Θάνατος (μυθολογία)

Ο Θάνατος είναι αρχαιοελληνική θεότητα του θανάτου^[1].

Θάνατος
Προσωποποίηση του θανάτου
Ζώα	Πεταλούδα
Σύμβολα	Θήτα, Παπαρούνα, σπαθί και αναποδογυρισμένη δάδα
Σύντροφος-οι	Μακαρία του Ηρακλή
Γονείς	Έρεβος και Νυξ
Αδέλφια	Αιθέρας, Ημέρα, Στυξ (πιθανόν), Χάροντας και Ύπνος Ετεροθαλή αδέρφια: Λύσσα, Απάτη, Μόρος, Μώμος, Νέμεσις, Φιλότης, Οϊζύς, Γήρας, Έρις, οι Κήρες, οι Εσπερίδες (πιθανόν) και Όνειρος
Σχετικά πολυμέσα
wikidata (π)

Ο μύθος

Ο Ησίοδος αναφέρει^[2] ότι είναι δίδυμος αδελφός του Ύπνου, οι οποίοι είναι "δεινοί θεοί" που κατοικούν στο σκοτεινό Τάρταρο και ποτέ δεν τους φωτίζει ο ήλιος. Όμως ενώ ο Ύπνος ταξιδεύει ειρηνικά πάνω στη θάλασσα και στη γη και είναι ευχάριστος στους ανθρώπους, ο Θάνατος αντίθετα έχει σκληρή και σιδερένια καρδιά και μισείται από τους ανθρώπους, ακόμη κι από τους αθάνατους.

Άλλες φορές ο Θάνατος χαρακτηρίζεται, ιδιαίτερα από τους τραγικούς, ως ευεργέτης και μάλιστα γιατρός, γιατί απαλύνει τους ανθρώπους από τις αρρώστιες και τους πόνους.

Στην Ιλιάδα ο Θάνατος εμφανίζεται, με εντολή του Δία και της Ήρας, για να παραλάβει το πτώμα του Σαρπηδόνα και να το μεταφέρει στη Λυκία^[3]. Ο Ευριπίδης παριστάνει το Θάνατο σαν βασιλιά των νεκρών, που φορά μαύρο πέπλο ή έχει μαύρα φτερά. Τον παρουσιάζει ως πικρό, αλόγιστο, άκριτο, λυπηρό, κακό δαίμονα κλπ.

Οι θεοί, Ύπνος και Θάνατος, μεταφέρουν το νεκρό σώμα ενός πολεμιστή.

Για τη λατρεία του θεού ελάχιστα πράγματα προσφέρονται, γιατί ο Θάνατος ούτε θέλει, ούτε δέχεται δώρα. Γι' αυτόν δεν υπάρχει βωμός. Συνήθως παριστάνεται σαν όμορφος νέος, άλλοτε με φτερά κι άλλοτε χωρίς φτερά^[4]. Μερικές φορές συνοδεύεται από τον αδελφό του, Ύπνο^[4].

Κλῦθί μευ, ὃς πάντων θνητῶν οἴηκα κρατύνεις

πᾶσι διδοὺς χρόνον ἁγνόν, ὅσων πόρρωθεν ὑπάρχεις· σὸς γὰρ ὕπνος ψυχῆν θραύει καὶ σώματος ὁλκόν, ἡνίκ’ ἂν ἐκλύῃς φύσεως κεκρατημένα δεσμὰ τὸν μακρὸν ζῴοισι φέρων αἰώνιον ὕπνον, κοινὸς μὲν πάντων, ἄδικος δ’ ἐνίοισιν ὑπάρχων, ἐν ταχυτῆτι βίου παύων νεοήλικας ἀκμάς· ἐν σοὶ γὰρ μούνῳ πάντων τὸ κριθὲν τελεοῦται· οὔτε γὰρ εὐχῇσιν πείθῃ μόνος οὔτε λιτῇσιν. ἀλλά, μάκαρ, μακροῖσι χρόνοις ζωῆς σε πελάζειν αἰτοῦμαι, θυσίαισι καὶ εὐχωλαῖς λιτανεύων,

ὡς ἂν ἔῃ γέρας ἐσθλὸν ἐν ἀνθρώποισι τὸ γῆρας.

Ορφικοί ύμνοι, Θανάτου

Η προσωποποίηση του Θανάτου που τον παριστάνει ως σκελετό να κρατάει δρεπάνι είναι μεταγενέστερη.

Παραπομπές

1. «Home : Oxford English Dictionary». www.oed.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2023.
2. Ησίοδος. «Θεογονία, στ. 758-761». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2023. ἔνθα δὲ Νυκτὸς παῖδες ἐρεμνῆς οἰκί᾽ ἔχουσιν, Ὕπνος καὶ Θάνατος, δεινοὶ θεοί· οὐδέ ποτ᾽ αὐτοὺς Ἠέλιος φαέθων ἐπιδέρκεται ἀκτίνεσσιν οὐρανὸν εἰς ἀνιὼν οὐδ᾽ οὐρανόθεν καταβαίνων.
3. «Ιλιάδα, ραψωδία Π, στ. 677-683». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2023. βῆ δὲ κατ’ Ἰδαίων ὀρέων ἐς φύλοπιν αἰνήν, αὐτίκα δ’ ἐκ βελέων Σαρπηδόνα δῖον ἀείρας πολλὸν ἀπὸ πρὸ φέρων λοῦσεν ποταμοῖο ῥοῇσι χρῖσέν τ’ ἀμβροσίῃ, περὶ δ’ ἄμβροτα εἵματα ἕσσε· πέμπε δέ μιν πομποῖσιν ἅμα κραιπνοῖσι φέρεσθαι, Ὕπνῳ καὶ Θανάτῳ διδυμάοσιν, οἵ ῥά μιν ὦκα κάτθεσαν ἐν Λυκίης εὐρείης πίονι δήμῳ.
4. «Euphronios Krater: The Continuing Saga (ca. 515 BC) - Ancient History Blog» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2023.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Thanatos στο Wikimedia Commons