Άδεια Creative Commons

Η άδεια Creative Commons (CC) είναι μία από τις άδειες που προωθούν την ελεύθερη διακίνηση των έργων, περιορίζοντας τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που απολαμβάνουν οι δημιουργοί των εν λόγω έργων. Σε περίπτωση που ο δημιουργός του έργου επιθυμεί να δώσει σε τρίτους ορισμένα δικαιώματα που σχετίζονται με την εκμετάλλευση και την αναδιαμόρφωση του έργου του, μπορεί να χρησιμοποιήσει τις εν λόγω άδειες. Οι άδεις CC προσφέρουν στον εκάστοτε δημιουργό μεγάλη ευελιξία ως προς τη δυνατότητα καθορισμού των δικαιωμάτων που επιθυμεί να παραχωρήσει (π.χ. μπορεί να επιλέξει να παρέχει μόνο το δικαίωμα τροποποίησης χωρίς το δικαίωμα εμπορικής χρήσης του έργου). Παράλληλα, η χρήση των αδειών CC δημιουργεί ένα νομικό πλαίσιο ως προς τους όρους εκμετάλλευσης του κάθε έργου.

Το λογότυπο Creative Commons

Οι άδειες Creative Commons χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο, όπως φαίνεται και σε αυτή τη φωτογραφία από την Καμπότζη.

Οι άδειες CC ποικίλλουν ανάλογα με το συνδυασμό των όρων που παρέχουν ως προς τη χρήση του έργου. Δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στις 16 Δεκεμβρίου 2002 από την Creative Commons, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 2001 στις ΗΠΑ.

Χαρακτηριστικά των αδειών Creative Commons

• Προσφέρονται δωρεάν μέσω διαδικτύου
• Δεν είναι αποκλειστικές
• Επιτρέπουν την ανταλλαγή έργων μέσω του διαδικτύου

• Η χρήση τους δεν προϋποθέτει την πλήρη παραίτηση του δικαιούχου από τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του έργου του.

Πεδίο εφαρμογής των αδειών Creative Commons

Ένα έργο που παρέχεται υπό τους όρους χρήσης της άδειας CC υπόκειται στον εφαρμοστέο νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας ^[1]. Αυτό δίνει τη δυνατότητα εφαρμογής των αδειών Creative Commons σε κάθε έργο (π.χ. βιβλία), του οποίου ο δημιουργός απολαμβάνει αυτοδικαίως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η χρήση των αδειών Creative Commons δεν συνίσταται στην περίπτωση του λογισμικού ^[2], για το οποίο η Creative Commons έχει αναπτύξει ειδικά διαμορφωμένες άδειες.

Υπάρχουν πάνω από 35.000 έργα σε έντυπη μορφή που διαθέτουν κατοχυρωμένο αριθμό ISBN. Η Creative Commons διαχωρίζει τα έργα αυτά σε δύο κατηγορίες, η μία εκ των οποίων περιλαμβάνει τα έργα που η έκδοσή τους έχει πραγματοποιηθεί από τον ίδιο το δημιουργό ^[3].

Οι άδειες CC δεν είναι αποκλειστικές ^[4], δηλαδή, ο δημιουργός μπορεί να διαθέσει το έργο χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό αδειών (άδειες CC και άλλες άδειες που δεν ανήκουν στην CC). Επίσης, οι εν λόγω άδειες δεν παρέχουν τη δυνατότητα ανάκλησης ^[5], δηλαδή ο δημιουργός δε δύναται να ακυρώσει εκ των υστέρων την άδεια CC εφόσον το έργο έχει ήδη κυκλοφορήσει. Κατά συνέπεια, σε περίπτωση που κάποιος έχει αποκτήσει ένα έργο ή ακόμη κάποιο αντίγραφό του που διατίθεται υπό άδεια CC, τότε θα έχει τη δυνατότητα να το χρησιμοποιεί υπό τους όρους της άδειας αυτής, ανεξαρτήτως αν ο δημιουργός αλλάξει γνώμη ή αποφασίσει να σταματήσει τη διανομή του έργου του ^[6]. Στην περίπτωση έργων που διατίθενται με διαφορετικές άδειες CC, είναι στην ευχέρεια του χρήστη να επιλέξει μία από αυτές ^[7].

Κάποιες κατηγορίες έργων που μπορούν να λάβουν άδεια CC:

• φωτογραφίες
• βιβλία
• μουσικά έργα

Τα 3 μέρη των αδειών Creative Commons

Εισαγωγικό Περιεχόμενο (Commons Deed)

Νομικό Περιεχόμενο (Legal Code)

Τεχνολογικό Περιεχόμενο (Meta Data)

Οι τέσσερις βασικοί όροι των αδειών Creative Commons

Το φάσμα των αδειών Creative commons μεταξύ Κοινού Κτήματος (Public Domain) (επάνω) και «Υπό την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματος» (All rights reserved) (κάτω). Η αριστερή πλευρά δηλώνει τις περιπτώσεις χρήσης που επιτρέπονται, και η δεξιά τους αντίστοιχους τύπους αδειών.

|- Εικονίδιο || Δικαίωμα || Περιγραφή

| Αναφορά (Attribution, BY) | Επιτρέπεται σε τρίτους να χρησιμοποιούν το έργο με οποιονδήποτε τρόπο, υπό την προϋπόθεση να αναγνωρίζουν το δημιουργό με τον τρόπο που ορίζει ο ίδιος.

| Μη εμπορική χρήση (Non-commercial, NC) | Επιτρέπεται σε τρίτους να αντιγράφουν, να διανέμουν, να επικοινωνούν και να τροποποιούν το έργο, για οποιονδήποτε μη εμπορικό σκοπό.

Προσοχή: εάν, επί παραδείγματι, έχει επιλεγεί αυτή η άδεια σε συνδυασμό με την άδεια «Όχι παράγωγα έργα», τότε η τροποποίηση του έργου δεν είναι δυνατή ούτε για μη εμπορικό σκοπό.

| Παρόμοια διανομή (Share-Alike, SA) | Επιτρέπεται σε τρίτους να αντιγράφουν, να διανέμουν, να επικοινωνούν και να τροποποιούν το έργο, υπό την προϋπόθεση να διανέμουν κάθε τροποποιημένη εκδοχή του (=παράγωγο έργο) υπό τους ίδιους ακριβώς όρους. Εάν επιθυμούν να διανέμουν τα παράγωγα έργα υπό διαφορετικούς όρους, θα πρέπει να ζητήσουν την άδεια του δημιουργού.

| | Όχι παράγωγα έργα (No Derivatives, ND) | Επιτρέπεται σε τρίτους να αντιγράφουν, να διανέμουν, να παρουσιάζουν και να εκτελούν μόνο πρωτότυπα αντίγραφα του έργου. Εάν επιθυμούν να τροποποιήσουν το έργο, θα πρέπει να ζητήσουν την άδεια του δημιουργού. ^[8]

Οι δύο τελευταίες άδειες δεν περιλαμβάνονται στις άδειες ελεύθερου περιεχομένου όπως αυτές ορίζονται από τα Debian Free Software Guidelines (DFSG) ή τα πρότυπα του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού, κι έτσι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις που απαιτούν την χορήγηση συγκεκριμένων ελευθεριών, όπως για παράδειγμα η Βικιπαίδεια. Όσον αφορά στο λογισμικό, η Creative Commons συμπεριλαμβάνει τρεις ελεύθερες άδειες που έχουν συνταχθεί από άλλα ινστιτούτα: Την άδεια BSD, την άδεια GNU LGPL και την GNU GPL.

Με βάση τα παραπάνω μπορούν να δημιουργηθούν δεκαέξι πιθανοί διαφορετικοί συνδυασμοί, οι έντεκα εκ των οποίων αποτελούν έγκυρες άδειες CC. Οι υπόλοιποι συνδυασμοί δεν μπορούν να υλοποιηθούν καθώς οι τέσσερις περιλαμβάνουν τις άδειες τύπου ND και SA οι οποίες είναι αμοιβαίως αποκλειόμενες, ενώ ο τελευταίος δεν περιλαμβάνει κανέναν όρο.

Παραπομπές

1. «Creative Commons — Attribution 4.0 International — CC BY 4.0». creativecommons.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
2. «Frequently Asked Questions - Creative Commons». creativecommons.org. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
3. «Books - Creative Commons». wiki.creativecommons.org. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
4. «Frequently Asked Questions - Creative Commons». creativecommons.org. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
5. «Frequently Asked Questions - Creative Commons». creativecommons.org. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
6. «Frequently Asked Questions - Creative Commons». creativecommons.org. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
7. «Frequently Asked Questions - Creative Commons». creativecommons.org. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2016.
8. «What are Creative Commons licenses?». Frequently Asked Questions - Creative Commons. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2015.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Έργα με άδειες CC
• https://creativecommons.ellak.gr/2015/08/21/enas-aplos-odigos-gia-tis-adies-creative-commons-4-0/
• https://creativecommons.ellak.gr/2015/09/11/pos-na-epilexete-tin-katallili-adia-creative-commons/
• https://creativecommons.ellak.gr/2015/08/28/enas-aplos-odigos-anaforas-se-erga-me-adies-creative-commons/
• Ενημερωτικό φυλλάδιο της ΕΛΛΑΚ