Κεμεντζές

Με το όνομα κεμετζές (αρσενικό ο), ή κεμεντζέ (θηλυκό, η) εννοούνται η Ποντιακή αλλά & η Πολίτικη λύρα, όνομα που κατά τους ερευνητές πιθανότερα να προέρχεται από την περσική λέξη «καμάτσια» που ως είδος λύρας εμφανίσθηκε στη Β. Περσία τον 10ο αιώνα (μ.Χ.), χωρίς να παραγνωρίζεται η πιθανότητα να προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κέλης (= σκάφος) ή το ρήμα κέλομαι (= παροτρύνω) με μετάπτωση του λ σε μ.

• Η Ποντιακή λύρα έγινε περισσότερο γνωστή στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Είναι ένα τρίχορδο μουσικό όργανο στη κατηγορία του και για τους σκοπούς που χρησιμοποιείται. Χορδίζεται «κατά τέταρτα» και συνοδεύει τραγούδι και χορό. Διακρίνεται από τη μοναδικότητα της φιαλόσχημης μορφής του με μακρύ λαιμό και στενόμακρο ηχείο, που φέρεται να μην έχει αλλάξει από την πρώτη του εμφάνιση. Κατά τη χρήση του οργάνου ο λυράρης «παίζει» τη λύρα είτε όρθιος είτε καθιστός. Συχνότερα όμως βρίσκεται στη μέση του κυκλικού χορού παίζοντας εύθυμα και διεγείροντας τους χορευτές.

Σμυρναίικο τρίο (1930): Λάμπρος Λεονταρίτης (πολίτικη λύρα), Ρόζα Εσκενάζυ, Αγάπιος Τομπούλης (ούτι).

• Η Πολίτικη λύρα (τουρκ. Klasik kemençe (κλασικός κεμετζές) ή Armudî kemençe (αχλαδόσχημος κεμετζές)) είναι λυροειδές χορδόφωνο μουσικό όργανο, το οποίο χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κλασική Οθωμανική μουσική, καθώς και στο Σμυρναίικο Ρεμπέτικο.

Λύρα Πόντου