πρώην κράτος των Βαλκανίων και ιστορική περιοχή της Αλβανίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Πριγκιπάτο του Άρβανον ήταν μεσαιωνικό πριγκιπάτο, που ιδρύθηκε από την τοπική οικογένεια Προγκόν. Θεωρείται η πρώτη πολιτεία που ίδρυσαν οι Αλβανοί στην ιστορία.[1][2] Το πριγκιπάτο ιδρύθηκε από τον τοπικό Άρχων Προγκόν στην περιοχή γύρω από την Κρούγια, στα ανατολικά και βορειοανατολικά των περιοχών που κατείχε η Δημοκρατία της Βενετίας.[3][4][5] Αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής.[6][7] Τον Προγκόν διαδέχθηκαν οι γιοι του Ντιμιτρί και Γκιν που διατήρησαν στο δουκάτο μια σχετική αυτονομία από την Βυζαντινή αυτοκρατορία.[2] Το Άρβανον εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) από τους Λατίνους στην Δ΄ Σταυροφορία για να αποκτήσει πλήρη αυτονομία.[8]
Πριγκιπάτο του Άρβανον | ||
---|---|---|
1190–1255 | ||
| ||
Πρωτεύουσα | Κρούγια | |
Ίδρυση | 1190 | |
Σχετικά πολυμέσα | ||
δεδομένα ( ) |
Μετά το 12ο αιώνα αναφέρεται ως επισκοπή (episcopatus Albanensis).[9] Ο Δεσπότης της Ηπείρου, Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας ωστόσο ξεκίνησε εκστρατεία στα βόρεια, κατέλαβε την Κρούγια και διέκοψε την ανεξαρτησία του πριγκιπάτου.[10] Μετά τον θάνατο του Ντιμιτρί Προγκόν η κατοχή του πριγκιπάτου πέρασε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, την Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία και την Αυτοκρατορία της Νίκαιας (1235).[11] Την περίοδο αυτή το Άρβανον κυβέρνησε ο Ελληνοαλβανός ευγενής Γρηγόριος Καμωνάς που παντρεύτηκε την πρώην σύζυγο του Ντιμιτρί Προγκόν Κομνηνή Νέμανιτς, τον διαδέχθηκε ο Γκολέμ που παντρεύτηκε την κόρη του Γρηγορίου Καμωνά και της Κομνηνής Νέμανιτς.[12][13] Ο Βυζαντινός αξιωματικός και συγγρεφέας Γεώργιος Ακροπολίτης προσάρτησε το Άρβανον στην Βυζαντινή αυτοκρατορία, από τότε το όνομα του Γκολέμ εξαφανίστηκε από τις Βυζαντινές πηγές.[14] Η κύρια πηγή για την ιστορία της Αλβανίας τον 13ο αιώνα ήταν το έργο του Γεώργιου Ακροπολίτη. Το όνομα του πριγκιπάτου ήταν "Άρβανον", τον 13ο αιώνα το έργο "Βίος του Στεφάνου Νεμάνια" το καταγράφει ως "Ραμπάν".[2][15]
Ο όρος "Αλβανοί" πιθανότατα περιγράφει μια ομάδα νότιων Ιλλυριών που κατείχαν το όνομα από την αρχαία Ελλάδα, το διατήρησαν μέχρι τον 18ο αιώνα οπότε αντικαταστάθηκε με το "Σκυπετάριοι". Ο Ρώσος γλωσσολόγος Βλαντιμίρ Ορέλ το εξηγεί σαν Λατινική μετάφραση της λέξης Αλβανοί.[16] Ο Πολύβιος στο έργο του Ιστορίαι καταγράφει μια περιοχή με το όνομα "Άρβωνα" στην οποία κατέφυγαν τα στρατεύματα της περίφημης βασίλισσας Τεύτας όταν ηττήθηκαν από τους Ρωμαίους, ίσως να ήταν κάποιο νησί στην Λιβουρνία.[17] Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ο Στέφανος ο Βυζάντιος στο σημαντικό Γεωγραφικό του έργο με τον τίτλο "Εθνικά" καταγράφει μια πόλη με το όνομα "Αρβών" και δίνει έναν εθνικό τόνο στους κατοίκους της "Αρβώνιος" ή "Αρβωνίτης". Ο Στέφανος ο Βυζάντιος στηρίχτηκε στο έργο του Πολύβιου, εμφανίζονται πολλές αναφορές του τόσο στα "Εθνικά" όσο και στο Λεξικό της Σούδας.[17]
Οι περισσότεροι ιστορικοί αναγνωρίζουν ότι το Πριγκιπάτο του Άρβανον ήταν το πρώτο Αλβανικό κράτος στην ιστορία.[1][18][19] Το Άρβανον διατηρούσε μια σχετική αυτονομία την εποχή που το κυβερνούσε ο Ντιμιτρί Προγκόν, μετά τον θάνατο του (1216) έγινε υποτελές στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και την Αυτοκρατορία της Νίκαιας.[7][20] Την περίοδο 1190-1204 το Άρβανον ήταν πριγκιπάτο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας με μεγάλο βαθμό αυτονομίας, οι τίτλοι ωστόσο "Άρχων" και "Πανυπερσέβαστος" δείχνουν Βυζαντινή εξάρτηση.[2] Με την εξασθένιση ωστόσο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας όταν έπεσε στους Λατίνους απέκτησε πλήρη αυτονομία (1204), την διατήρησε 12 χρόνια μέχρι τον θάνατο του Ντιμιτρί.[7][20] Μια επιγραφή καταγράφει την Οικογένεια Προγκόν ως "δικαστές" υπό την εξάρτηση των πριγκίπων της Ζέτας Βλαντίν και Τζόρτζε Νέμανιτς.[2] Στην τελευταία φάση της αυτονομίας συνδέθηκε με το Δεσποτάτο της Ηπείρου και συμμάχησε με το Βασίλειο της Σερβίας.[12][21] Ο Γκολέμ υποτάχθηκε τελικά στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας (1252).[20]
Τον 11ο αιώνα το όνομα "Άρβανον" προσδιόριζε τις ορεινές περιοχές δυτικά της Οχρίδας στις βόρειες πεδιάδες του ποταμού Σκούμπιν.[22] Αργότερα (1198) καταγράφεται ο Στέφανος ο Πρωτόστεπτος σαν κυβερνήτης σε μια περιοχή βόρεια του Δρίνου, το κατέκτησε πιθανότατα από το Άρβανον. Στην αλληλογραφία του πάπα Ιννοκέντιου Γ΄ εμφανίζονται στην περιοχή του Άρβανου που διοικούσε ο Ντιμιτρί Προγκόν η Σκόδρα, η Πρίζρεν, η Οχρίδα και το Δυρράχιο.[23] Η Οικογένεια Προγκόν έφερε το Πριγκιπάτο του Άρβανου στο μέγιστο της ισχύος του.[24] Το πριγκιπάτο επεκτεινόταν από την κοιλάδα του Σκούμπιν μέχρι την κοιλάδα του Δρίνου στα βόρεια και από τις ακτές της Αδριατικής μέχρι τον Μέλανα Δρίνο στα ανατολικά.[25] Ο Γεώργιος Ακροπολίτης προσδιόρισε τα τελευταία χρόνια αναλυτικότερα την περιοχή από το Δυρράχιο δυτικά μέχρι την Οχρίδα στα ανατολικά και από την κοιλάδα του Σκούμπιν στα νότια μέχρι την κοιλάδα του Ματ στα βόρεια.[26] Το κάστρο της Κρούγια ήταν το στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο σε ολόκληρο το πριγκιπάτο.[27] Οι πηγές για το Άρβανον είναι ελάχιστες, δεν υπάρχει κανένα άλλο σοβαρό έργο εκτός από αυτό του Ακροπολίτη. Ο επίσκοπος Άρβανου Λάζαρος συμμετείχε (1166) σε μια τελετή στο Κότορ περιοχή που βρισκόταν εκείνη την εποχή υπό Σερβική κηδεμονία.[28][29] Την επόμενη χρονιά ο Πάπας Αλέξανδρος Γ΄ έστειλε επιστολή στον Λάζαρο με την οποία τον συγχαίρει για την μεταστροφή του στο Καθολικό δόγμα, τον κάλεσε να ενταχθεί στην επισκοπή της Σικελικής Ραγκούζας. Ο Λάζαρος συνάντησε μερικές αντιδράσεις από τοπικούς Αλβανούς ιερείς, τελικά όπως καταγράφεται σε παπική επιστολή (1188) δέχτηκε την πρόταση του πάπα (1188).[30] Δεν είναι γνωστά πολλά γεγονότα για την περίοδο 1190-1108 που κυβερνούσε την Κρούγια και τα περίχωρα της το πρώτο μέλος της Οικογένειας Πρόγκον.[31][32] Την διοίκηση ασκούσε από το κάστρο της Κρούγια, τον διαδέχθηκαν οι γιοι του Γκιν και Ντιμιτρί.[27][31][32]
Ο Ντιμιτρί ήταν ο τρίτος και τελευταίος Άρχων της οικογένειας Προγκόν που κυβέρνησε την Αλβανία την περίοδο 1208-1216, διαδέχθηκε τον μεγαλύτερο αδελφό του Γκιν και έφερε το πριγκιπάτο στο μέγιστο της ακμής του.[1][12][22][24] Ο Ντιμιτρί εξασφάλισε συμμαχίες για να προστατέψει το πριγκιπάτο από τις εξωτερικές απειλές όπως η Δημοκρατία της Αλβανίας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου.[33] Την διετία 1208-1209 προσπάθησε να στρέψει τον λαό της Αλβανίας στον Καθολικισμό προκειμένου να μην έχει η Βενετία δικαιώματα στο πριγκιπάτο, ήθελε επιπλέον να προστατέψει το πριγκιπάτο από Ελληνικά κρατίδια όπως η Ήπειρος. Στην συνάντηση του με τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ ο Ντιμιτρί Προγκόν ζήτησε να στείλει ιεραποστόλους στην Αλβανία για να διαδώσουν την Καθολική θρησκεία. Ο πάπας του απάντησε ότι έχει αναθέσει την ιεραποστολή στον Νικόλαο, τον Καθολικό αρχιδιάκονο του Δυρραχίου. Ο Ντιμιτρί Προγκόν νίκησε κατόπιν τον Τζόρτζε Νέμανιτς έναν Βενετό υποτελή στα βόρεια σύνορα του, με την νίκη αυτή η απειλή της Βενετίας έπαψε να υπάρχει προσωρινά.[33] Ο Νέμανιτς είχε υπογράψει Συνθήκη με την οποία δεσμεύτηκε να στείλει στρατιωτική βοήθεια στην Βενετία αν ο Προγκόν επιτεθεί σε περιοχές που της ανήκουν (3 Ιουλίου 1208).[12] Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε την Κομνηνή Νέμανιτς, κόρη του Στέφανου του Πρωτόσεπτου που ήταν αντίπαλος του Τζόρτζε Νέμανιτς και εγγονή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αλέξιου Γ΄. Με τον γάμο ο Ντιμιτρί απέκτησε σχέσεις με την Βυζαντινή αυτοκρατορική οικογένεια και τον τίτλο του "Πανυπερσέβαστου". Με τον θάνατο του Καθολικού αρχιεπισκόπου του Δυρραχίου ο Ντιμιτρί έκανε κατάσχεση της περιουσίας του όπως έκαναν και οι Βενετοί στο μερίδιο που τους αναλογούσε, για την πράξη του αυτή αφορίστηκε.[33] Ο Ντιμιτρί Προγκόν είχε τον τίτλο του "πρίγκιπα των Αλβανών", οι περιοχές που κυβερνούσε βρισκόντουσαν ανάμεσα στην Σκόδρα, την Πρίζρεν, την Οχρίδα και το Δυρράχιο.[23] Σε αναζήτηση συμμάχων ο Ντιμιτρί υπέγραψε Συνθήκη με την Δημοκρατία της Ραγκούσας σύμφωνα με την οποία θα μπορούσαν να περάσουν οι έμποροι της Ραγκούσας από τις Αλβανικές περιοχές (1209).[34] Την επόμενη χρονιά ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας υπέγραψε Συνθήκη με την Βενετία σύμφωνα με την οποία θα γινόταν υποτελής της Δημοκρατίας άν αναγνώριζε τα δικαιώματα του στην κοιλάδα του ποταμού Σκούμπιν. Η Δημοκρατία της Βενετίας με την σειρά της επέτρεψε στον Μιχαήλ να κατέχει την παραλιακή περιοχή του Δυρραχίου και διέκοψε τον έλεγχο που είχε στην κεντρική Αλβανία.[12]
Η Συνθήκη είχε άμεσες συνέπειες για το πριγκιπάτο επειδή είχε γύρω του εχθρικές δυνάμεις, στα τέλη της ζωής του Ντιμιτρί φαίνεται ότι είχαν ελαττωθεί. Μια επιγραφή με Λατινικούς χαρακτήρες βρέθηκε στην Καθολική εκκλησία κοντά στο σημερινό Ρεσέν στην Μυρντίτα, την έγραψαν μετά τον θάνατο του Ντιμιτρί Προγκόν.[35] Η επιγραφή δείχνει ότι οι Προγκόν αποδέχτηκαν το Καθολικό δόγμα και σχεδίαζαν να οικονομήσουν μια νέα εκκλησία στην θέση της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Μαρίας, η νέα εκκλησία θα ήταν αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή προστάτιδα του Άρβανου.[36] Ο Ντιμιτρί Προγκόν είχε μερική ανεξαρτησία υπό την κηδεμονία της Ζέτας, δεν έκανε όμως επεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις του Άρβανου.[37] Η επιγραφή ήταν πιθανότατα η τελευταία επιθυμία της Οικογένειας Προγκόν να αφιερωθεί η εκκλησία στον λαό τους.[35] Με τον θάνατο του Ντιμιτρί την εξουσία ανέλαβε η σύζυγος του Κομνηνή (1216), παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο της τον Γρηγόρη Καμωνά που είχε παντρευτεί σε πρώτο γάμο την κόρη του αδελφού του Ντιμιτρί Γκιν, χρειαζόταν ωστόσο ο γάμος για να νομιμοποιήσει την εξουσία.[34][38][39] Μετά τον γάμο ανέλαβε τον έλεγχο της Κρούγια και συμμάχησε με το Μεγάλο Πριγκιπάτο της Ράσκας.[12] Η Κομνηνή και ο Καμωνάς απέκτησαν μια κόρη που παντρεύτηκε τον τοπικό ευγενή Γκολέμ.[40] Ο Γκολέμ κυβέρνησε σαν ημιανεξάρτητος βασιλιάς υπό την κηδεμονία του δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρου Κομνηνού Δούκα και κατόπιν την περίοδο 1230 -1241 του βασιλιά της Βουλγαρίας Ιβάν Ασέν Β΄.[41] Την περίοδο που επανασυστάθηκε η Βυζαντινή αυτοκρατορία 1252-1256 προσαρτήθηκε στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας.[42] Όταν συγκρούστηκαν ο Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας και ο Ιωάννης Γ´ Δούκας Βατάτζης ο Γκολέμ και ο Θεόδωρος Πετραλείφας υποστήριξαν αρχικά τον Μιχαήλ Β΄, στην συνέχεια αποστάτησαν στον Ιωάννη Βατάτζη (1252).[14][20][43] Ο Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης διόρισε βασιλιά του Άρβανου τον Κωνσταντίνο Χαβάρων αλλά για πολύ λίγο επειδή σύντομα ξέσπασε ο Πόλεμος Ηπείρου-Νίκαιας (1257-59).[44] Ο Γκόλεμ καταγράφεται για τελευταία φορά τον χειμώνα του 1256-1257 από τον Γεώργιο Ακροπολίτη, στην συνέχεια ο Ακροπολίτης τοποθέτησε μια Βυζαντινή αστική και στρατιωτική διοίκηση.[14]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.