Οίκος των Γκαττιλούζι
άρχοντες της Λέσβου και άλλων νησιών του Αιγαίου / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Οίκος των Γκαττιλούζι (Gattilusio), εξελληνισμένα οι Γατελούζοι ή Κατελούζοι ήταν μια πανίσχυρη οικογένεια από την Δημοκρατία της Γένοβας που κυβέρνησε πολλά νησιά στο βόρειο Αιγαίο από το 1355 μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα. Ο ιστορικός Άντονι Λουτρέλ γράφει ότι οι Γατελούζοι είχαν πανίσχυρους δεσμούς με την Δυναστεία των Παλαιολόγων που κυβερνούσε ταυτόχρονα την Βυζαντινή αυτοκρατορία. Ο Λουτρέλ γράφει "για τέσσερις γενιές οι Γατελούζοι προχώρησαν σε γάμους με την αυτοκρατορική δυναστεία των Παλαιολόγων, δύο με κόρες αυτοκράτορα, μία με αυτοκράτορα και μία με δεσπότη που έγινε αργότερα αυτοκράτορας", αυτό δείχνει ότι είχαν ισχυρή επίδραση στην Βυζαντινή πολιτική.[1] Οι Γατελούζοι ήταν άρχοντες της Λέσβου την περίοδο 1355-1462 και της Τουρκικής πόλης Ενέζ την περίοδο 1376-1456. Οι ιδρυτές της οικογένειας ήταν οι αδελφοί Φραντσέσκο Α΄ Γκαττιλούζιο και Νικολό Γκαττιλούζιο, ανεψιοί του Ομπέρτο Γκαττιλούζιο. Το όνομα του πατέρα τους δεν έμεινε γνωστό, η μητέρα τους σύμφωνα με ιεραλδικές επιγραφές που μετέφρασε ο Άντονι Λουτρέλ ανήκε στον Οίκο των Ντόρια.[2] Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος ήθελε να ευχαριστήσει τον Φραντσέσκο επειδή τον υποστήριξε στην σύγκρουση που είχε με τον Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό, του έδωσε τον Ιούλιο του 1355 δώρο το νησί της Λέσβου και τον πάντρεψε με την κόρη του Μαρία Παλαιολογίνα της Λέσβου.[3]
Οι κατοχές των Γατελούζων επεκτάθηκαν σύντομα, απέκτησαν τα νησιά Σαμοθράκη, Ίμβρος, Λήμνος, Θάσος και την πόλη Ένεζ στην Τουρκία.[4] Από την θέση αυτή προχώρησαν στην κοπή νομισμάτων και ανέπτυξαν το εμπόριο της στυπτηρίας που ήταν εκείνη την εποχή χρήσιμο για τους Γενοβέζους.[5] Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) οι Γατελούζοι κράτησαν λίγο τις κτήσεις τους αλλά τις έχασαν σε λίγα χρόνια. Ο γηγενής Έλληνας ιστορικός Μιχαήλ Κριτόβουλος διορίστηκε από τους Οθωμανούς κυβερνήτης της Ίμβρου (1456), οι Γατελούζοι κράτησαν μόνο την Λέσβο πληρώνοντας ετήσια 4.000 χρυσά νομίσματα σαν φόρο υποτέλειας στον σουλτάνο.[4] Ο άρχοντας Ντομένικο Γκαττιλούζιο θανατώθηκε από τον αδελφό του Νικολό Γκαττιλούζιο που κυβέρνησε αυταρχικά, οι Λέσβιοι κάλεσαν τους Οθωμανούς και ακολούθησε τον Σεπτέμβριο του 1462 η Οθωμανική Άλωση της Λέσβου. Ο Νικολό απεστάλη όμηρος στην Κωνσταντινούπολη όπου αργότερα εκτελέστηκε, η κυριαρχία των Γατελούζων στα νησιά του βορείου Αιγαίου έληξε.[6] Το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολούμπιας ξεκίνησε αρχαιολογικές έρευνες στο κάστρο της Μυτιλήνης (1984) υπό την διεύθυνση της Καρολίνας και του Χέκτορ Ουίλιαμς, ανακάλυψε το ταφικό παρεκκλήσι των Γατελούζων και μερικούς οικογενειακούς τάφους. Οι Οθωμανοί μετέτρεψαν το κτίσμα σε τζαμί (1462) μέχρι που καταστράφηκε από σεισμό (1867). Οι Καναδικές ανασκαφές αργότερα ανακάλυψαν έναν μεγάλο αριθμό από νομίσματα που δημοσιοποιήθηκαν από τον Δόκτορα Ρόμπερτ Γουέιρ.