Θόλος (αρχιτεκτονική)

Η Θόλος είναι ένα αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στον κλασικό κόσμο. Περιλαμβάνει μια στρογγυλή δομή, συνήθως χτισμένη πάνω σε πλατφόρμα με λίγα σκαλοπάτια, και κυκλική κιονοστοιχία που υποστηρίζει μια καμπυλόσχημη οροφή. Η θόλος διαφέρει από τον μονόπτερο στο ότι διαθέτει τοίχους  και σηκό, ενώ ο μονόπτερος είναι απλούστερη δομή.^[1]

Απεικόνιση της Θόλου της Επιδαύρου.

Δομή της Θόλου.

Κλασικός κόσμος

Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η Θόλος είναι στρογγυλός ναός Ελληνικού περίπτερου αρχιτεκτονικού τύπου που περιβάλλεται από κυκλική κιονοστοιχία, όπως η Θόλος των Δελφών που χρονολογείται από το 370-360 π. Χ . 

Το Φιλιππείο στην Άλτιν της Ολυμπίας ήταν ένα κυκλικό μνημείο Ιωνικού ρυθμού κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο και μάρμαρο, μια Θόλος με χρυσελεφάντινα αγάλματα του Φιλίππου, της οικογένειάς του, του Μεγάλου Αλέξανδρου, της Ολυμπιάδας, του Αμύντα III και της Ευρυδίκης Ι.

• 
  Η Θόλος των Δελφών. 370-360 π.Χ .
• 
  Ο Ναός της Αθηνάς Προναίας με Θόλο στους Δελφούς
• 
  Τμήμα της Θόλου της Επιδαύρου.
• 
  Ερείπια της Θόλου της Αθήνας.
• 
  Το Φιλιππείο στην Ολυμπία.

Ιταλία

Στις Ρωμαϊκές πόλεις βρίσκονταν στο κέντρο της αγοράς, ^[2][3] και ίσως χρησιμοποιούνταν ως ψαραγορές. Έχουν προταθεί και άλλες χρήσεις για την κεντρική θόλο, όπως ο χώρος στον οποίο διατηρούνταν τα πρότυπα βάρη και μέτρα αναφοράς, ή ως ιερό για τους θεούς της αγοράς. Σε μερικές αγορές στο κέντρο της αυλής είχαν κτίσει μια πηγή νερού αντί για θόλο.

• 
  Ναός του Νικητή Ηρακλή στο Forum Boarium Ρώμης.
• 
  Η αγορά του Pozzuoli. Στο κέντρο υπάρχει ευδιάκριτη θόλος.

Ινδία

Ερείπια από τον κυκλικό Ναό του Μπαιράτ στην Ινδία. Περιλάμβανε κυκλική κιονοστοιχία και περιβάλλοντα τοίχο. 3rd century BCE

Ο κυκλικός Ναός του Ασόκα.

Οι πρώτοι αυτόνομοι ναοί στην Ινδία ήταν κυκλικοί, όπως ο Ναός του Bairat στο Ρατζαστάν, που περιλαμβάνει μια κυκλική κιονοστοιχία και περιβάλλοντα τοίχο, χτίστηκε κατά την εποχή του Αυτοκράτορα Ασόκα και κοντά του βρέθηκαν πέτρινες επιγραφές.^[4] Ο Ashoka έχτισε, επίσης, το Ναό Μαχαμπόντι στην Bodh Gaya περί το 250 π. Χ., και μια κυκλική δομή για να προστατεύσει το δέντρο Μπόντι. Αναπαραστάσεις της δομής του πρώιμου ναού βρίσκονται σε ανάγλυφα από το 100 π.Χ. στο Bhārhut και στο Sanchi.^[5] Κυκλικοί ναοί βρέθηκαν αργότερα και σε λαξευτές σπηλιές όπως οι Σπηλιές Tulja και Guntupalli.

Προτάθηκε ότι αυτές οι κυκλικές δομές με κιονοστοιχίες ίσως είναι εξέλιξη της ελληνικής Θόλου, αλλά και οι Ινδικές κυκλικές ξύλινες καλύβες θα μπορούσαν εξίσου να αποτέλεσαν έμπνευση.^[6]

Νεοκλασικισμός

Η κορυφή του Καπιτώλιου των ΗΠΑ είναι Θόλος. Στεγάζει τον φωτισμό και αποτελεί βάση για το Άγαλμα της Ελευθερίας. Και το Πάνθεον στο Παρίσι κορυφώνεται με θόλο.^[7]

• 
  Θόλος του Καπιτωλίου των ΗΠΑ
• 
  Θόλος του Καπιτωλίου των ΗΠΑ
• 
  Το Πάνθεον στο Παρίσι.
• 
  Το Πάνθεον στο Παρίσι.

Άλλα

• 
  Κεντρική Θόλος στη μονή Ad Deir της Πέτρας.

Βιβλιογραφία

1. Curl, James Stevens (2006). Oxford Dictionary of Architecture and Landscape Architecture, 2nd ed., OUP, Oxford and New York, p. 500. (ISBN 978-0-19-860678-9).
2. Dyson, Stephen L. (1 Αυγούστου 2010). Rome: A Living Portrait of an Ancient City. JHU Press. σελ. 252. ISBN 9781421401010.
3. Holleran, Claire (26 Απριλίου 2012). Shopping in Ancient Rome: The Retail Trade in the Late Republic and the Principate. Oxford University Press. σελ. 161. ISBN 019969821X. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2016.
4. Le, Huu Phuoc (2010). Buddhist Architecture (στα Αγγλικά). Grafikol. σελίδες 233–237. ISBN 9780984404308.
5. "Sowing the Seeds of the Lotus: A Journey to the Great Pilgrimage Sites of Buddhism, Part I" by John C. Huntington. Orientations, November 1985 pg 61
6. Le, Huu Phuoc (2010). Buddhist Architecture (στα Αγγλικά). Grafikol. σελ. 236. ISBN 9780984404308.
7. Adomenas, Mantas (2002). Qu'est-ce que la philosophie présocratique ?: What is presocratic philosophy ? (στα Γαλλικά). Presses Univ. Septentrion. σελ. 348. ISBN 9782859397401.