Κλεωναί Αργολίς

Οι σημερινές Κλεωνές που υπάγονται στο Δήμο Νεμέας στην Κορινθία βρίσκονται στην θέση της ομώνυμης αρχαίας πόλης-κράτους, αγωνοθέτριας ενός από τους τέσσερεις αρχαίους Πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες, των Νεμέων.

Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη. Για το ομώνυμο οικισμό της Κορινθίας, δείτε: Αρχαίες Κλεωνές Κορινθίας.

Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη. Για τον τεως Δήμο Κλεωνών Κορινθίας, δείτε: Δήμος Κλεωνών.

Κλεωναί Αργολίς
Είδος	αρχαία πόλη και πόλις[1]
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Νεμέας
Τοποθεσία	Αρχαίες Κλεωνές Κορινθίας
Χώρα	Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Αρχαία Πόλη

Οι Κλεωνές βρίσκονται στη θέση της ομώνυμης αρχαίας πόλης-κράτους της αρχαίας ΒΑ Πελοποννήσου. Ο πληθυσμός της αρχαίας πόλης δεν ξεπερνούσε τους 10.000 κατοίκους ενώ η θέση ήταν εξαιρετικά σημαντική, αφού ήταν χτισμένη σε μια εκτεταμένη εύφορη κοιλάδα και βρισκόταν πάνω στον αρχαίο δρόμο που ένωνε την Κόρινθο με το Άργος και άλλες σημαντικές πόλεις της Πελοποννήσου. Δείγμα της ακμής της ήταν οι πλούσιες κοπές νομισμάτων κατά τα κλασικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Οι Κλεωνές διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο από τα μυκηναϊκά χρόνια ως τον 2ο αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα τη μυθολογία έλαβαν το όνομά τους από τον Κλέωνα (ή Κλεώνη) γιο του Πέλοπα ή την Κλεώνη κόρη του Ασωπού και της Μετόπης, κόρης του ποταμού και θεού Λάδωνα. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι κατά την εποχή του (155 μ.Χ. περίπου) ήταν μικρή πόλη, με ιερό της Αθηνάς και μνήματα αφιερωμένα στον Ευρύτο και στον Κτεάτη.

Ιστορία

Η περιοχή κατοικήθηκε από τους νεολιθικούς χρόνους. Η κατοίκηση συνεχίστηκε και κατά την εποχή του Χαλκού και εντοπίζεται κυρίως σε οικισμό που έχει εντοπισθεί στη θέση Ζυγούρια, ο οποίος πρέπει να ήταν έδρα τοπικού ηγεμόνα. Αναφέρεται στον Ομηρικό κατάλογο του Τρωικού πολέμου, όπου χαρακτηρίζεται ως «καλοχτισμένη πόλη». Κατά την κάθοδο των Δωριέων, μέρος των κατοίκων μετανάστευσε και εγκαταστάθηκε στις Κλαζομενές της Ιωνίας. Μέχρι τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. η πόλη είχε στην κυριαρχία της την γειτονική κοιλάδα της Νεμέας, ενώ ήταν ιδρύτρια και διοργανώτρια για μεγάλο χρονικό διάστημα των Νέμεων αγώνων, οι οποίοι ονομάζονταν και «Κλεωναίος αγών». Το 496 π.Χ. οι Αργείοι προσπάθησαν ανεπιτυχώς να καταλάβουν την πόλη, ενώ το 487 π.Χ. πέτυχαν να της αποσπάσουν τη Νεμέα. Γύρω στο 480 π.Χ. συμμετέχει μαζί με το Άργος και την Τεγέα στην κατάληψη των Μυκηνών και στη διαμοίραση των εδαφών της. Το 460 π.Χ. η πόλη φαίνεται να προσαρτάται πολιτικοστρατιωτικά στην Αργολική επικράτεια. Το 457 π.Χ. οι Κλεωνές συμμετέχουν μαζί με τους Αθηναίους στη μάχη της Τανάγρας ενώ το 418 π.Χ. έλαβαν μέρος στη μάχη της Μαντινείας στο πλευρό των Αργείων. Το 414 π.Χ. μετά από σεισμό η πόλη γλιτώνει από τους Σπαρτιάτες. Το 237 π.Χ. προσχωρεί στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, ενώ το 225 π.Χ. θα συνταχθεί με τον Κλεομένη Γ' της Σπάρτης. Κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη σταδιακά παρακμάζει.

Από τις Κλεωνές ήταν οι αρχαίοι ολυμπιονίκες Οξύθεμις, νικητής στο στάδιο το 732 π.Χ. και ο Τιμάνθης, νικητής το 456 π.Χ. στο παγκράτιο.

Ανασκαφές και Αρχαιότητες

Ανασκαφές έχουν φέρει στο φως λείψανα της αρχαίας πόλης. Διασώζονται τμήματα του πολυγωνικού αρχαίου τείχους και τα θεμέλια του ναού του Ηρακλή κοντά στον οικισμό. Πρόκειται για μικρό πρόστυλο τετράστυλο ναό των ελληνιστικών χρόνων, ενώ έχει βεβαιωθεί ότι στη θέση του προϋπήρχε αρχαιότερος ναός. Ο ναός αποτελούσε τμήμα μικρού ιερού στο οποίο βρισκόταν επίσης ένα ηρώο προς τιμήν του Ευρύτου και του Κτεάτου. Τα τείχη της πόλης περιέβαλλαν τον λόφο της ακρόπολης με τη λεγόμενη κατώτερη ακρόπολη. Στην κάτω ακρόπολη ανακαλύφθηκε ιερό του 6ου αι. π.Χ. άγνωστης θεότητας. Σε μικρή απόσταση από το ιερό εντοπίσθηκε αναλημματικό οικοδόμημα της ελληνιστικής περιόδου, αποτελούμενο από πρόπυλο που αποτελούσε το σημείο πρόσβασης σε περίβολο στην παρυφή του λόφου της ακρόπολης. Στη θέση Ζυγουριές έχει ανακαλυφθεί επίσης από Αμερικανική Αρχαιολογική ομάδα προϊστορικός οικισμός της χάλκινης εποχής. Επίσης πρόσφατη ανασκαφική έρευνα στη θέση Βαρελά, βορειοανατολικά των Κλεωνών, αποκάλυψε αγροτική έπαυλη με θαυμάσια ψηφιδωτά. Στην περιοχή των Κλεωνών, ακριβώς δίπλα από την Εθνική Οδό Κορίνθου-Τρίπολης, βρίσκεται αρχαίο λατομείο της πόλης με εμφανή δείγματα χρήσης εξελιγμένης τεχνικής λάξευσης και εξόρυξης. Το λατομείο παρείχε οικοδομικό υλικό για την κατασκευή του ιερού του Διός στη Νεμέα.

Σήμερα τα λείψανα των Κλεωνών βρίσκονται κοντά στον οικισμό Αρχαίες Κλεωνές Κορινθίας .^[2]

Κλεωνές: θεματοφύλακας της Νεμέας και των αγώνων της

Οι Κλεωνές είναι μια μικρή πόλη πάνω στο δρόμο που ενώνει το Άργος με την Κόρινθο, σε λόφο που κατοικείται ολόγυρα και είναι καλά οχυρωμένος, ώστε μου φαίνεται πως δίκαια ο Όμηρος μιλάει για καλοχτισμένες Κλεωνές. Εδώ είναι και η Νεμέα μεταξύ Κλεωνών και Φλιούντα, και το ιερό άλσος όπου οι Αργείοι τηρούσαν το έθιμο να εορτάζουν τα Νέμεα, και ο τόπος που εκτυλίχθηκε η ιστορία με το λιοντάρι της Νεμέας, και το χωριό Βέμβινα. Οι Κλεωνές απέχουν εκατόν είκοσι στάδια από το Άργος, ενώ από την Κόρινθο ογδόντα. Και εμείς είδαμε αυτή την πόλη από τον Ακροκόρινθο.

Στράβων Β. 8. 377.

Η πρώτη αναφορά στην αρχαία πόλη των Κλεωνών απαντάται στην Ιλιάδα του Ομήρου (Β. 570) όπου οι «καλοχτισμένες Κλεωνές» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ποιητής συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο υπό τον Αγαμέμνονα.

Οι Κλεωνές δεν ήταν παρά σχετικά μια μικρή πόλη κράτος με περιορισμένη πολιτικοστρατιωτική δύναμη και πληθυσμό που δεν ξεπερνούσε τις δέκα χιλιάδες κατοίκους. Η οικονομία της βασιζόταν κυρίως στη γεωργία και η τοποθεσία της ήταν ιδιαίτερα σημαντική μιας και η οδική αρτηρία που ένωνε τη νότια Πελοπόννησο με την κυρίως Ελλάδα περνούσε μέσα από τις Κλεωνές. Το γεγονός αυτό υπήρξε καθοριστικό για την ιστορία της πόλης καθώς οι δύο μεγάλες όμορες πόλεις-κράτη, -Κόρινθος και Άργος- έριζαν για τον πολιτικό έλεγχό της.

Εδώ λατρεύτηκε ο Ηρακλής όσο πουθενά αλλού ως ''θεάνθρωπος'', γιατί απάλλαξε τους Κλεωναίους απ' το λιοντάρι της Νεμέας. Η πόλη τους μάλιστα ήταν τόσο στενά συνδεδεμένη με τον ήρωα και τον άθλο του, ώστε να απεικονίζει στα νομίσματα της τις κεφαλές του λιονταριού της Νεμέας και αντίστοιχα του Ηρακλέους.

Οι Κλεωνές υπήρξαν με βάση τον Πίνδαρο (Πινδ. 10ος Νεμεόνικος) η πόλη που ίδρυσε και αθλοθετούσε τα Νέμεα για πολλά χρόνια. Ως εκ τούτου η αθλητική αυτή γιορτή αναφέρεται στους «Νεμεόνικους» του λυρικού ποιητή «Κλεωναίος αγών».

Υπό το όνομα Νεμέα στην αρχαιότητα δεν υπήρχε οικισμός. Η κοιλάδα αποτελούσε τμήμα του κράτους των Κλεωνών, η οποία είχε την ευθύνη της οργάνωσης των Νέμεων αγώνων. Ύστερα όμως, όταν το Άργος κατάφερε να αποκτήσει τον πολιτικό έλεγχο των Κλεωνών, η κοιλάδα ενσωματώθηκε σε αυτό που ανέλαβε και τους αγώνες.

Τα Νέμεα χρονολογούνται από το 573 π.Χ. και αρχικά τελούνταν κάθε δύο χρόνια –ενώ αργότερα κάθε τέσσερα- την εποχή του καλοκαιριού. Περιλάμβαναν αγώνες δρόμου, το πένταθλο, πυγμαχία, πάλη, παγκράτιο ενώ αργότερα στο πρόγραμμα προστέθηκαν διαγωνισμοί στη μουσική και στην ποίηση. Το επίσημο σύμβολο της νίκης ήταν ένα στεφάνι από αγριοσέλινο.

Ως ιδρυτές και όσο καιρό ήταν αγωνοθέτες των Νέμεων αγώνων, οι Κλεωναίοι αθλοθετούσαν τα βραβεία και ανελάμβαναν τις δαπάνες για την διεξαγωγή τους. Είχαν ως βάρος ευθύνης την διεύθυνση τους, την επίβλεψή τους και την ανακήρυξη των νικητών. Οι κριτές των αγώνων εκλέγονταν από τον λαό της πόλης των Κλεωνών, όσο οι Κλεωνές βέβαια είχαν την διεύθυνσή τους.

Παραπομπές

1. «An Inventory of Archaic and Classical Poleis». (Αγγλικά) Inventory of Archaic and Classical Poleis. 2004.
2. «Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2008.