, chi éren rivèdi fin lè per tera e per mer, i grēc i s sarèven sù diféś e a la fin protêt per soquànt tèimp cun la fort figùra edl Apòl, che la
Medùśa la 'l psìva sól cuntrastèr cun cla grotèsca e brùta viulèinsa diuniśìeca chè.»