From Wikipedia, the free encyclopedia
Το στρατόπεδο εξόντωσης Κέλμνο (γερμ. Vernichtungslager Kulmhof) ήταν ένα από τα πέντε κύρια Ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης των Εβραίων. Το όνομα προήλθε από το παρακείμενο χωριό Κέλμνο (γερμ. Κούλμχοφ αν ντερ Νερ). Υπολογίζεται ότι σε αυτό βρήκαν τον θάνατο περίπου 150.000 Εβραίοι (άλλες πηγές μιλούν για 300.000), 5.000 Ρομά και 1.000 Ρώσοι και Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου. Αυτό ήταν το πρώτο στρατόπεδο που δημιούργησαν οι Ναζιστές με αποκλειστικό σκοπό την εξόντωση όσων μεταφέρονταν εκεί.[2]
| Στρατόπεδο εξόντωσης Χέλμνο | |
|---|---|
| Vernichtungslager Kulmhof | |
 | |
 | |
| Είδος | Ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης και στρατόπεδο συγκέντρωσης[1] |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | |
| Διοικητική υπαγωγή | Χέουμνο |
| Τοποθεσία | Χέουμνο |
| Χώρα | Πολωνία |
| Ιστότοπος | |
| Επίσημος ιστότοπος | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το χωριό Κέλμνο (πολων. Chełmno nad Nerem,προφ Χέλμνο νατ Νέρεμ, γερμ. Kulmhof an der Ner) βρίσκεται περίπου 50 χλμ. βορειοδυτικά της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Πολωνίας, του Λοτζ, στις όχθες του ποταμού Νερ. Διοικητικά υπαγόταν στο Γκάου της Βάρτα (Warthegau), με έδρα το Πόζναν. Περίπου 2,5 χλμ. από το χωριό υπήρχε ένα παλαιό κτίσμα (πιθανόν οίκος ευγηρίας) που περιβαλλόταν από πυκνό δάσος πεύκων. Η περιοχή δεν ήταν ιδιόκτητη, ανήκε στο Δημόσιο και οι Ναζιστές την έκριναν κατάλληλη για την εγκατάσταση ενός στρατοπέδου, του οποίου ο μόνος στόχος θα ήταν η διακριτική εξολόθρευση των Εβραίων της περιοχής του Βάρτεγκάου, στα πλαίσια της "Επιχείρησης Ράινχαρντ". Η εγκατάσταση έγινε γνωστή ως "στρατόπεδο γηροκομείου" και επονομάστηκε Schlosslager. Συνδεόταν με το Κέλμνο και το Λοτζ με καλό δρόμο, ενώ το χωριό βρισκόταν πολύ κοντά σε έναν από τους κεντρικούς σιδηροδρομικούς άξονες της Πολωνίας (Λοτζ-Πόζναν) και συνδεόταν με αυτόν με ξεχωριστή γραμμή μικρού πλάτους.
Ο υπεύθυνος για την Τελική Λύση Άντολφ Άιχμαν μεριμνούσε πάντα να υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση με τα στρατόπεδα, ώστε να είναι εύκολη η μεταφορά των κρατουμένων. Η επιλεγμένη τοποθεσία περιβλήθηκε με ένα διπλό φράκτη, ένα για τον εσωτερικό περίβολο (ο οποίος έγινε γνωστός ως Schlosslager (στρατόπεδο του Γηροκομείου) και έναν γύρω από το δάσος, γνωστός ως Waldlager (στρατόπεδο του δάσους), το οποίο διέθετε ξέφωτα και αύλακες κατάλληλους για ομαδικούς τάφους. Το χωριό του Κέλμνο εκκενώθηκε από τους κατοίκους του -παρέμειναν μόνον όσοι κρίθηκαν κατάλληλοι για τις απαιτούμενες εργασίες στο στρατόπεδο, τα δε οικήματά του χρησίμευσαν ως καταλύματα για το προσωπικό του στρατοπέδου. Αυτό είχε ως συνέπεια ελάχιστα άτομα να γνωρίζουν ακόμη και την ύπαρξή του, τόσο στην Πολωνία όσο και στη Γερμανία. Στο κεντρικό κτίσμα ήταν τα γραφεία και ο χώρος υποδοχής των κρατουμένων, με δωμάτια στα οποία αυτοί υποχρεώνονταν να γδυθούν και να παραδώσουν όλα τα πολύτιμα αντικείμενά τους.
Οι εργασίες ίδρυσης άρχισαν τον Νοέμβριο του 1941, ενώ η λειτουργία του στρατοπέδου ξεκίνησε στις 7 Δεκεμβρίου 1941. Οι πρώτες εκτελέσεις έγιναν την αμέσως επόμενη ημέρα. Επικεφαλής της Αστυνομίας του Γκάου της Βάρτα ήταν ο στρατηγός των SS Βίλχελμ Κόπε (Wilhelm Koppe).[3] Αυτός ανέθεσε στον Λοχαγό των SS Χέρμπερτ Λάνγκε (Herbert Lange) της υπηρεσίας ασφαλείας του Πόζναν τη διοίκηση του στρατοπέδου του Κέλμνο. Ο Λάνγκε παρέμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι τον Απρίλιο του 1942, οπότε και αντικαταστάθηκε από τον, επίσης Λοχαγό των SS, Χανς Μπότμαν (Hans Bothmann).
Οι μικρές εγκαταστάσεις του στρατοπέδου έδιναν την εντύπωση διαμετακομιστικού σταθμού. Σχεδόν όλοι οι κρατούμενοι είχαν την εντύπωση ότι επρόκειτο να μεταφερθούν δυτικότερα για να εργαστούν σε εργοστάσια πολεμικής παραγωγής του Ράιχ. Για το σκοπό αυτό, τους έλεγαν ότι έπρεπε να υποστούν απολύμανση, τόσο οι ίδιοι όσο και τα ενδύματά τους. Πολλές φορές οι υπεύθυνοι τους περίμεναν με λευκές μπλούζες, για να δίνουν την εντύπωση νοσηλευτικού προσωπικού, ενώ οι πινακίδες στο εσωτερικό του κτηρίου έγραφαν "προς λουτρά" "προς Ιατρούς" κτλ. Μετά την έκδυσή τους, οι κρατούμενοι μεταφέρονταν καθ' ομάδες σε ειδικά οχήματα, η επίσημη ονομασία των οποίων ήταν Sonderwagen και ήταν καρπός έμπνευσης του Συνταγματάρχη των SS Βάλτερ Ράουφ (Walther Rauff). Το Κέλμνο διέθετε συνολικά τρία τέτοια οχήματα, το ένα πιθανότατα με χωρητικότητα 100 ατόμων, τα άλλα δύο με χωρητικότητα 60-70 ατόμων. Η κατασκευή ήταν απλή: Το πίσω μέρος των οχημάτων είχε καλυμμένα πλαϊνά, που έδιναν την εντύπωση θωρακισμένων αυτοκινήτων, ενώ η οπίσθια θύρα έκλεινε αεροστεγώς. Στο καλυμμένο με μεταλλικά φύλλα δάπεδο υπήρχε μια μεγάλη οπή, η οποία φρασσόταν από μεταλλική σχάρα, για να αποτρέπεται η απόφραξή της. Στην οπή αυτή κατέληγε η εξάτμιση του κινητήρα.
Αντίθετα με ό,τι γενικότερα είναι πιστευτό, ο κινητήρας αυτός —πιθανότατα κατασκευασμένος από την εταιρεία Saurer— δεν ήταν τύπου ντίζελ (εσωτερικής καύσης με καύσιμο πετρέλαιο) για δύο λόγους: Ο πρώτος ήταν ότι απαγορευόταν αυστηρά η κίνηση μη στρατιωτικού οχήματος με υγρά καύσιμα και ο δεύτερος, και σημαντικότερος, ήταν ότι ο κινητήρας ντίζελ δεν παράγει παρά μόνον ίχνη από μονοξείδιο του άνθρακα κι έτσι ήταν μη αποτελεσματικός για τη δολοφονία ανθρώπων. Ο κινητήρας ήταν τύπου ο οποίος είναι γνωστός στην Ελλάδα ως «γκαζοζέν», στον οποίο η θέρμανση (ξηρή απόσταξη) ξύλων παρήγαγε καύσιμο αέριο, το οποίο διοχετευόταν ως καύσιμο στον κινητήρα. Η καύση αυτή παρήγαγε καυσαέρια με υψηλή περιεκτικότητα σε μονοξείδιο του άνθρακα (CO), τα οποία, διοχετευόμενα στον κλειστό χώρο του οχήματος, οδηγούσαν τους "επιβαίνοντες" σε θάνατο από ασφυξία. Όταν όλα τα θύματα πιστευόταν ότι είχαν πεθάνει, το φορτηγό τα μετέφερε σε αύλακες ή ορύγματα επί τούτου διανοιγμένα και τα "άδειαζε" εκεί. Το παρατεταγμένο στο όρυγμα προσωπικό εξέταζε αν υπήρχαν επιζώντες και, αν χρειαζόταν, τους εκτελούσε με πυροβόλο όπλο. Στη συνέχεια τα πτώματα είτε ενταφιάζονταν και το όρυγμα καλυπτόταν με κλαδιά δένδρων είτε πυρπολούνταν ώστε να καούν τα πτώματα.[4] Την τακτική αυτή ακολουθούσαν οι Ναζί μόνο για τους Εβραίους. Οι μη Εβραίοι εκτελούνταν νύκτα με πυρά πυροβόλων όπλων στο δάσος.
Τον Απρίλιο του 1942 το στρατόπεδο εφοδιάστηκε με δύο κρεματόρια και τα πτώματα δεν ενταφιάζονταν πλέον αλλά αποτεφρώνονταν, περιλαμβανομένων και αυτών που είχαν προηγουμένως ταφεί. Αρχικά είχε αποφασισθεί ο ενταφιασμός της στάχτης και των οστών της αποτέφρωσης, αργότερα όμως οι στάχτες μεταφέρονταν νύκτα στο χωριό Ζαβάντκι (Zawadki) και ρίπτονταν στα νερά του ποταμού Νερ.
Πρώτα θύματα του στρατοπέδου ήταν οι Εβραίοι της παρακείμενης κωμόπολης του Κόλο (Kolo) και άλλων, κοντινών χωριών. Ο Εβραϊκός πληθυσμός της κωμόπολης ήταν περίπου 2.000 άτομα, τα οποία μεταφέρθηκαν στο Κέλμνο με αυτοκίνητα, και όχι με τρένο. Όταν οι εκτελέσεις ολοκληρώθηκαν, άρχισε η μεταφορά Εβραίων από το Γκέτο του Λοτζ (Ιανουάριος 1942), το οποίο τροφοδοτούνταν και με Εβραίους από άλλες κατεχόμενες χώρες (Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο), αλλά και την ίδια τη Γερμανία, οι οποίοι υπολογίζεται ότι ανήλθαν συνολικά σε περίπου 16.000. Το στρατόπεδο παραλάμβανε συνολικά περίπου 1.000 άτομα από το γκέτο του Λοτζ, το οποίο χρησίμευε ως κέντρο διαμετακόμισης και διαλογής. Η λειτουργία του συνεχίσθηκε αδιάλειπτα μέχρι τον Απρίλιο του 1943. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το στρατόπεδο ήταν σε πλήρη λειτουργία ακόμη και την ημέρα της Πεντηκοστής του 1942.
Τον Απρίλιο του 1943 το στρατόπεδο εκκενώθηκε και το κεντρικό κτήριο ανατινάχθηκε. Την ίδια τύχη είχαν και τα δύο κρεματόρια. Το 1944, όμως, αποφασίστηκε η επαναλειτουργία του, οπότε και κατασκευάσθηκαν καινούργια κρεματόρια και δύο ξύλινα παραπήγματα, το ένα κατασκευασμένο έτσι, ώστε να μπορεί να εκτελεί τις λειτουργίες που είχε το παλαιό κτίσμα. Στο δεύτερο αυτό διάστημα έγιναν μόνο δέκα μεταγωγές κρατουμένων στο Κέλμνο, υπολογίζεται δηλαδή ότι μεταφέρθηκαν περίπου 10.000 άτομα. Τον Ιανουάριο του 1945 το στρατόπεδο διαλύθηκε οριστικά, εκτελέσθηκαν οι Πολωνοί χωροφύλακες που υπηρετούσαν εκεί καθώς και οι Εβραίοι του βοηθητικού προσωπικού (μεταφορείς πτωμάτων και στάχτης), ενώ τα κρεματόρια καταστράφηκαν και τα παραπήγματα παραδόθηκαν στις φλόγες. Επέζησαν συνολικά μόνο τέσσερα άτομα, που κατάφεραν να ξεφύγουν από τα πυρά των Ναζί πριν αυτοί καταστρέψουν το στρατόπεδο, όπως είχαν διαταχθεί, και αποχωρήσουν οριστικά.[5]
Ο χώρος του παλαιού στρατοπέδου έχει σήμερα μετατραπεί σε μνημείο και μουσείο.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
