Μέγαρο Καντακουζηνού

Το Μέγαρο Καντακουζηνού, κτίσμα της οθωνικής εποχής, που οικοδομήθηκε στα 1833-35 και διατηρείται μέχρι σήμερα στη συνοικία του Μεταξουργείου στην Αθήνα, ανήκε στο Φαναριώτη πρίγκιπα Γεώργιο Καντακουζηνό.

Μέγαρο Καντακουζηνού
Το Μέγαρο Καντακουζηνού στο Μεταξουργείο
Γενικές πληροφορίες
Είδος	Μέγαρο
Αρχιτεκτονική	Νεοκλασική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	Μεταξουργείο (Αθήνα)
Τοποθεσία	Αθήνα
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1833
Ολοκλήρωση	1835
Κατάσταση	διατηρητέο
Χρήση	Οικία
Ιδιοκτήτης	Γεώργιος Καντακουζηνός
Τεχνικές λεπτομέρειες
Όροφοι	2
Σχεδιασμός και κατασκευή
Αρχιτέκτονας	Χανς Κρίστιαν Χάνσεν
Χρηματοδότης	Γεώργιος Καντακουζηνός
δεδομένα (π)

Με την προοπτική ότι η ανάπτυξη του κέντρου της Αθήνας θα γινόταν γύρω από την περιοχή του Κεραμεικού, όπου ο διάσημος Βαυαρός αρχιτέκτων Λέο φον Κλέντσε, τροποποιώντας τα αρχικά σχέδια των Σταμάτη Κλεάνθη και Έντουαρντ Σάουμπερτ, σχεδίαζε να γίνουν τα βασιλικά ανάκτορα και το διοικητικό κέντρο της πόλης, ο πρίγκιπας Καντακουζηνός αγόρασε στην περιοχή που λεγόταν Χρισμένο Λιθάρι ή Χεζολίθαρο,^[1] το σημερινό Μεταξουργείο, ένα μεγάλο οικόπεδο, όπου θα έχτιζε ένα συγκρότημα που θα περιελάμβανε την κατοικία του και ένα μεγάλο γωνιακό κτίριο με εμπορικά καταστήματα στο ισόγειο, κατά τα πρότυπα των μεγάλων πόλεων της Ευρώπης.

Την οικοδόμηση του Μεγάρου Καντακουζηνού ανέλαβε ο Δανός αρχιτέκτονας Κρίστιαν Χάνσεν (Christian Hansen, 1803 - 1883). Ο Χάνσεν είχε φθάσει στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1833 με υποτροφία από την πατρίδα του και αναζητώντας δουλειά ανέλαβε την ανέγερση του οικοδομικού συγκροτήματος του πρίγκιπα Καντακουζηνού.

Σε ένα γράμμα που έστειλε ο Χάνσεν από την Αθήνα στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Δανίας στις 8 Ιουλίου 1834, γράφει για το οικοδόμημα του Καντακουζηνού:

Ήμουνα πολύ τυχερός που βρήκα δουλειά, αφού η υποτροφία μου του δεύτερου εξαμήνου έχει καθυστερήσει. Έτσι έκανα τα σχέδια ενός μεγάλου γωνιακού κτιρίου με καταστήματα στο ισόγειο και κοιτώνες στον όροφο. Αυτό τον καιρό έχω την επίβλεψη αυτής της οικοδομής.

Οι παρεμβάσεις όμως του Καντακουζηνού στα αρχιτεκτονικά σχέδια του Χάνσεν δημιούργησαν τριβές στις σχέσεις τους. Ο Χάνσεν δεν δέχτηκε να αλλάξει τα αρχικά σχέδιά του και τελικά παραιτήθηκε. Σε άλλη πάλι επιστολή του προς την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Δανίας, με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου 1835, ο Χάνσεν γράφει:

Δυστυχώς έχω απογοητευτεί από ένα μέρος της δουλειάς μου. Θα γνωρίζετε ότι άρχισα να κτίζω μια οικοδομή με καταστήματα στο ισόγειο κι επάνω σοφίτες - mezzanin - για να μένουν οι έμποροι. Τη δουλειά αυτή μου είχε αναθέσει ένας πρίγκιπας από τη Βλαχία. Για κακή μου τύχη όμως ο πρίγκιπας αυτός χρησιμοποίησε τους χειρότερους εργάτες που θα μπορούσε να βρει, με αποτέλεσμα η όλη εργασία να μην είναι ικανοποιητική. Επιπλέον θέλει να προσθέσει έναν όροφο, κι έτσι θα καταστραφεί όλη μου η δουλειά. Του εξήγησα τότε πως εγώ δεν πρόκειται να βάλω το όνομά μου σ' ένα τέτοιο σχέδιο και συγχρόνως δήλωσα την παραίτησή μου από κάθε οικοδομική εργασία.

Μετά την παραίτηση του Χάνσεν, η οικοδόμηση του κτηρίου εγκαταλείφθηκε. Το 1840, το μισοτελειωμένο μέγαρο-εμπορικό κέντρο του Καντακουζηνού αγοράστηκε από την αγγλική εταιρεία «Αύγουστος Μπρούμε και Σία», με σκοπό να λειτουργήσει ως εργοστάσιο κατασκευής μεταξωτών υφασμάτων. Το εργοστάσιο εξοπλίστηκε με τα αναγκαία μηχανήματα, αλλά σύντομα σταμάτησε τη λειτουργία του, αφού η αγγλική εταιρεία κήρυξε πτώχευση.

Στα 1854, το συγκρότημα Καντακουζηνού, που περικλειόταν από τις οδούς Μεγάλου Αλεξάνδρου, Μυλλέρου και Γιατράκου, αγοράστηκε από τη «Σηρική Εταιρεία της Ελλάδος», που ανήκε στον Αθανάσιο Δουρούτη (1816 - 1901), Ηπειρώτη στην καταγωγή και διακεκριμένη προσωπικότητα της κοινωνίας της Αθήνας. Εκεί λειτούργησε μέχρι το 1875 το πρώτο ατμοκίνητο «μεταξοκλωστήριο» στην Ελλάδα.

Από το εργοστάσιο αυτό, ένα από τα πρώτα δείγματα της δουλειάς του Χάνσεν στην Ελλάδα, πήρε το όνομά της και η σημερινή συνοικία του Μεταξουργείου.

Παραπομπές

1. Chiona, Mariana (13 Απριλίου 2019). «Ποια γνωστή συνοικία της Αθήνας ονομαζόταν "Χεζολίθαρο". Εκεί επρόκειτο να ανεγερθεί αρχικά το παλάτι του Όθωνα. Ποια βιομηχανία έδωσε το όνομά της στην περιοχή». ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2021.

Πηγές

• Αριστέα Παπανικολάου - Κρίστενσεν: «Χριστιανός Χάνσεν: Επιστολές και σχέδια από την Ελλάδα», Εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα, 1993.
• Βασίλης Αγγελίδης: «Μεταξουργείο - Κολωνός: Νοσταλγία και πραγματικότητα», Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα, 1992.
• Μάρω Βουγιούκα - Βασίλης Μεγαρίδης: «Οδωνυμικά: Η Σημασία των Ονομάτων των Οδών της Αθήνας». τόμ. Β΄, Δήμος Αθηναίων - Πνευματικό Κέντρο, Αθήνα, 1990.
• Εφημ. «Καθημερινή», «Μεταξουργείο: Η "καρδιά" του ξαναχτυπά», 29 Σεπτεμβρίου 1995.