Σχολή του Παρισιού

Η Σχολή του Παρισιού (γαλλικά: École de Paris‎‎) αναφέρεται στους Γάλλους και μετανάστες καλλιτέχνες που εργάστηκαν στο Παρίσι κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Η Σχολή του Παρισιού δεν ήταν ένα μεμονωμένο καλλιτεχνικό κίνημα ή θεσμός, αλλά αναφέρεται στη σημασία του Παρισιού ως κέντρου της δυτικής τέχνης κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Μεταξύ 1900 και 1940 η πόλη προσέλκυσε καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο και έγινε κέντρο καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Η Σχολή του Παρισιού χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει αυτή τη χαλαρή κοινότητα, ιδίως μη Γάλλων καλλιτεχνών, που είχε ως επίκεντρο τα καφέ, τα σαλόνια και τους κοινόχρηστους χώρους και τις γκαλερί του Μονπαρνάς.^[1]

Πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ονομασία αυτή εφαρμόστηκε επίσης σε καλλιτέχνες που συμμετείχαν σε πολλές συνεργασίες και αλληλοεπικαλυπτόμενα νέα καλλιτεχνικά κινήματα, μεταξύ των μεταϊμπρεσιονιστών και του πουαντιγισμού και του ορφισμού, του φωβισμού και του κυβισμού. Εκείνη την περίοδο οι καλλιτεχνικές ζυμώσεις λάμβαναν χώρα στη Μονμάρτρη και στην καθιερωμένη εκεί καλλιτεχνική σκηνή. Όμως ο Πικάσο απομακρύνθηκε, ο πόλεμος σκόρπισε σχεδόν όλους, και μέχρι τη δεκαετία του 1920 το Μονπαρνάς είχε γίνει κέντρο της πρωτοπορίας. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το όνομα εφαρμόστηκε σε μια άλλη διαφορετική ομάδα αφηρημένων καλλιτεχνών.^[2]

Πρώτοι καλλιτέχνες

Πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μια ομάδα ομογενών στο Παρίσι δημιούργησε τέχνη στο ύφος του μεταϊμπρεσιονισμού, του κυβισμού και του φωβισμού. Στην ομάδα αυτή συμμετείχαν καλλιτέχνες όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Αμεντέο Μοντιλιάνι και ο Πητ Μοντριάν. Στους συσχετιζόμενους Γάλλους καλλιτέχνες περιλαμβάνονταν οι Πιέρ Μπονάρ, Ανρί Ματίς, Ζαν Μετσεζέ και Αλμπέρ Γκλεζ. Ο Πικάσο και ο Ματίς έχουν χαρακτηριστεί ως οι δίδυμοι ηγέτες (chefs d'école) της σχολής πριν από τον πόλεμο.^[3]

La Ruche

Πολλοί καλλιτέχνες της Σχολής του Παρισιού ζούσαν στο εμβληματικό La Ruche, ένα συγκρότημα διαμερισμάτων-στούντιο και άλλων εγκαταστάσεων στο Μονπαρνάς της Αριστερής Όχθης, στο Passage Dantzig 2, που χτίστηκε από έναν επιτυχημένο γλύπτη, τον Αλφρέντ Μπουσέ, ο οποίος ήθελε να αναπτύξει ένα δημιουργικό κέντρο όπου οι καλλιτέχνες που αντιμετώπιζαν δυσκολίες θα μπορούσαν να ζουν, να εργάζονται και να αλληλεπιδρούν.^[4] Χτισμένο από υλικά που αποσυναρμολογήθηκαν από το περίπτερο κρασιού Medoc από την Παγκόσμια Έκθεση του 1900 στο Παρίσι, περιλάμβανε 50 λιτά στούντιο με μεγάλα παράθυρα που άφηναν πολύ φως, ενώ τα κοντινά κτίρια παρείχαν άλλα 50 στούντιο για τους καλλιτέχνες που ήταν υπεράριθμοι.^[4] Ο Μπουσέ ονόμασε το συγκρότημα La Ruche - στα γαλλικά κυψέλη - επειδή ήθελε οι καλλιτέχνες να εργάζονται όπως οι μέλισσες σε μια κυψέλη- αφιέρωσε ένα μεγάλο δωμάτιο στο συγκρότημα όπου οι φτωχότεροι καλλιτέχνες μπορούσαν να σχεδιάσουν ένα μοντέλο για το οποίο πληρωνόταν, και συμπεριέλαβε έναν μικρό θεατρικό χώρο για θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες.^[4][5] Το La Ruche άνοιξε το 1902, με την ευλογία της γαλλικής κυβέρνησης. Ήταν συχνά ο πρώτος προορισμός των εμιγκρέδων καλλιτεχνών που έφταναν στο Παρίσι με την επιθυμία να ενταχθούν στην καλλιτεχνική σκηνή και να βρουν οικονομικά προσιτή στέγη.^[4] Ζώντας και δουλεύοντας σε στενούς χώρους, πολλοί καλλιτέχνες δημιούργησαν μακροχρόνιες φιλίες, π.χ. ο Σαΐμ Σουτίν με τον Μοντιλιάνι, ο Σαγκάλ και ο ποιητής Μπλεζ Σεντράρ, και επηρέασαν ο ένας τα έργα του άλλου.^[4][6] Στους καλλιτέχνες που έζησαν και εργάστηκαν στο La Ruche περιλαμβάνονται οι Αμεντέο Μοντιλιάνι, Ριβέρα, Τσουγκουχάρου Φουτζίτα, Τζέικομπ, Σουτίν, Μισέλ Κικουάν, Μοΐς Κίσλινγκ, Πινσού Κρεμέν, Οσίπ Ζάντκιν, Πασσίν, Μαρκ Σαγκάλ, Άμσεϊ Νούρενμπεργκ, Λίπκιτς και άλλοι.^[5][4]

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Αντρέ Ουαρνό, Les Berceaux de la jeune peinture (1925). Εικονογράφηση εξωφύλλου από τον Αμεντέο Μοντιλιάνι

Ο όρος «Σχολή του Παρισιού» χρησιμοποιήθηκε το 1925 από τον Αντρέ Ουαρνό για να αναφερθεί στους πολλούς καλλιτέχνες που είχαν μεταναστεύσει στο Παρίσι και είχαν γεννηθεί στο εξωτερικό.^[7] Ο όρος σύντομα επικράτησε, συχνά ως υποτιμητικός χαρακτηρισμός από τους κριτικούς που θεωρούσαν τους ξένους καλλιτέχνες -πολλοί από τους οποίους ήταν Εβραίοι- ως απειλή για την καθαρότητα της γαλλικής τέχνης.^[8] Ο κριτικός τέχνης Λουί Βοξέλ, γνωστός για την επινόηση των όρων «Φωβισμός» και «Κυβισμός» (που επίσης εννοούνταν υποτιμητικά), αποκάλεσε τους μετανάστες καλλιτέχνες άπλυτους «Σλάβους μεταμφιεσμένους σε εκπροσώπους της γαλλικής τέχνης».^[9] Ο Βαλντεμάρ Ζορζ, Γάλλος Εβραίος ο ίδιος, το 1931 παραπονέθηκε ότι το όνομα Σχολή του Παρισιού «επιτρέπει σε κάθε καλλιτέχνη να προσποιείται ότι είναι Γάλλος… αναφέρεται στη γαλλική παράδοση, αλλά αντίθετα την εκμηδενίζει».^[10]

Οι καλλιτέχνες της Σχολής του Παρισιού περιθωριοποιήθηκαν σταδιακά. Από το 1935 τα καλλιτεχνικά περιοδικά δεν έγραφαν πλέον για τον Σαγκάλ, παρά μόνο τα περιοδικά για το εβραϊκό κοινό, και από τον Ιούνιο του 1940, όταν η κυβέρνηση του Βισύ ανέλαβε την εξουσία, οι καλλιτέχνες της Σχολής του Παρισιού δεν μπορούσαν πλέον να εκθέτουν καθόλου στο Παρίσι.^[10]

Οι καλλιτέχνες που εργάζονταν στο Παρίσι μεταξύ του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πειραματίστηκαν με διάφορα στυλ, όπως ο κυβισμός, ο ορφισμός, ο υπερρεαλισμός και ο νταντά. Οι ξένοι και Γάλλοι καλλιτέχνες που εργάστηκαν στο Παρίσι ήταν οι Ζαν Αρπ, Ζουάν Μιρό, Κονσταντίν Μπρανκούζι, Ραούλ Ντιφί, Τσουγκουχάρου Φουτζίτα, καλλιτέχνες από τη Λευκορωσία όπως ο Μισέλ Κικουάν, ο Πινσού Κρεμέν, ο Λιθουανός Ζακ Λιπσίτζ, οι Πολωνοί καλλιτέχνες Μάρεκ Σβαρτς και Μορίς Λίπσι και άλλοι όπως ο ρωσικής καταγωγής πρίγκιπας Αλέξις Αράποφ.^[11]

Ένα σημαντικό υποσύνολο, οι Εβραίοι καλλιτέχνες, έγινε γνωστό ως Εβραϊκή Σχολή του Παρισιού ή Σχολή του Μονπαρνάς.^[12] «Τα βασικά μέλη της ήταν σχεδόν όλοι Εβραίοι και η δυσαρέσκεια που εξέφρασαν προς αυτούς οι Γάλλοι κριτικοί τη δεκαετία του 1930 τροφοδοτήθηκε αναμφισβήτητα από τον αντισημιτισμό».^[13] Ένα δοκίμιο παραπέμπει στο Salon des Indépendants του 1924, το οποίο αποφάσισε να διαχωρίσει τα έργα των γεννημένων στη Γαλλία καλλιτεχνών από εκείνα των μεταναστών. Ως απάντηση ο κριτικός Ροτζέρ Αλάρντ αναφέρθηκε σε αυτούς ως Σχολή του Παρισιού.^[13][14] Στους Εβραίους, μέλη της ομάδας, περιλαμβάνονταν οι Εμανουέλ Μανέ-Κατζ, Αβραάμ Μιντσίν, Σαΐμ Σουτίν, Αντόλφ Φεϊντέρ, Μαρκ Σαγκάλ, Γιτζάκ Φρένκελ Φρενέλ, Μοΐς Κίσλινγκ, Μαξά Νορντάου και Σίμσον Χόλζμαν.^[15]

Οι καλλιτέχνες της Εβραϊκής Σχολής του Παρισιού ήταν διαφορετικοί από άποψη τεχνοτροπίας. Ορισμένοι, όπως ο Λουί Μαρκουσί, δούλεψαν σε κυβιστικό στυλ, αλλά οι περισσότεροι έτειναν προς την έκφραση της διάθεσης παρά προς την έμφαση στην τυπική δομή.^[12] Οι πίνακές τους διαθέτουν συχνά παχύ στρώσιμο με πινέλο ή σπάτουλα. Το Musée d'Art et d'Histoire du Judaïsme διαθέτει έργα καλλιτεχνών της Σχολής του Παρισιού.^[16]

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μετά τον πόλεμο, «οι εθνικιστικές και αντισημιτικές συμπεριφορές απαξιώθηκαν, και ο όρος πήρε μια πιο γενική χρήση για να υποδηλώνει τόσο τους ξένους όσο και τους Γάλλους καλλιτέχνες στο Παρίσι».^[8] Αλλά παρόλο που το θέμα του «εβραϊκού προβλήματος» συνέχισε να εμφανίζεται στον δημόσιο διάλογο, οι κριτικοί τέχνης έπαψαν να κάνουν εθνικές διακρίσεις κατά τη χρήση του όρου. Ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα οι Γάλλοι κριτικοί τέχνης αντιπαραβάλλουν τη Σχολή του Παρισιού και την École de France, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το ερώτημα ήταν Σχολή του Παρισιού εναντίον Σχολής της Νέας Υόρκης.^[17]

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Après-guerre), ο όρος «Νέα Σχολή του Παρισιού» συχνά αναφερόταν στον τασισμό και στη λυρική αφαίρεση, ένα ευρωπαϊκό αντίστοιχο του αμερικανικού αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Οι καλλιτέχνες αυτοί περιλαμβάνουν και πάλι ξένους καλλιτέχνες και σχετίζονται επίσης με την CoBrA.^[18] Σημαντικοί υποστηρικτές ήταν οι Ζαν Ντυμπυφέ, Ζαν Φωτριέ, Πιέρ Σουλάζ, Νικολά ντε Στελ, Χανς Χάρτουνγκ, Βολς, Σερζ Πολιακώφ, Μπραμ βαν Βέλντε, Σιμόν Χαντάι, Ζεράρ Σνάιντερ, Μαρία Έλενα Βιέιρα ντα Σίλβα, Ζάο Γου-Κι, Τσου Τεχ-Τσουν, Ζωρζ Ματιέ, Αντρέ Μασόν, Ζαν Ντεγκοτέξ, Πιερ Ταλ-Κοάτ, Ζαν Μεσαζιέ, Αλφρέντ Μανεσιέ, Ζαν Λε Μουάλ, Ολιβιέ Ντεμπρέ, Ζόραν Μούσιτς, Ζαν-Μισέλ Κουλόν και Φαχρελνισά Ζεΐντ, μεταξύ άλλων. Πολλές από τις εκθέσεις τους έλαβαν χώρα στην Galerie de France στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Salon de Mai, όπου μια ομάδα τους εξέθετε μέχρι τη δεκαετία του 1970.

Μουσικοί

Την ίδια περίοδο, το όνομα Σχολή του Παρισιού επεκτάθηκε και σε μια άτυπη ένωση κλασικών συνθετών, εμιγκρέδων από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, οι οποίοι συναντιόντουσαν στο Café Du Dôme στο Μονπαρνάς. Μεταξύ αυτών ήταν οι Αλεξάντρ Τανσμάν, Αλεξάντερ Τσερεπνίν, Μπόχουσλαβ Μαρτίνου και Τίμπορ Χαρσάνι. Σε αντίθεση με τους Les Six, μια άλλη ομάδα μουσικών του Μονπαρνάς εκείνη την εποχή, η μουσική σχολή του Παρισιού ήταν μια χαλαρά δεμένη ομάδα που δεν ακολουθούσε κάποιον συγκεκριμένο στιλιστικό προσανατολισμό.^[19]

Παραπομπές

1. «School of Paris». Heilbrunn Timeline of Art History. The Metropolitan Museum of Art. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
2. Galenson, David (2002-09) (στα αγγλικά). The New York School vs. the School of Paris: Who Really Made the Most Important Art After World War II?. Cambridge, MA: National Bureau of Economic Research, σελ. w9149. doi:10.3386/w9149. http://www.nber.org/papers/w9149.pdf.
3. «Glossary of art terms: School of Paris». Tate Gallery. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
4. Meisler, Stanley (2015). Shocking Paris: Soutine, Chagall and the Outsiders of Montparnasse. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-27880-7.
5. Muratova, X. (1979). Paris. The Burlington Magazine, 121(912), 198-198.
6. Blood, A. (2011). Chagall and his circle: Philadelphia. The Burlington Magazine, 153(1301), 558-559.
7. André Warnod, Les Berceaux de la jeune peinture : Montmartre, Montparnasse, l'École de Paris, Edition Albin Michel, 1925
8. Alley, Ronald. "Ecole de Paris." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press.
9. Solomon, Deborah (25 Ιουνίου 2015). «Montmartre/Montparnasse». New York Times Review of Books. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
10. Golan, Romy (2010). «The École Francaise vs the École de Paris: The Debate about the Status of Jewish Artists in Paris between the Wars». Στο: Rose-Carol Washton Long. Jewish Dimensions in Modern Visual Culture: Anti-Semitism, Assimilation, Affirmation. UPNE. σελ. 86. ISBN 978-1584657958.
11. «Boston College University Libraries». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2022.
12. Roditi, Eduard (1968). "The School of Paris". European Judaism: A Journal for the New Europe, 3(2), 13–20.
13. Smith, Wendy (2015-06-19). «The immigrants who were ‘School of Paris’ artists in early 20th century» (στα αγγλικά). Washington Post. ISSN 0190-8286. https://www.washingtonpost.com/opinions/the-immigrants-who-were-school-of-paris-artists-in-early-20th-century/2015/06/19/72819912-c8ca-11e4-a199-6cb5e63819d2_story.html. Ανακτήθηκε στις 2022-11-12.
14. «Albert Barnes and his pursuit of non-French art in Paris». Los Angeles Times (στα Αγγλικά). 1 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
15. Schechter, Ronald; Zirkin, Shoshanna (2009). «Jews in France». Στο: M. Avrum Ehrlich, επιμ. Encyclopedia of the Jewish Diaspora: Origins, Experiences, and Culture. 3. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, σσ. 820–831; here: 829. ISBN 9781851098736. https://books.google.com/books?id=NoPZu79hqaEC&pg=RA1-PA829.
16. Jarrasse, Dominique, Guide du patrimoine juif parisien, éditions Parigramme, 2003, σσ. 213-225
17. Gee, Malcolm (1993). Art Criticism Since 1900. Manchester: Manchester University Press. σελ. 180. ISBN 978-0-7190-3784-9.
18. Auber, Nathalie, 'Cobra after Cobra' and the Alba Congress: From Revolutionary Avant-Garde To Situationist Experiment, Third Text 20.2 (2006), Art Source.
19. Korabelʹnikova, Li͡udmila Zinovʹevna (2008). «European Destiny: The Paris School». Alexander Tcherepnin: The Saga of a Russian Emigré Composer. Indiana University Press. σελίδες 65–70. ISBN 978-0-253-34938-5.